Woliński Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 marca 1960r. (Dz. U. Nr 14, poz. 79 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie szczecińskim - obecnie w województwie zachodnio-pomorskim.
Powierzchnia 11018,82 ha, z czego 165 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 3368,64 ha.
W godle Parku znajduje się orzeł bielik.
Reprezentuje przyrodę zachodniej części strefy nadmorskiej.
Obejmuje obszar falistej i pagórkowatej wysoczyzny morenowej w środkowej części wyspy Wolin. Najwyższe wzniesienie Grzywacz (125 m n.p.m.) opadające stromym, wysokim klifem (do 95 m n.p.m. wysokości - Gosań) ku Zatoce Pomorskiej (na północ) i klifem ze skałkami wapiennymi ku Zalewowi Szczecińskiemu (na południe).
Klif - przylegająca do morza wzniesiona część wyspy, która jest bezustannie atakowana przez wodę i wiatry morskie. W wyniku tego procesu obsuwa się brzeg. Zjawisko to przebiega dość intensywnie - przeciętnie 0,8 m rocznie.
Wolin charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, z kilkoma płytkimi jeziorami morenowymi, m.in.: Gardno, Domysławskie, Czajcze, Warnowo, Turkusowe. Cofający się lodowiec przestawił wały silnie wzniesionej moreny czołowej (część dyluwialna), przy której od wschodu i zachodu woda i wiatry usypały nizinną część wyspy (aluwialną). Osobliwość geologiczną stanowią również glacjalne porwaki skał kredowych, z wcześniejszych formacji geologicznych. Na uwagę zasługują także liczne głazy narzutowe, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Najciekawszym z nich nadano nazwy: \"Mieszko I\", \"Lech, Czech i Rus\", \"Wydrzy Głaz\".Do cennych obiektów przyrodniczych Wolińskiego Parku Narodowego i jego najbliższego otoczenia zaliczonych jest szereg pomników przyrody, głównie starych drzew, m.in. dąb \"Prastary\" we wsi Wapnica oraz rosnące w Międzyzdrojach dęby \"Regalindy\", Storrady\", \"Bolko\", \"Telesfor\", \"Wolinianin\" i \"Szwedzki\", jesion \"Olbrzym\", buk \"Władysław\" oraz kilkusetletnie cisy pospolite. Do ciekawostek przyrodniczych należą drzewiaste formy jałowca, brzoza brodawkowata (forma plomienna) lub też ukształtowana na dębie głowa żubra.
Bazę turystyczną Parku stanowią Międzyzdroje (hotele, ośrodki wczasowe, domy noclegowe, uzdrowiska). W Parku wyznaczono 3 szlaki turystyczne o łącznej długości 43,5 km.
Wyspa Wolin - dawna nazwa Wineta. Jest największą wyspą znajdującą się w całości w Polsce. Od południowego wschodu zamyka Zalew Szczeciński. Od stałego lądu (na wschodzie) oddzielona jest wąską cieśniną Dziwna, a od wyspy Uznam cieśniną Świna.
Powierzchnia wyspy wynosi 265 km kw. Linia brzegowa od strony morza wyrównana, z pozostałych stron z półwyspami i licznymi mniejszymi wysepkami przybrzeżnymi.
Obszar wyspy zbudowany jest głównie z utworów morenowych, aluwiów i piasków morskich.
Ważniejsze miejscowości: Międzyzdroje, Wolin, część Świnoujścia.











Park Narodowy Bory Tucholskie

Utworzony 1 lipca 1996r na podstawie rozporządzenia nr 305 Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996r. (Dz. U. Nr 64, poz. 305) do 1 stycznia 1999 r. w województwie bydgoskim - obecnie województwie pomorskim.
Powierzchnia 4789,34 ha.
Powierzchnia otuliny 10292,24 ha.
79 % powierzchni Parku zajmują lasy (3798,3 ha), 11% wody (530 ha) i 10% pozostałe ekosystemy, w tym: grunty rolne 68,9 ha, bagna, torfowiska i łąki - 392,1 ha.
W godle parku znajdują się sosny z siedzącym na konarze głuszcem na tle jeziora.
Park reprezentuje obszar Borów Tucholskich na Pojezierzu Pomorskim. Urozmaicona rzeźba terenu ukształtowana została w wyniku działalności lodowca, który zalegał na tych terenach w ostatnim zlodowaceniu bałtyckim - stadiale pomorskim. Spotykane tu formy polodowcowe zostały dość szczegółowo opisane w części dotyczącej Borów Tucholskich. O unikatowych walorach przyrodniczo-krajobrazowych Parku decyduje przede wszystkim bogata sieć hydrograficzna. Obszar Parku jest wybitnie pojezierny. Spotkać tu można prawie wszystkie typy genetyczne i limnologiczne jezior: rynnowe, wytopiskowe, lobeliowe, oczka, kotły i kociołki - w sumie 17 jezior większych od 1 ha.
Jednym z najciekawszych zjawisk hydrologicznych w skali Pojezierza jest zlewnia Strugi Siedmiu Jezior. Są to połączone naturalnym ciekiem wodnym jeziora: Mielnica - Skrzynka, Płęsno, Główka, Bełczak, Jeleń, Zielone i Ostrowite. Zlewnia Strugi o powierzchni 3680 ha, charakteryzuje się:
• jednolitym podłożem, piaszczysto-sandrowym z lokalnymi nagromadzeniami utworów organicznych
• 100% zalesieniem
• brakiem antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń środowiska i wód wewnętrznych zlewni
• dużym udziałem naturalnych zbiorników wodnych
Interesującą grupę jezior stanowią izolowane zbiorniki wodne o krystalicznie czystej wodzie, tzw. jeziora lobeliowe, z charakterystyczną dla nich roślinnością (Małe Gacno, Wielkie Gacno, Głuche i Nierybno).
Cenną przyrodniczo grupą jezior są także jeziora dystroficzne o powierzchni z reguły mniejszej niż 1 ha. Otoczone nasuwającym się na nie płem torfowców. Są miejscem występowania wielu chronionych i rzadkich gatunków roślin. Pło najczęściej przechodzi w torfowisko wysokie, a na okrajkach w bór bagienny np., jeziorka Rybie Oko i Kacze Oko.



