Integracja europejska

15.05.08 – INEGRACJA EUROPEJSKA – 2 WYKŁADY / prof. JANUSZ SAWCZUK

Stosunki francusko-niemieckie  lata ‘50
Najważniejsze kwestie:
- propozycja unii francusko-niemieckiej została wysunięta już w III 1950 r. przez Konrada Anenauera. Propozycja ta zakładała: ( propozycja niemiecka )
- stworzenie Unii dwóch państw z historycznym
kontekstem, odniesieniem do historii;
- unia federacyjna;
- wspólny parlament gospodarczy;
- stopienie w kwestii ceł;
- scalenie polityczne, finansowe i gospodarcze.
Propozycja francuska przedstawiała się następująco:
- na początku pomysł Adenauera cieszył się
popularnością; pomysł przyjmowano przychylnie
- później koncepcję tą odrzucono, uważano, że była to
propozycja przedwczesna:
- zbyt skomplikowany rozwój federacji – za długi czas
budowy
- należy zbudować fundament pojednania niemiecko-francuskiego 
Unia stalowo-węglowa – wspólny potencjał zostałby połączony
- postulowano idee wyłączania decyzji państwowych
- do propozycji dobudowano ideologię: przejście do budowy
zjednoczonej Europy i pojednanie niemiecko-francuskie

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA WĘGLA I STALI – prototyp myślenia w kategoriach wspólnotowych, gospodarczych.
Zgromadzenie EWWIS – ciało debatujące, dyskutujące.
- Trybunał Rozjemczy
- otworzono wspólnotę dla wszystkich chętnych
- zwiększono nacisk na wzrost zatrudnienia
- zwrócono uwagę na potrzebę powiększania standardu życia

Powstanie EWWIS było wielkim przełomem. Natchnęło entuzjastów do tworzenia kolejnych tworów integracyjnych.
Kolejnym etapem w integracji Europy było stworzenie Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Pracę nad powołaniem tego tworu rozpoczęły się bardzo szybko, zaraz po stworzeniu EWWIS. Inicjatorem była Francja, która forsowała ideę, że potencjał Niemiec musi być spożytkowany dla Europy, nie dla USA. Francja chciała skłonić Europę Zachodnią aby wniosła do Europy własny potencjał siłowy. Urzeczywistnienie tej koncepcji miało bronić przed widmem komunizmu radzieckiego.
Francja nie mogła zgodzić się na tworzenie armii niemieckiej, upatrywano w tym wzrost siły Niemiec- niebezpieczeństwo dla Europy.
Koncepcja tworzenia EWO upadła.
Od momentu upadku pomysłu następuje przemeblowanie myślenia integracyjnego. Integrować chciano tylko na gruncie ekonomicznym. Londyn aktywizuje się na rzecz nowego myślenia o integracji. Wysiłek obronny idzie w ręce NATO I UZE.
Na konferencji w Messynie w 1955 r. powstaje Europejska Wspólnota Gospodarcza. Przedstawiono tam 3 dokumenty – podstawę debaty.
1) stanowisko państw Beneluksu
Państwa Beneluksu forsowały rozwiązania:
- nie można rozwijać Europy bez wprowadzenia nowoczesnych gospodarczych rozwiązań.
- należy znieść cła
- należy rozwijać nowoczesną infrastrukturę, wprowadzać tanią energię elektryczną
2) stanowisko Włoch
Odzew na propozycje państw Beneluksu był pozytywny. Przy czym zauważalne było, że przy optymistycznej postawie, akcenty rozkładały się różnie.
- likwidacja różnić między państwami,
- instytucjonalizacja funduszy inwestycyjnych, pomoc dla biedniejszych regionów.
3 ) Stanowisko Niemiec Zachodnich
W 1955 w Niemczech odnotowano wzrost gospodarczy, bez pomocy procesu integracyjnego.
- nie można krępować się ograniczeniami,
- zwolennicy integracji ale przy swobodnej wymianie handlowej i otwarciu dla wszystkich kandydatów.
Było to stanowisko odmienne od francuskiego, gdzie forsowano stworzenie zamkniętego klubu pod przewodnictwem Francji.
- stworzenie unii gospodarczej, zniesienie ceł, wspólny dostęp do energii
atomowej,
- chciano rozwijać te elementy, które rozwijałyby Europę tak jak wspomagały
rozwój Niemiec Zachodnich,
- budowa infrastruktury technicznej,
- dostęp do rynku.

