I filar Unii Europejskiej

Z formalnego punktu widzenia, na integracje gospodarczą w dalszym ciągu składają się trzy Wspólnoty: Wspólnota Europejska (powstała jako EWG, na mocy Traktatu Rzymskiego), EWWiS oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EWEA).
Jako organizacja międzynarodowa w rozumieniu prawa międzynarodowego, WE posiada podmiotowość prawną o charakterze wtórnym (pochodnym-wywodzącym się z woli państw założycielskich). Zakres tej podmiotowości określają cele i funkcje określone w traktatach założycielskich.
Cele Wspólnoty obejmują całość szeroko rozumianej polityki gospodarczej i społecznej. Celami są w szczególności: zapewnienie harmonijnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego w całej Wspólnocie, wysokiego poziomu zatrudnienia, równości kobiet i mężczyzn, podnoszenie i wyrównanie poziomu życia pomiędzy poszczególnymi regionami Wspólnoty, osiągnięcie spójności gospodarczej i społecznej oraz rozwój solidarności pomiędzy państwami członkowskimi.
Realizacja tych celów następuje przy użyciu określonych instrumentów prawnych, do których zalicza się przede wszystkim utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego oraz UGiP (Unia Gospodarcza i Pieniężna). Urzeczywistnieniu tych celów mają służyć cztery swobody (przepływu towarów, osób, usług i kapitału) oraz kilkanaście wspólnych polityk. Realizacja celów powinna opierać się na pewnych ogólnych zasadach, po części wymienionych w traktatach założycielskich. Do zasad określonych w traktatach należy zaliczyć:
→ Zasada niedyskryminacji ze względu na obywatelstwo.
Zakaz dyskryminacji jest związany z faktem, że działalność gospodarcza w obrębie Wspólnoty jest prowadzona przez jednostki na podstawie przepisów obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich. Państwa te maja obowiązek traktowania obywateli oraz towary pochodzące z innych państw członkowskich, w taki sam sposób, w jaki traktują własnych obywateli i własne towary.
Dyskryminacja - polega na niejednakowym traktowaniu jednakowych sytuacji bez obiektywnego uzasadnienia.
→ Zasada subsydiarności i związana z nią zasada proporcjonalności.
Zasada subsydiarności – polega na przeniesieniu podejmowania decyzji na możliwie niski szczebel administracji. W sprawach nie należących do jej wyłącznej kompetencji Wspólnota może podejmować działania tylko wtedy, jeśli planowany skutek nie może być osiągnięty bardziej efektywnie przez działanie na niższym szczeblu. Uzupełnieniem subsydiarności są zasady kompetencji przyznanych oraz proporcjonalności.
Zgodnie z zasadą proporcjonalności - instytucje wspólnotowe w ramach swych kompetencji mogą podejmować tylko takie działania, które są konieczne i niezbędne dla osiągnięcia zamierzonych celów określonych w prawie wspólnotowym.
→ Zasada lojalności.
Ma ona dwa aspekty. W aspekcie pozytywnym oznacza, że państwa członkowskie zobowiązane są do podjęcia wszelkich działań w celu zapewnienia skuteczności prawa wspólnotowego w ich wewnętrznej przestrzeni prawnej. W aspekcie negatywnym nakazuje państwom członkowskim powstrzymanie się od jakichkolwiek działań mogących podważyć skuteczność prawa wspólnotowego w prawie krajowym. Zasad ta jest skuteczna bezpośrednio, ale tylko w połączeniu z innymi przepisami traktatów założycielskich.
→ Zasada równowagi instytucjonalnej.
Składa się na nią kilka elementów:
- Instytucje wspólnotowe mogą działać tylko i wyłącznie w ramach przyznanych im kompetencji
- Żadna instytucja nie może zastępować innych w działaniu
- Należy bezwzględnie przestrzegać procedur określonych przez TWE (Traktat Wspólnoty Europejskiej)
- Wszystkie instytucje mają również obowiązek współdziałania w celu realizacji zadań wyznaczonych przez prawo wspólnotowe.
Ponadto ETS wprowadził do prawa wspólnotowego wiele zasad szczegółowych, które można określić jako zasady demokratycznego państwa prawnego. Należą do nich zasady: nieretroaktywności prawa wspólnotowego, zaufania, pewności prawa itp.
Podstawowym celem integracji w zakresie objętym I filarem jest budowa UGiP oraz jednolitego rynku wewnętrznego.
Rynek wewnętrzny – przestrzeń bez granic wewnętrznych, w której zgodnie z przepisami Traktatu jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitałów.