Słowiński Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1967r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966r. (Dz. U Nr 42, poz. 254 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie słupskim - obecnie województwie pomorskim. Starania o utworzenie nadmorskiego parku narodowego podjęto już w 1945r. z inicjatywy prof. Władysława Szafera.
Powierzchnia Parku wynosi 18797 ha, z czego 6355 ha objęto ochroną ścisłą.
Największą powierzchnię Parku objętą ochroną ścisłą, stanowi tzw. \"Mierzeja\" (3531 ha) z najbardziej rozległymi w Europie polami ruchomych wydm. Ochroną ścisłą objęto też obszary lęgowe ptaków: \"Gackie Lęgi\", \"Żurnowskie Lęgi\", \"Gardneńskie Lęgi\", \"Klukowe Lęgi\" oraz Wyspę Kamienną na jeziorze Gardno o powierzchni 0,6 ha ,a także rozległe obszary borów bagiennych i brzeziny bagiennej (\"Kluki\" i \"Bory Torfowe\"), największe w Polsce stanowisko maliny moroszki - reliktu polodowcowego (\"Moroszka\"), fragment starego lasu olsowego \"Olszyna\", reliktowy las bukowo-dębowy \"Klukowe Buki\" oraz jezioro Dołgie Małe.
Park położony jest nad Morzem Bałtyckim na środkowym wybrzeżu (Wybrzeżu Słowińskim), między Łebą a Rowami. Obejmuje przybrzeżne jeziora Łebsko - 7140 ha (trzecie co do wielkości jezioro w Polsce) i Gardno - 2468 ha oraz dwa mniejsze (Dołgie Wielkie - 156 ha i Dołgie Małe - 6,3 ha), silnie zawydmioną Mierzeję Łebską oraz pas wybrzeża morskiego po ujście Łupawy. Nad jeziorem Gardno znajduje się wysoko wzniesiony wał morenowy (Rowokół - 115 m n.p.m.), opadający ku wschodowi stromymi zboczami do rzeki Łupawy..
Obecny obszar Parku stanowił dawniej zatokę morską. W wyniku działania fal morskich i wiatru oraz naniesionego piasku, zatoka została oddzielona od morza Mierzeją Gardeńsko-Łebską. W ten sposób powstały bardzo płytkie, muliste, otoczone wysokim szuwarem, budowanym głównie przez trzcinę, oczeret, pałkę wodną i inną roślinność przymorskie jeziora Łebsko i Gardno. Do Łebska uchodzi rzeka Łeba, a do Gardna - Łupawa. Obie wnoszą do jezior znaczne ilości zanieczyszczeń. Jeziora są płytkie (Łebsko max. 6,3 m i średnio 2,6 m oraz Gardno max. 2,6 m, średnio 1,6 m głębokości). Zamulone w szybkim tempie ulegają dalszemu wypłyceniu i zarastaniu.
W ciągu ostatnich 60 lat powierzchnia jeziora Łebsko zmniejszyła się o ok. 400 ha. W wodach jezior często występują masowo pojawy (zakwity) glonów, zwłaszcza sinic i zielenic, co jest przejawem nadmiernej żyzności i złego stanu sanitarnego wód. Charakterystyczne dla obu jezior są okresowe wlewy wód morskich. Dostarczana w ten sposób sól umożliwia życie licznym gatunkom słonolubnych roślin i zwierząt.
W środkowej części Mierzei znajduje się największa atrakcja parku - największe w Europie, wędrujące z prędkością 5 do 30 m rocznie - wydmy, dochodzące do 35m wysokości, z największym polem wydmowym o powierzchni 500 ha.
Miejscami ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają cmentarzyska drzew, będące pozostałością po zasypanych piaskiem lasach oraz zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi. Kształty wydm są nieustabilizowane, ich formy ciągle się zmieniają. Siła wędrujących piasków jest tak wielka, że w zasadzie nie ma dla nich przeszkody, która oparłaby się ich działaniu. Padają więc lasy i bagna, a historia zna również fakt zasypania w XVIII w. całej osady Łączki w okolicach Łeby, której domostwa do dzisiaj nie zostały odwiane. Wysokość Mierzei Łebskiej waha się od 0 do 56 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest zalesiona Wydma Czołpińska, na której szczycie znajduje się latarnia morska.
W Parku oznakowano 140 km szlaków turystycznych, poprowadzonych przez najbardziej atrakcyjne tereny. W Łebie, Czołpinie i Rowach są miejsca noclegowe w schroniskach, hotelach, pensjonatach lub w kwaterach prywatnych.
Park reprezentuje duże wartości etnograficzne. Znajdują się tu zabytki kultury materialnej grup etnicznych: Kaszubów i Słowińców, m.in. zabudowania we wsi Kluki, gdzie jeszcze po 1945r. żyło kilka słowińskich rodzin.
Do ważniejszych zabytków zaliczają się także:
• kościół w Gardnej Wielkiej z 1282r. (prawdopodobnie w stylu romańskim) przebudowany w XIXw.
• kościół z 1632r. w Smołdzinie.
Do innych osobliwości okolic parkowych zaliczyć należy górę Rowokół o wysokości 117 m n.p.m. leżącą k. wsi Smołdzino, gdzie mieści się siedziba Parku oraz muzeum przyrodnicze eksponujące florę i faunę Parku. Filie muzeum znajdują się w Rowach i w Rąbce.
Dla upamiętnienia wielowiekowych oporów Słowińców przed germanizacją, nadano Parkowi nazwę Słowiński.
W 1977r. uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery, z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze, w tym obecność unikatowych w skali Europy ruchomych wydm i zachodzące tu procesy eoliczne. Ponadto Słowiński Park Narodowy objęty jest Międzynarodową Konwencją RAMSAR, dotyczącą ochrony siedlisk ptaków wodnych i błotnych.
Wybrzeże Słowińskie - region naturalny w północnej Polsce, stanowiący najniższą, położoną najbliżej brzegu morza część Pobrzeża Koszalińskiego. Ciągnie się wąskim pasem od Sarbinowa na zachodzie po Karwię na wschodzie. Powierzchnia 1123 km kw. Wybrzeże ma charakter wyrównany dzięki działalności fal i przybrzeżnego prądu morskiego. W krajobrazie dominują nadmorskie wydmy oraz bagna i przybrzeżne jeziora, oddalone od morza wałami mierzejowymi. Należą do nich: Łebsko, Gardno, Jamno (22,4 km kw.), Bukowo (17,5 km kw.) i Wiecko (10,59 km kw.). Największe obszary bagienne otaczają jeziora Łebsko i Jamno oraz występują w dolinach rzek: Grabowej, Łeby i Piaśnicy (Bielawskie Błota).
Region raczej słabo zaludniony, z kilkoma portami rybackimi zlokalizowanymi w ujściach rzek: Łeba nad Łebą, Ustka nad Słupią, Darłowo nad Wieprzą.
Liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe.
W środkowej części regionu utworzono Słowiński Park Narodowy.