W Messynie ustalono lapidarny komunikat : „oto nadszedł moment zapoczątkowania budowy nowej fazy, budowy nowej Europy„.
Należało rozpocząć od obszaru gospodarczego.
- rozbudowa infrastruktury,
- fuzja gospodarcza, narodowa,
- przejście do stopniowej koordynacji polityk społecznych,
- zrealizowanie powyższych postulatów to jedyna szansa na rozwój Europy.

RAPORT SPAAKA
Paul-Henri Spaak – belgijski polityk. W 1955 roku w czasie konferencji przywódców europejskich w Mesynie, został mianowany przewodniczącym roboczej komisji, mającej opracować raport dotyczący stworzenia podstaw wspólnego rynku europejskiego ( „jądra traktatowego”). Prace komisji potoczyły się bardzo szybko.
Zadaniem Komitetu było rozszerzenie dotychczasowej częściowej integracji gospodarczej sześciu państw EWWiS o inne płaszczyzny, w tym pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. Raport Spaaka, zawierający projekty powołania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, uzupełniony opinią "Trzech Mędrców", stał się podstawą kilkumiesięcznych negocjacji.
Pierwszy z nich ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą, przemianowaną później na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 roku na Wspólnotę Europejską, drugi powołał do życia Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Sygnatariuszami obu traktatów było sześć państw założycielskich EWWiS.
Założeniami EWG było doprowadzenie do powstania unii celnej, a później wspólnego rynku towarów, usług, siły roboczej i kapitału. Do zadań Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej należało zapewnienie wspólnej kontroli nad przemysłem nuklearnym w Europie i wykorzystanie jego potencjału wyłącznie do celów pokojowych. Oba traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 roku.
Na początku września 1955 r. odbyła się konferencja w Holandii:
- zgoda z konferencją w Messynie,
- należy przeprowadzić pilne prace integracyjne.
W 1956 r. ciągle nie było raportu komisji Spaaka. Spaak zaproponował tylko ustne przedłożenie raportu. Ciągle przekładał terminy.
EWWIS wystosowała oświadczenie: „Należy szybko kończyć prace nad EWG”
Zgromadzenie EWWIS wypracowało: ( tzw. interwencja Zgromadzenia )
- nauka współpracy w gronie 6 państw,
- wspólny rynek pozwalający na swobodny przepływ siły roboczej,
- nie tylko liberalizacja, ale koordynacja polityki społecznej, walutowej, podatkowej aby „dopasować” życie członków, aby zabezpieczyć zatrudnienie i dać pracę ludziom,
- „dopasowanie” gospodarcze z uwzględnieniem rolnictwa,
- rozwinięcie integracji ekonomicznej.
Interwencja ta nie poruszyła kwestii atomowej. W Zgromadzeniu EWWIS rozgorzał spór na temat pokojowego wykorzystywania energii atomowej. Spór występował pomiędzy Frakcją Demokratyczną a Frakcją Liberalną. W tamtym czasie temat dostępu do energii atomowej był tematem politycznym. Chciano odbudować potencjał po wojnie.
Pod koniec 1956 „Raport Spaaka” został przedłożony ówczesnym gremiom.
Dokument zawierał:
- opis budowy wspólnego rynku, metody jakimi należy do tego dążyć,
- budowa elektrownii atomowych
- rozbudowa dróg
"Raport Spaaka", został podpisany 25 marca 1957 jako Traktaty Rzymskie Wspólnoty Europejskiej.
Kierunek Wspólnot:
- zabezpieczenie warunków dla normalnej konkurencji, harmonijnych gospodarek
- wspólny rynek – łączenie potencjałów produkcyjnych poprzez zagospodarowanie terenów niezagospodarowanych wcześniej
- unia celna:
- wspólna taryfa celna
- organicznie taryf celnych innych państw