WE opiera się na unii celnej miedzy państwami członkowskimi.
Unia celna opiera się na trzech zasadniczych przesłankach: (swoboda przepływu towarów)
→ Zakaz wprowadzania ceł i opłat o stosunku podobnym do ceł pomiędzy państwami członkowskimi.
Zakaz wprowadzania nowych ceł jest oczywistą konsekwencją unii celnej.
Opłaty o skutku podobnym do cła- opłaty nakładane na towar w związku z przekroczeniem przezeń granicy, na podstawie przepisów innych niż taryfa celna.
→ Zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego towarów i produktów pochodzących z innych państw członkowskich.
Zakaz dyskryminacyjnego opodatkowania polega na tym, że określone towary krajowe i zagraniczne powinny być opodatkowane w jednakowym stadium produkcji lub dystrybucji.
→ Zakaz wprowadzenia ograniczeń ilościowych oraz środków o skutku zbliżonym do ograniczeń ilościowych.
Środkami o skutku podobnym są wszelkie regulacje dotyczące handlu, które mogą bezpośrednio lub pośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie, stanowić przeszkodę w handlu między państwami członkowskimi.
Swoboda przepływu osób.
Swoboda ta dotyczyła przede wszystkim pracowników; stopniowo rozciągnięto ją jednak na emerytów i rencistów, studentów i pozostałe osoby, nie należące do żadnej z wymienionych wyżej kategorii.
Pojęcie pracownika oznacza osobę, która wykonuje pewne, uzasadnione gospodarczo i mające wymierną wartość ekonomiczną czynności na rachunek i pod kierunkiem innej osoby, otrzymując za to wynagrodzenie. Prawo pobytu przysługuje również członkom najbliższej rodziny pracownika. Nowymi elementami swobody przepływu osób, zgodnie z Traktatem Amsterdamskim, są wspólna polityka wizowa, migracyjna i azylowa, a także współpraca sądowa w zakresie prawa cywilnego (rodzinnego i handlowego).

Swoboda świadczenia usług.
Pojęcie usługi w rozumieniu TWE obejmuje wszelkie formy działalności gospodarczej, które nie są objęte przepisami traktatu dotyczącymi innych swobód. Elementami konstytutywnymi usługi są, zatem: jednorazowe działanie usługodawcy, za które pobiera on wynagrodzenie, oraz istnienie elementu transgranicznego.

Swoboda przepływu kapitału.
Zakazuje się wprowadzenia jakichkolwiek ograniczeń swobody przepływu kapitału pomiędzy państwami członkowskimi, a także w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi, a także w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi i państwami trzecimi. Państwa mogą wprowadzić pewne ograniczenia przepływu kapitału w interesie publicznym.


Struktura wspólnotowego prawa konkurencji obejmuje zakaz karteli, zakaz nadużywania pozycji dominującej, zakaz pomocy państwa poza przypadkami określonymi w traktacie, regulację dotyczącą sytuacji prawnej monopoli publicznych, a także wprowadzoną odrębnymi aktami prawnymi kontroli połączeń (fuzji) przedsiębiorstw.
→ Zakaz karteli
Zakazane są wszelkie umowy, nieformalne porozumienia i praktyki, prowadzące do naruszenia lub zniekształcenia zasad konkurencji między przedsiębiorstwami oraz wpływające na handel pomiędzy państwami członkowskimi. System konkurencji we Wspólnocie nie jest całkowicie wolny, lecz podlega regulacji (ingerencji) przez instytucje wspólnotowe.
→ Zakaz nadużywania pozycji dominującej
TWE nie zakazuje pozycji dominującej, lecz jedynie jej nadużywania, które wpływa na handel pomiędzy państwami członkowskimi. Pozycję dominującą określa się zawsze w odniesieniu do szczególnego rynku, który może być : rynkiem określonego produktu, rynkiem rodzaju produktu, rynkiem obszaru geograficznego. Formą zapobiegania potencjalnym nadużyciom pozycji dominującej jest wspólnotowa kontrola połączeń (fuzji) przedsiębiorstw. Głównym organem właściwym do egzekwowania wspólnotowego prawa konkurencji jest Komisja Europejska.
→ Zakaz pomocy państwa poza przypadkami określonymi w traktacie,
Pojęcie pomocy obejmuje przy tym wszelkie formy płatności, ulg i zwolnień przyznawanych poszczególnym przedsiębiorstwom uznaniowo ze środków publicznych. Każda forma pomocy państwa musi być zgłoszona KE, która ocenia jej legalność i dopuszczalność.