Biebrzański Park Narodowy

Utworzony 25 września 1993 r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 września 1993r. (Dz. U. Nr 86, poz. 399) do 1 stycznia 1999 r. w województwach: łomżyńskim, białostockim i suwalskim - obecnie województwie podlaskim.
Powierzchnia Parku wynosi 59223,00 ha.
W granicach Parku znalazł się dawny rezerwat \"Czerwone Bagno\" o powierzchni 11.298 ha. Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 66824,00 ha.
Projekt utworzenia parku narodowego w dolinie Biebrzy został opracowany w 1968 roku przez prof. Adama Pałczyńskiego.
Biebrzański Park Narodowy leży w północno-wschodniej części Polski. Obejmuje znaczną część Kotliny Biebrzańskiej, rozpościerającej się na długości ponad 100 km i szerokości 10-15 km w części południowej, 30-40 km w części środkowej i 1-3 km w części północnej. Znaczna część parku to największy i najbardziej naturalny w Polsce oraz w Europie kompleks torfowisk niskich, przejściowych i wysokich. W granicach Parku znalazły się jedynie niewielkie wsie Gugny, Budy, Sośnia, Budne i Olszowa Droga. Zatorfioną dolinę Biebrzy otaczają wysoczyzny morenowe. W jej obrębie wyróżniono 3 części określone jako baseny: północny - obejmujący dolinę na wschód od Sztabina, środkowy - od Sztabina do Osowca i południowy - do ujścia Biebrzy do Narwi. Baseny rozdzielają przewężenia szerokości ok. 1 km. Basen Północny, zwany też Basenem Górnej Biebrzy, obejmuje 40-kilometrowy odcinek doliny szerokości 1,5 - 3,0 km, wypełniony torfem miąższości 3-6 m. Torfowiska zajmują tu ok. 20 000 ha. Basen Środkowy ma kształt zbliżony do trapezu o wymiarach 20x40 km. Większą część powierzchni tego basenu zajmuje taras zalewowy. Jest on pokryty torfem miąższości 1-3 m. Jedynie w strefie przykorytowej Biebrzy niewielkie powierzchnie zajmują iły, muły i piaski. Basen Południowy, zwany też Basenem Dolnej Biebrzy, ma kształt rynny o długości 30 km i szerokości 12-15 km. Również i tu największą powierzchnię zajmuje taras zalewowy. W jego obrębie torfowiska zajmują powierzchnie 21 000 ha, a od strony koryta rzeki występuje strefa mułowa szerokości 1-2 km. Od Osowca do kolonii Nowa Wieś po wschodniej stronie basenu ciągnie się na długość 20 km taras wydmowy, wznoszący się 2-3 m nad poziom torfowisk. Oddziela on strefę dolinową Biebrzy od zatorfionej rynny przylegającej do wysoczyzny ograniczającej Basen Dolnej Biebrzy od wschodu.
Biebrzański Park Narodowy obejmuje dużą część wszystkich trzech basenów. Główną oś hydrograficzną parku stanowi rzeka Biebrza. Jej długość wynosi 164 km, a cała zlewnia obejmuje 7062 km kw. Szerokość koryta Biebrzy wynosi od kilku metrów w Basenie Północnym do kilkudziesięciu w jej dolnym biegu. Płynie wolno zakolami, pozostawiając liczne starorzecza. W granicach parku znajdują się dolne odcinki dopływów Biebrzy. Dopływami prawobrzeżnymi są: Lebiedzianka, Netta i biegnący jej korytem Kanał Augustowski, Kopytówka, Ełk i jego dopływ Jegrznia, Dybła, Klimaszewnica i Wissa. Dopływami lewobrzeżnymi są: Sidra, Kamienna, Brzozówka, Czarna Struga i Kosódka. Dolina Biebrzy jest też w znacznym stopniu zasilana wodami podziemnymi z rozległych warstw wodonośnych z wysoczyzn morenowych otaczających dolinę. Przewężenia doliny oddzielające poszczególne baseny utrudniają odpływ wód. powodując trwałe uwodnienia torfowisk.Biebrzański Park Narodowy jest ważnym obszarem dla turystyki przyrodniczej, wypoczynku sobotnio-niedzielnego, wędkarstwa, a także dla celów dydaktycznych. Jest on jednak słabo zagospodarowany turystycznie. W Południowym i Środkowym Basenie parku wytyczone są piesze szlaki o długości ponad 195 km, a przy nich wybudowano 8 wież widokowych, zagospodarowano 3 pola biwakowe (Grzędy, Barwik, Osowiec), przygotowano 2 trasy wodne: Biebrza z Lipska do jej ujścia do Narwi - 135 km oraz Jegrznia i Ełk z Rajgrodu do jej ujścia do Biebrzy - 64,4 km. W Osowcu organizowany jest Terenowy Ośrodek Edukacyjny z pomostami widokowymi i kładkami wśród torfowisk. Jest też punkt informacji turystycznej i wypożyczalnia sprzętu wodnego.

Turystyka nad Biebrzą ma charakter sezonowy - najwięcej turystów przebywa tu wiosną i w okresie wakacji. Niestety brak odpowiedniej bazy noclegowej. Tylko hotele \"Zbyszko\", \"Knieja\", \"Raj\" i \"Gród\" w Rajgrodzie są obiektami całorocznymi o niezłym standardzie. Pozostała dostępna baza noclegowa jest oddalona o kilkadziesiąt kilometrów i znajduje się w Łomży, Augustowie, Ełku, Mońkach i Białymstoku. Na obrzeżach parku powstało kilkanaście kwater prywatnych u miejscowych rolników i kilka pensjonatów.

