Związek frazeologiczny | Znaczenie w mitologii | Obecne znaczenie |
|---|---|---|
Chimeryczny charakter | Od Chimery, potwora, łączącego cechy lwa, kozy i węża. | Kapryśny, dziwaczny, nieprzewidywalny; |
Czapka niewidka | Szyszak Hadesa, czyniący go niewidzialnym. | Osoba, która umie zniknąć lub stać się niewidzialna w tłumie |
Jabłko niezgody | Jabłko z napisem “Dla najpiękniejszej” rzucone przez boginię niezgody, Eris. O rozstrzygnięcie sporu, która z bogiń: Hera, Atena czy Afrodyta ma je otrzymać, poproszono Parysa. Ten w zamian za obietnicę otrzymania za małżonkę najpiękniejszej kobiety, Heleny - oddał je Afrodycie. | Źródło, przyczyna poważnych konfliktów; |
Drakońskie prawo | Określenie wywiedzione od imienia prawodawcy i reformatora, Drakona; | Prawo niezwykle surowe, mające charakter zemsty. |
Koń trojański | Pod koniec 10 roku wojny Grecy, pozorując rezygnację z oblężenia, opuścili podzamcze, pozostawiając olbrzymiego, drewnianego konia. Trojanie wprowadzili “dar” do miasta, nie wiedząc, że kryje się w jego wnętrzu oddział rycerzy achajskich. Ci, pod osłoną nocy, otworzyli bramy miasta, co doprowadziło do upadku Ilionu. | Podstępny, niebezpieczny dar, ukryte niebezpieczeństwo, chytry podstęp; |
Koszula Dejaniry | Dejanira podarowała Herkulesowi szatę nasmarowaną krwią Nessosa, która przywarła do ciała i paliła ciało herosa. | Rzecz niszcząca, której trudno się pozbyć. |
Kraina cieni | Hades. | Przenośnie: świat umarłych, niewidzialnych; |
Męki Tantala | Kara, jaka spotkała króla, który zaprosiwszy bogów na ucztę zaserwował im potrawę sporządzoną z ciała własnego syna. Uwięziony w Tartarze cierpiał głód i pragnienie. | Straszliwe cierpienia; |
Stajnia Augiasza | Oczyszczenie stajni nieuprzątanej przez 30 lat było jedną z 12 prac Heraklesa. | Miejsce szczególnie zaniedbane, chaos; |
Strzały Erosa | Strzały przeszywające serca, rozbudzające różne uczucia. Eros strzelał z łuku strzałami miłości. Osoba trafiona zakochiwała się. | Być ugodzonym strzałą Erosa- zakochać się. |
Syzyfowa praca | Król Koryntu uchodził za “najbardziej przebiegłego ze śmiertelników”, nie tylko nie bał się bogów, ale potrafił ich przechytrzyć (ujawniał boskie tajemnice, uwięził bożka śmierci Tanatosa, wymknął się z Hadesu i żył długie lata na ziemi). Za karę musiał wtaczać głaz pod górę, a gdy ten był u szczytu, spadał i Syzyf od początku podejmował wysiłek; | Bezowocna, daremna praca. |
Tytaniczna praca | Wyczerpująca, bardzo ciężka praca; | Wyczerpująca, bardzo ciężka praca; |
Wejść na Parnas | Górę Parnas uważano za siedzibę poezji i muzyki. | Osiągnąć sukces (np. literacki); |
Węzeł gordyjski | Kunsztowny węzeł z łyka złożony w świątyni Zeusa przez Gordiosa I. | Zagmatwany problem, skomplikowana sprawa; |
Wierna jak Penelopa | Penelopa, żona Odyseusza, czekała wiernie na jego powrót dwadzieścia lat; | Czekać bardzo długo na powrót ukochanej osoby |
Woda letejska | Od Lete, rzeki zapomnienia w Hadesie. | Po jej wypiciu zapomina się o swoim życiu na ziemi. |
Wyprawa po złote runo | Po złote runo baranka boskiego pochodzenia postanowił wyruszyć Jazon. Zorganizował drużynę (Argonauci) i z pomocą Medei zdobył je.; | Wyprawa po bardzo drogi skarb. |
Wyrocznia delficka | Świątynia Apollona w Delfach. | Wizja, jasnowidzenie; |
Nić Ariadny | Dar królewny kreteńskiej, który umożliwił Tezeuszowi odnalezienie drogi powrotnej z labiryntu. | Sposób na wyjście z trudnej sytuacji; |
Olimpijski spokój | W czasie starożytnych igrzysk przerywano walki i wojny. | Powaga, panowanie nad emocjami; |
Paniczny strach | Takie uczucia wzbudzał w ludziach koszmarnie brzydki grecki bóg pasterzy - Pan; | Niepohamowany, nagły, często nieuzasadniony strach, przerażenie; |
Pegaz | Skrzydlaty koń Zeusa (od uderzenia jego kopyta miało wytrysnąć Źródło Hipokrene, z którego woda dawała natchnienie poetom); | Dosiąść Pegaza - próbować sił w poezji, pisać wiersze; |
Pępek świata | Według mitów świątynia w Delfach miała być środkiem świata. | Ironicznie: najważniejsza osoba, rzecz; |
Piękna Helena | Żona Menelaosa, króla Sparty. Jej porwanie stało się bezpośrednią przyczyną wojny trojańskiej; | Przedmiot wielkiego sporu o coś; symbol wielkiej miłości, dla której ktoś jest gotów poświęcić wszystko; |
Pięta Achillesa | Matka herosa, boginka morska Tetyda, aby zapewnić synowi nieśmiertelność, wykąpała go w źródle uodparniającym ciało na wszelkie rany. Jednak zanurzając dziecko, trzymała je za piętę, która pozostała nieodporna. | Słaby punkt; słaba strona |
Pole Elizejskie | Miejsce biesiad w krainie wiecznej szczęśliwości | Raj; kraina wiecznego szczęścia |
Powrót do Itaki | Z „Odysei”. | Szczęśliwy powrót do ojczyzny lub do domu; |
Puszka Pandory | Z mitu o Pandorze. Gdy bogowie zesłali na ziemię Pandorę, pierwszą kobietę, wyposażyli ją w tajemniczy pojemnik, który zabronili otwierać. Pandora nie posłuchała nakazu i namówiła męża do otwarcia puszki, w której, jak się okazało, ukryte były wszystkie nieszczęścia i choroby. | Spotęgowane zło, nieszczęście, przykra i nagła niespodzianka; |
Pyrrusowe zwycięstwo | Od imienia króla Epiru, Pyrrosa. | Zwycięstwo opłacone nadmiernymi ofiarami; |
Róg obfitości | Róg mitycznej kozy Almatei, której mlekiem został wykarmiony Zeus. Młody bóg pobłogosławił róg, który od tej pory napełniał się wszystkim, | napełniał się wszystkim, czego zapragnął ten, kto go posiadał; symbol bogactwa, niewyczerpanych zasobów; |
Sfinks | Potwór o ciele lwa, twarzy i piersi kobiecej i skrzydłach ptaka. Porywał ludzi i rzucał w przepaść, oznajmiwszy wpierw, że będzie tak czynił, póki ktoś nie rozwiąże jego zagadki. Wybawicielem Teb został Edyp; | Zagadka, tajemnica. |