Wspólna polityka handlowa – ta polityka jest jedną z dwóch dziedzin (obok polityki rybołówstwa) które są zastrzeżone dla wyłącznej kompetencji Wspólnoty. Reguluje ona stosunki handlowe między WE i państwami nie członkowskimi w szczególności politykę celną i eksportową, kontyngenty, środki antydopingowe oraz środki, mające na celu zapobieganie subwencjonowaniu przez państwa trzecie eksportu do Wspólnoty. W doktrynie rozróżnia się autonomiczną i traktatową politykę handlową. Pierwsza polega na stanowieniu prawa przez instytucje wspólnotowe, natomiast podstawowym elementem drugiej są umowy międzynarodowej.

Wspólna polityka ochrony środowiska - Opiera się ona na zasadach unikania zagrożenia ekologicznego oraz odpowiedzialności sprawców zanieczyszczeń za spowodowanie szkody. Kompetencja prawodawcza w zakresie ochrony środowiska przysługuje instytucjom wspólnotowym.

Wspólna polityka rolna - Wspólne organizacje rynku opierają się na zorganizowanym systemie zbytu produkowanych towarów rolnych po gwarantowanych cenach, uzupełnionym przez bariery wwozowe oraz dopłaty importowe. Rozróżnia się 3 rodzaje organizacji rynku: pełną (zboże, wołowina, mleko), częściową ograniczającą możliwość interwencji na rynku (wieprzowina, cukier) oraz ramowa (jaka, drób). Organizacje rynkowe posługują się wieloma rodzajami cen, które z jednej strony służą stabilizacji rynku wewnętrznego, z drugiej strony- chronią produkcję wspólnotową przed konkurencją zewnętrzną. WPR posługuje się limitowaniem produkcji rolnej oraz różnorodnymi dopłatami i premiami. Drugim instrumentem PR jest polityka strukturalna, której celem jest dostosowanie struktury upraw do potrzeb gospodarki wspólnotowej poprzez specjalny system finansowania. Finansowanie WPR następuje z budżetu Wspólnoty, poprzez Europejski Fundusz Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa.

Wspólna polityka transportowa – podstawową jej cechą jest brak systemowej regulacji prawnej w tej dziedzinie. Państwa członkowskie mają obowiązek powstrzymania się od wydawania regulacji krajowych utrudniających integrację w zakresie transportu. Przepisy dotyczące wspólnej polityki transportowej nie obejmują łączności, telekomunikacji oraz transportu rurociągowego, które rządzone są regulacjami dotyczącymi sieci transeuropejskich.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali.
Utworzenie EWWiS stanowiło pierwszy krok w kierunku integracji gospodarczej Europy. Celem Wspólnoty było utworzenie wewnętrznego rynku węgla i stali, natomiast zewnętrzne taryfy celne pozostawiono regulacji państw członkowskich.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej.
Kompetencje EWEA, działającej na podstawie Traktatu podpisanego w Rzymie z 25 marca 1957r. mają – podobnie jak w przypadku EWWiS – charakter sektorowy. Celem organizacji jest zapewnienie pokojowego wykorzystania energii atomowej oraz przyczynianie się do pozyskania dodatkowego źródła energii. Zadaniami EWEA są w szczególności; zapewnienie operatorom 9producentów0 dostaw surowców, wykonywanie prawa własności w stosunku do materiałów rozszczepialnych na terytorium Wspólnoty, określanie cen, prowadzenie inwestycji i wspólnych przedsięwzięć, utworzenie rynku wewnętrznego produktów jądrowych, badania naukowe oraz zapewnienie bezpiecznej eksploatacji przedsiębiorstw związanych z energią atomową.