Uzupełnieniem walorów przyrodniczych są obiekty starej architektury drewnianej we wsiach na obrzeżach doliny. Godny zwiedzenia jest Kanał Augustowski ze śluzą w Dębowie, wybudowaną w latach 1826-1827 (zabytek budowli hydrotechnicznej). Dużą atrakcją jest XIX-wieczna twierdza Osowiec, wybudowana dla ochrony zachodnich granic Cesarstwa Rosyjskiego w jedynym dostępnym przejściu prze bagna. Wokół doliny położonych jest szereg miejscowości z charakterystycznym układem urbanistycznym, z najstarszymi zabytkami sakralnymi: kościoły w Wiźnie (1525 r.), Krasnymborze (1598 r.), Dolistowie (1771 r.) i drewniany kościół w Jaminach z końca XVIII w. oraz krzyże, kapliczki przydrożne.

















Wigierski Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1989r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27.06.1988r. (Dz. U. Nr 25, poz. 173 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie suwalskim - obecnie województwie podlaskim. Starania objęcia ochroną zespołu jezior Wigierskich sięgają lat 20-tych naszego stulecia.
Powierzchnia 15.113,49 ha, z czego ochroną ścisłą objęto 1343 ha.
Wokół Parku wyznaczono strefę ochronną o powierzchni - 11283,81 ha
Obejmuje faliste i pagórkowate tereny w środkowej części Pojezierza Wschodniosuwalskiego, przechodzące na południu w obszary Równiny Augustowskiej. Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym przez lodowiec w czasie ostatniego zlodowacenia. Na północy z licznymi wzgórzami moreny czołowej, ozami i kemami na południu z fragmentem przyległego sandru (naniesionego przez wody wypływające spod czoła topniejącego lodowca).
W jego granicach znalazły się 42 jeziora (Wigry, Pienty, Mulaczysko, Krusznik, tworzące tzw. \"Zespół Jezior Wigierskich\") i 6 rzek, stanowiące najcenniejsze elementy przyrody Parku. Jeziora i rzeki zajmują łącznie 2932 ha powierzchnia Parku.
Przez środek Parku przepływa rzeka Czarna Hańcza, płynąca szeroką zatorfioną doliną, tworzącą liczne zakola. Rzeka przecina jezioro Wigry i łączy się z Kanałem Augustowskim. Roślinność Parku reprezentuje strefę północno-wschodniej Europy.
Większa część Parku jest zalesiona. Dominują tu bory sosnowe oraz sosnowo - świerkowe. Ponadto występują tu: bory i lasy mieszane leszczynowo - świerkowe, grądy, podmokłe olsy i liczne torfowiska.
Jezioro Wigry - powierzchnia 2186,7 ha, długość 17,5 km, szerokość 3,4 km, maksymalna głębokość 73 m - średnia 15,8 m, długość linii brzegowej 72,2 km. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza, wpada doń Struga Kamionka. Ma 18 wysp o łącznej powierzchni 70 ha, w tym: Ostrów, Ordów, Kamień, Mysia, Krowa. Liczne półwyspy: (Wysoki Wągiel, Rosochaty Róg, Klasztorny) i zatoki.
W 1979r. jezioro Wigry zostało wpisane do międzynarodowego projektu \"Aqua\", mającego na celu chronić najcenniejsze pod względem przyrodniczym i naukowym akweny świata. Wigry wyróżniają się wyjątkowo skomplikowanym kształtem misy jeziornej i niezwykłym bogactwem rzeźby dna. Większe pobliskie miejscowość: Stary Folwark, Magdalenowo, Rosochaty Róg, Czerwony Krzyż.
Ważniejsze zabytki:
• pokamedulski zespół klasztorny na Półwyspie Klasztornym nad Wigrami
• liczne kwatery prywatne, m.in.: Stary Folwark, Gawrych Ruda, Bryzgiel, Rosochaty Róg.
W starym Folwarku znajduje się ośrodek PTTK, który m.in. organizuje spływy kajakowe Czarną Hańczą, regaty żeglarskie na jeziorze Wigry, prowadzi pola namiotowe oraz wypożyczalnię kajaków, rowerów wodnych i żaglówek. Ośrodek Edukacji Środowiskowej nad Wigrami umożliwia grupom do 50 osób wycieczki po parku z przewodnikiem, przejażdżki bryczką oraz naukę jazdy konnej.








Drawieński Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1990r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1990r. (Dz. U. Nr 26, poz. 151 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach gorzowskim i pilskim, obecnie na granicy województw zachodnio-pomorskiego i lubuskiego.
Powierzchnia 11018,52 ha, z czego 368 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 35590,00 ha.
Park reprezentuje przyrodę północno-zachodniej Polski i obejmuje fragment Puszczy Drawskiej w widłach rzek Drawy i Płocicznej oraz centralną część Równiny Drawskiej. Ochroną objęto zachowane w stanie naturalnym fragmenty borów sosnowych Puszczy Drawskiej oraz głównie na zachodzie lasy bukowe i grabowe z domieszką dębu. Średni wiek lasów 120 lat, z licznymi okazami pomnikowych (450 letnich dębów) i (330 letnich) buków. Lasy zajmują 78% powierzchni Parku. Ukształtowanie terenu równinne lub lekko pagórkowate. Podłoże przeważnie piaszczyste, tworzące sandrową Równinę Drawską, usypaną podczas ostatniego zlodowacenia przez wody, wypływające spod czoła lądolodu. Dużą wartością przyrodniczą i krajobrazową cechuje się Dolina Drawy z jej dopływami, m.in. Płociczną, a także liczne śródleśne jeziora, mszary i torfowiska. Drawa ze względu na bystrość nurtu zaliczana jest do rzek górskich
Na obszarze Parku wyznaczono 60 km szlaków turystycznych. 40 kilometrowy spływ kajakowy rzeką Drawą jest jedną z największych atrakcji Parku. Szlak ten czynny jest od 1 lipca do końca lutego ze względu na ochronę ptasich lęgów. Dla potrzeb turystów urządzono 5 pól biwakowych (Barnimie, Bogdanka, Sitnica, Pstrąg, Kamienna).
Drawa i zachodnie brzegi jezior Sitno i Ostrowiec udostępnione są do wędkowania.
Ciekawsze zabytki jakie można spotkać na trasach turystycznych to:
• ruiny XIV - wiecznego zamku w Drawie,
• \"most Czarnieckiego\" w Barnimiu,
• chałupy typu ryglowego (tzw. murem pruskim) w Ostrowcu.
Na terenie Parku, choć wyłączona spod jego zarządu, znajduje się czynna od prawie 100 lat elektrownia wodna \"Kamienna\". Zachowały się oryginalne turbiny Francisa - jedna z 1893r., druga z 1898r., a także suwnica pochodząca z początków naszego wieku.
Puszcza Drawska - zwarty obszar leśny w środkowym i dolnym biegu Drawy, na pograniczu województw zachodnio pomorskiego i lubuskiego. Urozmaicona szata roślinna. Przeważają bory sosnowe z domieszką brzozy, dębu i topoli osiki. Ukształtowanie równinne i pagórkowate z wzniesieniami dochodzącymi do 220 m n.p.m. Drawa - rzeka w północno-zachodniej Polsce, o długości 186 km i powierzchni dorzecza 3296 km kw. Źródłowy obszar chroniony jest w Drawskim Parku Krajobrazowym, a w środkowym biegu w obrębie Puszczy Drawskiej utworzono Drawieński Park Narodowy. Drawa wypływa z jeziora Krzywego i płynie ku południowi, gdzie uchodzi do Noteci. Główne dopływy to: Korytnica, Płociczna, (lewe), Mierzęcka Struga (prawy dopływ).