25. 04. 08 r. – INTEGRACJA EUROPEJSKA – WYKŁAD / PROF. JANUSZ SAWCZUK

16 marzec 1950 – Tajna notatka BOXA
Był to tajny dokument napisany przez dr Boxa, doradcę Konrada Adenauer.
Zawierała analizę ówczesnej sytuacji:
Jak USA patrzy na Europę i ZSRR?
Notatka mówiła, że Ameryka nie przyjmie koncepcji ZSRR ( podziału na 2 bloki ), ale przejdzie do tzw. „zimnej wojny”( prowadzona ofensywnie ) w celu odepchania ZSRR.
USA będzie chciała zbadać spoistość ówczesnych sojuszy ( pakt brukselski, pakt NATO ).
Analiza ta zawierała:
- argumentację niemiecką,
- strategię rozgrywek.
Box w swojej notatce zaproponował następujące alternatywy:
- kontakt z Francją
- unia francusko-niemiecka
Motywy decyzji Adenauer’a ( unia francusko-niemiecka ) nosiły charakter gry rozpoznawczej o zamyśle strategicznym. Chciał dowiedzieć się jaka będzie reakcja międzynarodowa na wyjście Niemiec z izolacji?

W jakim zakresie sojusznicy pomogą USA?
Argumentacja Boxa:
- nie można obronić Europy bez ogromnych połaci terytorialnych Niemiec
- RFN jako obszar leżący na styku ze wschodem, będzie odgrywać ważną rolę w „obliczu sytuacji ostatni dni”  był to wtedy 16 marca. Parę dni wcześniej w Izbie Gmin odbyła się debata o obronności Europy. Churchill mówił o potrzebie zmiany polityki brytyjskiej wobec Niemiec Zachodnich. Zmiana to obejmować miała:
- utrzymanie w ryzach Niemiec
- aktywny współudział Niemiec w obronności Europy
- wyraził żal demontażu ( przemysłu ciężkiego ) w strefie okupacyjnej Niemiec Zachodnich
- procesy sądowe wobec sędziwych polityków niemieckich – wzbudziło to kontrowersje opinii publicznej


Box mówił Adenauerowi:
- planując defensywną wojnę ( ZSRR – USA ) nie można zrezygnować z Niemiec
Zadawał pytania:
Jaka polityka ma sprawić, że włączą nas do wspólnego wysiłku?
Czy narody europejskie chcą przetrwać zimną wojnę pojedynczo czy Niemcy mogą się włączyć?
Wnioski:
- RFN ma opowiedzieć się po tej stronie ( silnej ) aby powiększyć wpływy.
- Jest to najlepszy moment na wysunięcie propozycji aby współpracować z Francją – dlaczego?
- środek do związania Niemiec z Zachodem
- ukazanie Europejczykom, że Niemcy nie pójdą na współpracę ze
wschodem  nota pokojowa Stalina z 10 marca 1952 r.
- nastąpiła stagnacja w RE
Co należało mówić USA?
- należy udowadniać , że unia francusko-niemiecka jest osiągnięciem wszystkich celów jakie stawia sobie integrację europejską, ponieważ wewnątrz tej unii współpraca gospodarcza jest najważniejsza
- unia francusko-niemiecka jest najlepszym sposobem na rozpoczęcie działalności UE
Skutki dla Niemiec i Francji:
- należy pokazywać Francji wyłącznie pozytywne skutki:
- wewnętrzne odprężenie ( Francja żyje w strachu
przed Niemcami ) – jeśli zmniejszy się strach
wobec Niemiec Francja będzie mogła ratować
swoje interesy kolonialne
Skutki dla Niemiec:
- uznanie w oczach opinii publicznej zachodu
- sygnał, że zmienia się widmo nacjonalizmu niemieckiego

Instrumenty do zrealizowania Unii:
- unia celna
- jedność waluty
- jedność gospodarcza
- ujednolicenie infrastruktury ( system transportowy, bankowość )
- ujednolicenie międzynarodowego prawa prywatnego
- ujednolicenie systemu socjalnego

Końcowe zdania notatki są najważniejsze, ponieważ pokazują, że Box nie wierzy w skuteczność tej Unii  „widoki nie są zbyt duże”, ale prosi kanclerza aby tę Unię zgłosić.

