Początki człowieka

Wiek ziemi to ok. 5 mld lat.

Ok. 2 mld lat temu, podczas gdy w Europie trwało zlodowacenie, na terenie o wiele cieplejszej Afryki pojawił się gatunek Homo.

Człowiek rozumny bardzo zbliżony do współczesnego, homo sapiens, pojawił się ok. 200 tys. lat temu.

Równocześnie z nim istniał człowiek neandertalski, homo sapiens neanderthalensis, który występował w Europie i Azji przed 140-30 tys. lat.

Ewolucja człowieka dokonała się w paleolicie (starszej epoce kamienia łupanego). Człowiek wyróżnia się ewolucja kulturową, która polega na gromadzeniu wiedzy i doświadczeń oraz świadomym przekazywaniu ich z pokolenia na pokolenie. Sumowanie coraz to nowszej wiedzy oznacza postęp. Wyraża się to w twórczym stosunku do otoczenia, czego przykładem było wytwarzanie narzędzi oraz przetwarzanie środowiska (rozniecanie ognia, wytwarzanie odzieży, budowa schronień). Surowcem podstawowym był kamień. Najważniejsze było wytworzenie kultury duchowej (symbolicznej)

Kultura symboliczna (zwana również kulturą duchową) - sfera kultury stojąca w opozycji do kultury materialnej. W jej skład wchodzą takie dziedziny jak: język, obyczaj, sztuka, magia, religia, filozofia, nauka, prawo i inne.

Przejawy kultury symbolicznej wśród praczłowieka:
- neandertalczyk świadomie grzebał swoich zmarłych w jaskiniach lub w ziemi, do grobów wkładano żywność, kwiaty i przedmioty użytkowe, posypywano twarz czerwonym piaskiem, co symbolizowało przetrwanie po śmierci, istniała więc idea życia pozagrobowego
- malowidła naskalne (w jaskiniach Altamira w Hiszpanii oraz w Dordogne i Lascaux we Francji) dowodzą abstrakcyjnych przeżyć człowieka paleolitu, uważane są tez za sanktuaria religijne, a więc dowodzą istnienia jakichś kultów religijnych

Paleolit określa się jako epokę społeczności zbieracko-łowieckich. Człowiek żył wówczas w niewielkich (kilkanaście do kilkudziesięciu osób) grupa, które stale się przemieszczały. Członków grup łączyła pokrewieństwo. Przemieszczanie się i poprawa warunków życia umożliwiły rozwój techniczny. Wynaleziono m.in. łuk.

W ostatniej fazie starszej epoki kamienia (40-10 tys. lat p.n.e.) człowiek rozprzestrzenił się na wszystkie kontynenty.

Człowiek w Europie pojawił się ok. milion lat temu. Człowiek rozumny właściwy, homo sapiens sapiens, bezpośredni przodek człowieka współczesnego, pojawił się w Europie ok. 40 tys. lat temu, przywędrował najprawdopodobniej z Bliskiego Wschodu. Europa, wówczas gęsto zalesiona i obfitująca w zwierzęta, była terenem atrakcyjnym dla myśliwych. Zakładano wówczas na szlakach migracji zwierząt stałe bazy łowieckie.

Obozowano w jaskiniach lub budowano szałasy. W okresie 30-10 tys. lat p.n.e. północ Europy pokrywał lądolód, więc człowiek występował głównie na terenie dzisiejszej Hiszpanii i południowej Francji. Po ustąpieniu lodowca nastąpiło przesunięcie grup ludności na północ Europy.