Wielkopolski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 1957 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 114 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie poznańskim - obecnie województwie Wielkopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 7619,82 ha, z czego 221 ha (17%) objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 15003,00 ha.
Park reprezentuje przyrodę regionu Pojezierza Wielkopolskiego.
Położony na Nizinie Wielkopolskiej, 15 km na południe od Poznania. Zajmuje faliste i pagórkowate tereny na Pojezierzu Poznańskim, na lewym brzegu Warty.
Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym w okresie 70.000 - 10.000 lat temu - wzgórza morenowe (najwyższe wzniesienie Osowa Góra dochodzi do 132 m n.p.m.), drumliny (małe, eliptyczne pagórki) i ozy (podobne do nasypów kolejowych - powstałe w szczelinach lodowca). Znajduje się tu część najdłuższego w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego o długości 374 km oraz wydmy i rynny (wyżłobione przez lodowiec Gruzdy), Lemy (owalne w zarysie pagórki), liczne głazy narzutowe. Z 12 jeziorami polodowcowymi, m.in.: Budzyńskie, Góreckie (z 2 wyspami), Skrzynka, Kociołek.
Prawie wszystkie jeziora Parku są bogatymi w substancje mineralne jeziorami eutroficznymi. Występują w nich różnorodne zbiorowiska roślin wodnych i bagiennych. Najdalej od brzegu rozwijają się rośliny całkowicie zanurzone, np.: wywłócznik kłosowy, rogatek sztywny, wiele gatunków rdestnic. Bliżej brzegów znajdują się zbiorowiska roślin o liściach pływających, do których zaliczany jest zespół lilii wodnych z grążelem żółtym i grzybieniem białym. Brzegi jezior zajmują szuwary, złożone m.in. z takich gatunków, jak: oczeret jeziorny, pałka wąskolistna i szerokolistna, trzcina pospolita oraz tatarak zwyczajny. Odmienna roślinność występuje nad jeziorem Skrzynka, jedynym w Parku jeziorem dystroficznym (ubogim w składniki mineralne). Skupiają się tutaj zbiorowiska torfowców, które gęstym kożuchem wkraczają na taflę jeziora, powodując jego zarastanie. W parku spotyka się także łąki, z których do najpiękniejszych należą barwne łąki trzęślicowe.

Ten przebogaty zespół form krajobrazu aluwialnego, zebranych na stosunkowo niewielkim obszarze, prof. Adam Wodziczko (pierwszy rzecznik utworzenia na tym terenie parku narodowego), nazwał prawdziwym \"muzeum form polodowcowych\".Przyroda Parku jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu. Niekorzystny wpływ wywołała też gradacja brudnicy mniszki w latach 1982-84. Ponieważ drzewostany sosnowe rosną głównie na siedliskach lessowych, istnieje konieczność intensywnej przebudowy lasów Parku (co dość mocno jest obecnie realizowane na bazie odnowień naturalnych). Przewiduje się, że do końca wieku sosna przestanie być gatunkiem dominującym. Stopniowo też usuwa się gatunki obce, wprowadzone w XIX i XX w., jak: dąb czerwony, sosna Banksa, sosna wejmutka,

W Parku znajduje się Muzeum Przyrodnicze przy ul. Wczasowej 1 w Puszczykowie oraz placówka naukowa.
Na obszarze Parku 34 drzewa oraz 1 głaz narzutowy (\"Głaz Leśników\") objęto ochroną jako pomniki przyrody.
W Parku wyznaczono 5 szlaków turystycznych o łącznej długości 81 km.
Wielkopolska - kraina historyczna w zachodniej i środkowej Polsce, położona głównie w dorzeczu Warty oraz częściowo środkowej Odry i dolnej Wisły.
Pod względem fizycznogeograficznym Wielkopolska obejmuje trzy regiony: na północ Pojezierze Wielkopolskie , na południe Pojezierze Leszczyńskie i Nizinę Wielkopolską oraz południową część Pojezierza Pomorskiego, środkową część Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej, wschodnią część Pojezierza Lubuskiego, pradoliny Warciańsko - Odrzańskiej i Obniżenia Milicko - Głogowskiego.

W IX -X w. obszar ten stanowił terytorium państwa Polan z ośrodkiem w Gnieźnie. Na przełomie XII i XIII w. znany pod nazwą \"Moior Polonia\" tj. \"Wielka Polska\".



Kampinoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 91 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach warszawskim i piotrkowskim - obecnie województwie mazowieckim.
Powierzchnia 38544,33 ha, z czego 4303 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 37756,49 ha.
W godle Parku znajduje się łoś.
Park reprezentuje przyrodę regionu Nizin Środkowopolskich. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej na Nizinie Mazowieckiej.
Stanowi go Puszcza Kampinoska w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy. Taras kampinoski zbudowany z piasków i żwirów rzecznych, na których procesy eoliczne wytworzyły charakterystyczne, doskonale wykształcone i piękne krajobrazowo wydmy. Osiągają one 30 m wysokości i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające niekiedy mini łańcuchy górskie. 12,5 tysięcy lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią na obszarze prawie 20 tysięcy ha - obiekt przyrodniczy w skali europejskiej. Pasy bagienne zajmują tereny dawnych nurtów Prawisły. W wywianych z piasku miejscach wytworzyły się pokłady torfu. Kontrast krajobrazów wydm i bagien jest najbardziej charakterystycznym elementem pejzażu Kampinoskiego Parku Narodowego.
Kampinoski Park Narodowy ma bogate tradycje historyczne, związane z walkami o niepodległość. Miały tu miejsce walki powstańcze 1794 i 1863r, walki armii \"Poznań\" we wrześniu 1939r., a także walki w1944r. Znajdują się tu: mogiły powstańców z 1863r, cmentarz partyzantów, cmentarz w Palmirach osób rozstrzelanych w latach 1939 -1944.
Z Parkiem związanych jest wiele zabytków kultury. W rejestrze zabytków architektury znajduje się 38 obiektów:
• średniowieczne grodzisko w Starym Zamczysku (X-XI w.)
• XII - wieczny kościół w Czerwińsku
• gotycko-renesansowy kościół w Brochowie o charakterze obronnym z XVI w.
• barokowy kościół w Starych Babicach
• klasycystyczny zespół kościelno-dworski z końca XVIII w. w Lipkowie
• drewniany kościół z końca XVIII w. w Kampinosie
• pałac w Zaborowie z początku XX w.
• dwór w Tułowicach
• dom w Żelazowej Woli, gdzie urodził się Fryderyk Chopin
• dwór w Niepokalanowie
Park posiada niewielkie, ale ciekawe muzeum przyrodnicze w Ośrodku Dydaktycznym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy k. Kampinosu.
Na obszarze Parku wytyczono 350 km szlaków turystycznych. Urządzono 15 parkingów, 6 pól wypoczynkowych i wiele terenów biwakowych.
Puszcza Kampinoska - kompleks leśny w województwie mazowieckim na północny-zachód od Warszawy. Powierzchnia 22000 ha. Ubogie siedliska na wydmach porastają bory suche i świeże (przewaga sosny z domieszką brzozy i dębu). Podmokłe i wilgotne obniżenia zajmują olsy z dominującą olszą czarną oraz bory bagienne. Wyspowo występują także siedliska grądów z lasami dębowo - grabowymi. Puszcza Kampinoska to pozostałość dużego kompleksu leśnego, pierwotnie połączonego z Puszczami Bolimowską, Jaktorowską i Kurpiowską. W XVI w. była ostoją tura, niedźwiedzia i żubra.



Narwiański Park Narodowy

Utworzony 14 lipca 1996r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1996r. (Dz. U. Nr 77, poz. 368) do 1 stycznia 1999 r. w województwach białostockim i łomżyńskim - obecnie województwie podlaskim.
Powierzchnia - 7350,00 ha.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 15408,00 ha.
Głównym celem utworzenia Narwiańskiego Parku Narodowego jest ochrona ekosystemów podmokłych i wodnych.
Park obejmuje obszar bagiennej Doliny Górnej Narwi od Suraża do Rzędzian. Dolinę wypełniają torfy o miąższości ok. 1 m, zalegające na płytkich mułach lub iłach oraz bezpośrednio na piaskach. Walory przyrodnicze Parku to przede wszystkim unikatowy system doliny rzeki Narwi z bogatymi zespołami roślinnymi i faunistycznymi. Objęty ochroną odcinek dolny Narwi bywa nazywany \"Polską Amazonką\". Dolina Narwi składa się z szeregu rozszerzonych basenów, przypominających przełomy rzeczne. Powierzchnia basenów wynosi od 13 do 30 m kw., odcinki zwężone są krótkie, od 1 do 1,5 m szerokie.

Rzeźba terenu Parku ukształtowała się podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Lodowiec zanikał powierzchniowo, nadbudowując wysoczyzny moreną, w obniżeniach pozostawiając bryły martwego lodu. Wytopienie się największych brył dało początek dzisiejszej Dolinie Narwi. O wytopiskowej genezie doliny świadczy także obecność na jej zboczach form pochodzenia glacjalnego: kemów, nisz i dolinek wytopiskowych. Największymi walorami doliny Narwi na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego: duży stopień naturalności, osobliwość układów hydrologiczno-siedliskowych, bogactwo flory i fauny. Niemal całą dolinę wypełnił ekosystem bagienny z całą siecią rozgałęzionych koryt rzecznych, z mozaikowym układem rozlewisk, siedlisk bagiennych i lądowych.
Walory kulturowe:
• zabytki budownictwa: reduta obronna \"Koziołek\", drewniane zagrody i chaty kryte strzechą, wiatraki, krzyże przydrożne, kapliczki
• prywatne muzeum archeologiczne Władysława Litwińczaka w Suraży
• spływy łódkami - \"pychówkami\"
• w parku znajduje się zabytkowy dwór w Kurowie - siedziba dyrekcji Parku
Najbliższe większe miasta - Choroszcz, Łapy, Tykocin. W Tykocinie warto zwiedzić barokową synagogę z 1642r. oraz barokowy kościół z lat 1742-1745. W Chroszczy znajduje się ciekawy kościół barokowy oraz cerkiew prawosławna z 1877r. W dawnym parku francuskim można obejrzeć odbudowany barokowy pałac, w którym znajduje się muzeum wnętrz.







