Higiena układu pokarmowego

Przestrzeganie zasad higieny żywienia i żywności jest podstawowym warunkiem sprawnego funkcjonowania całego ustroju i zachowania zdrowia.

Higiena żywienia określa warunki niezbędne do realizacji prawidłowego żywienia osób pojedynczych, rodzin i grup żywionych zbiorowo. W jej zakres wchodzą między innymi takie zagadnienia, jak prawidłowy dobór produktów zaspakajających zapotrzebowanie osób żywionych, właściwy stan higieny produktów pokarmowych i ich prawidłowe rozłożenie na posiłki, higieniczne warunki przyrządzania, podawania i spożywania posiłków.
Skutki nieprawidłowego żywienia mogą powodować niedostateczny rozwój organizmu, powstawanie wielu zaburzeń i chorób, np. próchnicy zębów, krzywicy, anemii, gnilca (szkorbutu), wrzodów żołądka i dwunastnicy, otyłości. Nieodpowiednie odżywianie obniża wydajność pracy i zmniejsza odporność organizmu na choroby zakaźne. Czynnikami zwiększającymi ryzyko występowania zmian w układzie pokarmowym są alkohol, nikotyna i inne używki. Alkohol hamuje działanie enzymów trawiennych, doprowadza do zaburzeń w wydalaniu żółci oraz uszkadza przede wszystkim żołądek i wątrobę.
Ważnym problemem sanitarnym i medycznym są pasożyty przewodu pokarmowego, np. tasiemczyce i inne robaczyce. Ich głównym źródłem powstawania są skarzenie wody i żywności, czego dobitnym przekładem są nasilające się w ostatnim czasie salmonellozy.
Zatrucia pokarmowe są ostrymi, krótkotrwałymi nieżytami żołądkowo-jelitowymi, występującymi nagle i w krótkim czasie po spożyciu pokarmów. Zatrucia te mogą być spowodowane przez drobnoustroje i ich jady (np. jad kiełbasiany), przez spożycie trujących grzybów, trujących części roślin (np. wilcza jagoda). Zatrucia pokarmowe są związane z błędami w postępowaniu z żywnością, a więc wynikają z braku przestrzegania podstawowych zasad higieny żywności, np. ubój chorych zwierząt, nieprzestrzeganie okresów karencji dla owoców i jarzyn w przypadku stosowania chemicznych środków ochrony roślin itp.
Woda i źle przygotowane pokarmy mogą być zakażone wieloma bakteriami, wywołującymi ciężkie schorzenia. Należą do nich bakterie duru, czerwonki, cholery. Wirusy stanowią problem epidemiologiczny w przypadku wirusowego zapalenia wątroby – typowej choroby „brudnych rąk”. Infekcje oraz ostre lub przewlekłe zatrucia pokarmowe, podobnie jak inne schorzenia wnikające z braku przestrzegania higieny żywienia i żywności, mogą powodować zmiany w budowie poszczególnych części układu pokarmowego lub w innych częściach ciała (zmiany organiczne) lub zaburzenia w ich funkcjonowaniu (zmiany czynnościowe).