Propozycje Adenuera:
Propozycje stworzenia Unii, nie wywołały wielkiego zdziwienia. Pokazano, że ten krok jest szalenie ciekawy.
De Goulle: „przypominają nam się nasze korzenie”
Elementy nostalgii:
- wspólny parlament  nie należy wykluczać innych państw w tym parlamencie
- stopienie w kwestii ceł i gospodarki
- wspólna egzekutywa
Niemcy wychodząc z tą propozycją, polityka niemiecka stawała się ważna, nabrała dynamizmu – Niemcy jawiły się jako dobry partner.

Rzecznik rządu francuskiego odniósł się:
- normalizowanie stosunków francusko-niemieckich, nie powinno się odbywać poza kolektywną organizację europejską
- unia gospodarcza jest bardzo długim procesem

msz Francji Szuman stwierdził, że koncepcja Adenuera jest przedwczesna – najpierw należy stworzyć fundament porozumienia francusko-niemieckiego.


24.04.08 – INTEGRACJA EUROPEJSKA – WYKŁAD / prof. JANUSZ SAWCZUK

Kongres Europy w Hadze obradujący w dniach 7-10 maja 1948 r.

Kongres Haski był inicjatywą społeczną. Wzywano rządy krajów zachodnich by zrobiły decydujący krok ku stworzeniu działań na rzecz integracji. Churchill pierwszy mówił o potrzebie organizowania się przeciwko zagrożeniu komunistycznemu. Był animatorem tego kongresu.
W pracach Kongresu udział wzięły różne organizacje narodowe, jaki i działające na forum międzynarodowym.
W pracach Kongresu udział wzięło łącznie ponad tysiąc delegatów z 25 krajów. Olbrzymie zainteresowanie i skala uczestnictwa świadczy o epokowości tego spotkania. Wydarzenie, jakim był Kongres współtworzyli wielcy Europejczycy, których późniejsza działalność w znacznym stopniu miała się przyczynić do niekwestionowanego sukcesu drogi, której początek wyznaczył Kongres- drogi ku pełnej integracji europejskiej. Aktywny udział w pracach Kongresu Haskiego wzięli przyszli twórcy Wspólnot Europejskich: Robert Schuman (Francja), Alcide de Gasperi (Włochy), Paul Henri Spaak (Belgia) i Konrad Adenauer (RFN).

Najważniejszym dokumentem, który niejako podsumował prace kongresu była "Deklaracja Polityczna"
Uchwalono ją wobec bolączek jakie przeżywała Europa po wojnie – zagrożona upadkiem.
- unia polityczno-gospodarcza zapewniająca bezpieczeństwo i postęp socjalny  miało to zapobiec komunizmowi, ponieważ nędza społeczna była pożywką dla ideologii lewicowych.
Zawarte w niej przesłanie daje impuls dla powstania i realizacji idei politycznego i gospodarczego zjednoczenia państw naszego kontynentu, przy zachowaniu( co jest szczególnie ważne) suwerenności narodowej. Kongres haski stał się "kamieniem milowym" na drodze do europejskiej jedności. Uświadomił Europejczykom rzeczywiste, nie tylko teoretyczne istnienie jedności kulturowej, wspólnoty duchowej, sformułował jednocześnie zasadnicze cele zjednoczenia oraz wskazał możliwość rozwoju gospodarczego Europy. Dzięki niemu problematyka integracji stawać się zaczęła popularna nie tylko wśród polityków, ale również wśród szerszych warstw społecznych w poszczególnych państwach.

Kraje Europy zaczynają podejmować działania, ale nie są to jeszcze działania całkowite.
WIOSNA 1948 r.
- chciano stworzyć unię zachodnioeuropejską ( obrona interesów europejskich ),
- zwiększenie współpracy państw na odcinku gospodarczym,
- żądano powołania Zgromadzenia Europejskiego – zajęto się promowaniem myślenia europejskiego,
- jednoczenie krajów pod względem politycznym, gospodarczym,
- chciano aby zajęto się tym łączeniem z perspektywy prawnej
- nowy twór miał być otwarty dla tych, którzy:
- przestrzegają demokracji i praw człowieka  w tym celu
chciano powołać komórkę polityczną, która sprecyzuje
system demokratyczny i prawa człowieka
MAJ 1948 r.
- jedyny sposób na rozwiązanie problemów niemieckich ( konflikt postrzegano w nadmiernej sile tego państwa ) to szukanie przyszłości w europejskiej federacji

Najważniejszym osiągnięciem Kongresu Haskiego okazała się powstała 5 maja 1949 roku- Rady Europy  organ, dzięki któremu organy Europy ściślej się połączą.
Celem jej była realizacja idei jedności Europy poprzez współpracę polityczną, gospodarczą i kulturalną państw członkowskich oraz ochronę praw człowieka i obywatela. Konieczne było powołanie takiej organizacji jak Rada Europy. Rada Europy przyczyniła się powstania, a następnie przyjęcia konwencji, szczególnie z punktu widzenia rozwoju idei praw człowieka. Szczególnego znaczenia w tym kontekście nabrała przede wszystkim Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku. Państwami- założycielami Rady Europy były: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Pozostałe państwa Zachodniej Europy stopniowo przystąpiły do organizacji zanim jesienią 1989 roku rozpoczął się upadek systemu komunistycznego w Europie Środkowej i Wschodniej. Nowe demokracje z tego regionu przyjmowane były do Rady Europy od początku lat dziewięćdziesiątych ( Polska w 1991 ).Aktualnie liczba państw członkowskich wzrosła do 46.Narastające napięcie między Wschodem a Zachodem skłoniło polityków zachodnioeuropejskich do wzmocnienia współpracy militarnej. Sojusze militarne były oczywiście reakcją na coraz bardziej zaogniającą się sytuacją między dwoma zantagonizowanymi siłami politycznymi- z ZSRR i USA.

W ramach Rady Europejskiej utworzono: Europejską Władzę Polityczną:
- ograniczone funkcje ale z realnymi funkcjami władczymi
zadania:
- studiowanie propozycji urzeczywistnienia ściślejszej unii politycznej,
- chciano przebudować propozycje federacyjne,
- kroki do utworzenia Europejskiej Władzy Gospodarczej.
Odzew Rady Europy był pozytywny.

Federaliści pod koniec ’49 r. zaproponowali Radzie Europy stworzenie Europejskiego Paktu Związkowego:


Uzasadnienie:
- Radzie Europy grozi dopuszczenie do władzy technokratów
- narody europejskie muszą związać się paktem i wspólnie wykonywać prawa i funkcje, które nie należą do suwerenności poszczególnych państw
- własny budżet
- pakt polityczny i gospodarczy
- koordynacja gospodarek narodowych – aby nie utrudniały łączenia

Na kongresie powołano: Komitet na rzecz Jedności Europejskiej
- przedstawiciele poszczególnych narodów,
- reprezentowanie przez poszczególne państwa jedności europejskiej,
- inicjowanie działań integracyjnych.

Uczestnicy kongresu wzywali do stworzenia organizacji, która mogłaby poprzez swoje struktury i instytucje także prawne realizować w sposób ciągły. Opowiedzieli się w związku z tym za powołaniem do życia- Rady Europy.
Pod koniec 1948 r. rozgorzała debata na temat tego jak skonstruować model instytucjonalny jedności europejskiej. Dokumenty jakie wypracowano:
1) Holandia – Ruch Europejski
2) Anglia – należy powołać Radę Europy – ciało wspierające
Radę Ministrów – ciało wykonawcze
Konferencja Europejska – ciało opiniotwórcze
- delegaci nominowani przez rządy poszczególnych państw
3) Francja, Belgia, Holandia
- aby stworzyć jakieś ciało należy powołać konferencję przygotowawczą,
- chciano utworzyć Zgromadzenie Europejskie – członkowie wybierani przez Parlamenty Narodowe według własnego rozeznania

Komitet na rzecz Jedności Europejskiej chciał utworzenia Europejskiego Zgromadzenia Doradczego:
Nie było instytucją ponadnarodową. Brak inicjatyw. Służył poszczególnym rządom.
- budowanie stosunków pomiędzy państwami europejskimi,
- większe jednoczenie na obszarze gospodarczym, politycznym
- budowanie spraw socjalnych, prawnych
- badanie metod, które pozwolą zrozumieć państwa europejskie, ich wspólne korzenie kulturowe
- Trybunał Europejski
- ochrona praw człowieka
- misję tworzenia powierzyć należy rządom „piątki” a później mają dołączyć inne państwa

Rada Europejska sama nie chciała kontynuować Wspólnoty. Zleciła utworzenie memorandum Ruchowi Europejskiemu ( I 1950 )
Opis na zlecenie Rady Europy. Miał być to model funkcji przyszłej Unii Europejskiej.
- szereg instytucji pod przewodnictwem których władza polityczna tej unii miała dyrygować podsystemami (waluta, naród, komunikacja, inwestycje, koordynacja rolna, przemysł, obronność) na różnych szczeblach,
- władza polityczna kreowana w ramach Unii Europejskiej

Kongres w Hadze wywołał reakcje negatywne:
- Churchill był osobą prywatną – zarzucano mu forsowanie idei jednostki,
- Chciano aby to rządy wychodziły z inicjatywą,
- ZSRR uważało, że Kongres zapowiada podzielenie Europy – Anglia jako, że chciała być w dobrych stosunkach z Rosją popierała to stanowisko.


PROPOZYCJE INEGRACJI

VII 1948 – Jorge Bido – Francja
Pogłębienie paktu Unii Zachodnioeuropejskiej – wzmocnienie współpracy ekonomicznej.
Pomysł ten nie napotkał entuzjazmu.
Brytyjczycy chcieli współpracy pomiędzy ministerstwami rządów.

Francja i Belgia
- powołanie organu – Unia Europejska, który rozpocznie dyskusję nad procesem integracyjnym

marzec 1950 r. – w wywiadzie dla amerykańskiego dziennikarza Konrad Adenauer wystąpił opierając się na memorandum Ruchu Europejskiego zaproponował utworzenie francuskiemu unii francusko-niemieckiej:
- stopienie parlamentów
- wspólnoty walutowe
Co mogło lec u podstaw takiej konstrukcji?
Lata ’50 to czas izolowanych Niemiec, z pragnieniem wyjścia z cienia, zaistnienia na arenie międzynarodowej. Niemcy znajdują się poza strukturami europejskimi.

Podejście USA ( lata ’50 ) do kwestii relacji Francja-Niemcy
- obserwowały Ruch Europejski z wielką sympatią
- widziano potrzeby Europy i niebezpieczeństwo próżni

Od wiosny ’48 agendy paktu ( unii zachodnioeuropejskiej ) regulowały konsultację z USA. Debaty nad bezpieczeństwem doprowadziły do utworzenia NATO w 1950 r.
Francja borykała się z dylematami. Musiała zdecydować się na kierunek polityki z Niemcami. W pierwszych latach powojennych chciała ugruntować swoją siłę wobec państw europejskich. Przewidywano, że wschodnia część Niemiec nie wydobędzie się spod egidy komunistycznej. Zdawano sobie sprawę, że USA chciały mieć Niemcy Zachodnie w sojuszu.

Pakt Brukselski, miał charakter militarny. Twórcą tego projektu politycznego był francuski minister Eduard Bidault. W wyniku inicjatywy ministra doszło do rozmów francusko- brytyjsko- amerykańskich. Konsultacje przeprowadzone z krajami Beneluksu doprowadziły 17 marca 1948 roku do utworzenia tego paktu- o współpracy militarnej, politycznej i ekonomicznej oraz kulturalnej. Zawierał on tzw. klauzulę, na mocy której państwa- sygnatariusze zobowiązywały się do wzajemnej pomocy militarnej na wypadek agresji na jedno z nich lub w przypadku samoobrony