Białowieski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947r. (Dz. U Nr 74, poz. 469 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie białostockim - obecnie województwie podlaskim.
Historia utworzenia parku narodowego rozpoczyna się 29 grudnia 1921r., tj. od utworzenia leśnictwa \"Rezerwat\", przekształconego 17 sierpnia 1932r. w Park Narodowy w Białowieży i restytuowanie go 21 listopada 1947r. pod obecną nazwą. Jest to najstarszy Park Narodowy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie.
Powierzchnia Parku wynosi 10501,95 ha, z czego pod ochroną ścisłą jest 4747 ha.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 3224,26 ha.
Obejmuje część Puszczy Białowieskiej, stanowiącej największy w Europie prabór niżowy, zachowany w stanie naturalnym. Cała Puszcza zajmuje powierzchnię 125 tys. ha, z czego w Polsce znajduje się 58 tys. ha.
Teren Parku to płaski obszar, pozbawiony wyraźnych wzniesień, o niewielkim zróżnicowaniu rzeźby. Brak jest punktów widokowych. W Parku dominują utwory pochodzenia polodowcowego, przede wszystkim różne postacie piasków, gliny i iłów. Uzupełniają je torfy torfowisk niskich i przejściowych zlokalizowanych nad rzekami oraz torfowiska wysokie. Największą powierzchnię Parku zajmują lasy dębowo - lipowo - grabowe typu grądu. Wzdłuż rzek i okresowych cieków wodnych znajdują się przystrumykowe łęgi olszowo - jesionowe. W bezodpływowych nieckach terenowych ze stagnującą wodą, ukształtowały się bagienne lasy olszowe. Uboższe gleby zajmują różne postacie borów mieszanych z udziałem świerka. Niewielkie obszary dawnych torfowisk wysokich zajmują bory bagienne.W Parku utworzono zamknięty ośrodek hodowli żubra oraz zagrody pokazowe z żubrem, żubroniem, jeleniem, dzikiem, konikiem polskim oraz wilkiem.
Z uwagi na unikatowe walory przyrodnicze Białowieski Park Narodowy został przez UNESCO uznany w 1977r. za światowy rezerwat biosfery. Umieszczony został także na liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości. W grudniu 1992r. UNESCO rozszerzyło granice obiektu Światowego Dziedzictwa Ludzkości na przyległej do Parku, objętej ochroną ścisłą, część Białoruskiego Parku Narodowego \"Białowieżskaja Puszcza\"
Park posiada bardzo ciekawe Muzeum Przyrodnicze im. J. Miklaszewskiego oraz kompleks zabytkowy zwany Parkiem Pałacowym (z parkiem utrzymanym w stylu angielskim). Na terenie Parku Pałacowego oprócz 130 gatunków drzew i krzewów rośnie jedna z najpiękniejszych grup starych dębów, licząca 17 drzew w wieku 600 do 800 lat. W sumie na terenie ochrony ścisłej Parku stwierdzono blisko 1600 drzew odpowiadających kryteriom pomników przyrody.
W tzw. \"Domu Marszałkowskim\" mieści się siedziba dyrekcji Parku.
W Białowieskim Parku Narodowym stwierdzono 183 kurhany, najczęściej z okresu wczesnego średniowiecza.
Główny obiekt Parku, tzw. \"ścisły rezerwat przyrody\" zwiedzać można pieszo, w grupach nie przekraczających 25 osób, wyłącznie z uprawnionym przewodnikiem. Możliwe jest uzyskanie zezwolenia na przejazd pojazdem konnym (bryczka, sanie) albo rowerem. Dla ogółu turystów udostępnia się trasę długości ok. 8 km. Dłuższe trasy są dostępne dla grup specjalistycznych, każdorazowo na podstawie odrębnego zezwolenia dyrektora parku.
Zakwaterowanie dla turystów zapewniają: hotel \"Iwa\", Dom Wycieczkowy PTTK, Szkolne schronisko Młodzieżowe, Dom Myśliwski, pole namiotowe, pokoje gościnne restauracji \"Żubrówka\" oraz kwatery prywatne w sąsiadującej z Parkiem Białowieży.
Puszcza Białowieska - kompleks leśny o powierzchni 1250 km kw., z czego w polskich granicach znajduje się 580 km kw. Pozostała część leży na terenie Białorusi. Kompleks ten jest usytuowany na pograniczu Europy Środkowej i Europy Wschodniej. Fizjografia terenu wpłynęła na szczególny charakter Puszczy, wyróżniający się pokrewieństwem szaty roślinnej i świata zwierzęcego z przyrodą Europy Północno-Wschodniej i Europy Środkowej.
Pod względem geologicznym Puszcza leży w obszarze zlodowacenia środkowopolskiego, zdenudowanej Równinie Bielskiej, graniczącej od wschodu z krańcami Polesia. Teren jest niemal równy, z rzadka tylko sfałdowany wałami morenowymi nieznacznej wysokości. Przeciętne wzniesienie nad poziom morza wynosi 170 m , najwyższe 202 m.
Środkiem Puszczy płynie rzeka Narewka, zbierając wody ze wschodniej, środkowej i północnej jej części. Inna puszczańska rzeczka - Leśna, jest zasilana wodami z północno-zachodniej części Puszczy. Mimo pozornej jednolitości warunków siedliskowych, wynikającej z równinnego charakteru obszaru puszczy, świat roślinny, w tym przede wszystkim skład gatunkowy drzewostanów reprezentuje się jako pełna różnorodnych form i odmian mozaika leśna. Występują tu: grąd wysoki, grąd niski, bór sosnowy, bór iglasty, bór mieszany, bór bagienny i ols. W każdym z tych typów rosną charakterystyczne, odmienne rośliny runa leśnego. Osobliwościami są też dobrze zachowane, potężne okazy świerków, lip, grabów, klonów i dębów.



Karkonoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 90 z późń. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie jeleniogórskim - obecnie województwie dolnośląskim.
Powierzchnia 5578,56 ha, z czego 1710 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 11.265,00 ha.
Zespoły leśne zajmują powierzchnię 3766 ha. Reszta to tereny powyżej górnej granicy lasu.
Park obejmuje najwyższe, graniczne partie Karkonoszy, od Mumlawskiego Wierchu na zachodzie do przełęczy Okraj na wschodzie oraz dwie enklawy: okolice wodospadu Szklarki i górę Chojnik. Po stronie czeskiej sąsiaduje z dużym obszarem chronionym. Obszary Karkonoskiego Parku Narodowego są najwyższą partią Sudetów z głównymi szczytami Śnieżką (1602 m n.p.m.), Wielkim Szyszakiem (1508 m n.p.m.) i Szczernicą (1361 m n.p.m.).
Na jego obszarze występują charakterystyczne formy rzeźby: skałki ostańcowe, (Słonecznik, Końskie Łby, Pielgrzymy, Paciorki, Trzy Świnki), skalne (Śnieżne Kotły, Kotły z Małym i Wielkim Stawem), gołoborza oraz płaskie zrównania z torfowiskami. Znaczne spadki terenu i uskoki skalne sprzyjają powstawaniu wodospadów. Do największych należą Wodospady Łomniczki (300-metrowy ciąg kaskad potoku Łomniczka), Wodospoad Szklarski (13 m wysokości) i największy w polskich Karkonoszach - Wodospad Kamieńczyka (27 m wysokości).W 1992r. Park wraz z częścią czeską uznany został przez UNESCO za \"Światowy Rezerwat Biosfery Karkonoszy\" - łączna powierzchnia 60.000 ha.
Na uwagę turystów zasługuje góra Chojnik z zamkiem na szczycie, mieszczącym schronisko PTTK, kaplica Świętego Wawrzyńca na Śnieżce, Samotnia - schronisko nad Małym Stawem. Na terenie Parku znajduje się 12 schronisk i obiektów noclegowych. Przez cały rok czynne są wyciągi krzesełkowe na Kopę i Szrenicę oraz czynne w okresie zimowym wyciągi narciarskie. Na obszarze Parku wytyczono także 200 km szlaków turystycznych.
U podnóża góry Chojnik w Sobieszowie znajduje się niewielkie muzeum Karkonoskiego Parku Narodowego i dyrekcja.
Karkonosze - najwyższa grupa górska położona na granicy z Czechami. Powierzchnia 617 kwadratowych, z czego 177 kwadratowych w Polsce. Tworzy je zbudowany z granitów, zwarty wał górski o długości 36 km. Ponad zrównaną powierzchnią grzbietu (1350 -1450 m n.p.m.) wznoszą się twardzielcowe wzniesienia, będące kulminacją pasma: Śnieżka (1602 m n.p.m.) oraz Wielki Szyszak (1509 m n.p.m.).
Karkonosze po stronie czeskiej są większe i mają bardziej rozbudowany system grzbietów.
Stoki masywu rozcięte są kotłami lodowcowymi, w ich dnach występują jeziora. Miejscami na stokach przebijają się skałki o fantastycznych kształtach.
Występuje tu klimat górski z wyraźnie zaznaczającą się piętrowością środowiska - las dochodzi do wysokości 1250 m n.p.m. - kosodrzewina do 1500 m n.p.m. Powyżej występuje piętro alpejskie. Ważniejsze miejscowości:
• w Polsce: Szklarska Poręba, Karpacz
• w Czechach: Harrachor.



Park Narodowy Gór Stołowych

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 września 1993 r. (Dz. U. Nr 88, poz. 407) do 1 stycznia 1999 r. w województwie wałbrzyskim - obecnie województwie dolnośląskim.
Powierzchnia Parku wynosi - 6340,37 ha.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 10515 ha.
Park reprezentuje region Gór Stołowych w Kotlinie Kłodzkiej i obejmuje południowo - wschodnią część Gór Stołowych. Zasadniczymi drzewostanami są lasy świerkowe. W części bezleśnej dominują wyniesienia skalne Gór Stołowych.
Góry Stołowe stanowią jedyny w Polsce przykład gór płytowych, zbudowanych z górnokredowych piaskowców ciosowych, poprzegradzanych ławicami margli z wkładkami wapieni i piaskowców wapnistych lub glaukonitowych. W obrębie piaskowca ciosowego powstał system korytarzy tworzący labirynty skalne, szczególnie znane i atrakcyjne w obrębie Błędnych Skał.
Budowa geologiczna oraz zachodzące procesy geomorfologiczne i erozyjne doprowadziły do powstania bardzo interesujących i pięknych krajobrazowo ostańców ( Błędne Skały - 850 m n.p.m., Skalniak - 915 m n.p.m., Narożnik - 895 m n. p. m., Szczytniak - 589 m n.p.m., Szczeliniec - 919 m n.p.m., Mnich - 522 m n.p.m., Skalne Grzyby, Rudkowe Skały).
Bazę turystyczną dla Gór Stołowych stanowią uzdrowiska: Kudowa Zdrój i Polanica, osada Karłów położona wewnątrz Parku oraz miejscowość Radków. Z obiektów kultury na uwagę zasługuje bazylika w Wambierzycach.
Góry Stołowe - część Sudetów środkowych, ciągnąca się na północny zachód od Kotliny Kamiennogórskiej do Kotliny Kłodzkiej na południowym wschodzie. Pasmo o długości 42 km i szerokości od 7 do 12 km. Większa, środkowa część pasma znajduje się w Czechach. Koniec północno - zachodni i najwyższa część południowo - wschodnia w Polsce ( 48 km kw.) . W południowo - wschodniej części utworzono Stołowogórski Park Narodowy. Góry Stołowe zbudowane są z poziomo leżących ławic kredowych piaskowców i margli. Mają charakter gór płytowych. Występują tu dwa poziomy spłaszczonych stoliw górskich, ponad którymi wznoszą się oryginalne formy skalne, tworzące m. in. labirynty skalne: Wielki Szczeliniec (919 m n.p.m. - kulminacja pasma) , Błędne Skały (850 m n.p.m.).


Ojcowski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1956r. (Dz. U. Nr 4, poz. 22 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie krakowskim - obecnie województwie małopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 2145,62 ha, z czego 385 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 6777 ha.
W herbie Parku znajduje się stylizowany nietoperz wznoszący się nad ruinami ojcowskiego zamku.
Park reprezentuje przyrodę Jury Krakowsko - Częstochowskiej. Obejmuje malownicze tereny dolin Prądnika i Sąspówki rozcinające południową część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej z przyległymi skrawkami wierzchowiny jurajskiej.
Gleby Parku wytworzone są na wapieniach, glinach i lessach. Występują tu bardzo charakterystyczne formy rzeźby: utworzone z wapienia skalistego - formacji odporniejszej na wietrzenie - skałki na wierzchowinie oraz w dnach dolin jak np. Maczuga Herkulesa, Igła Deotymy, 300 jaskiń w rejonie Ojcowa: Łokietka - 270m, Ciemna - 150m, Zbójecka, Koziarnia (powstałe w skutek procesów krasowych, a więc rozpuszczania wapienia w wodzie), liczne jary i wąwozy dochodzące do 120m głębokości np. Jamki, Korytania, Stodoliska.
Ponadto w najbliższym sąsiedztwie Parku znajduje się Wierzchowska Góra - ok. 1000 m n.p.m. (najwyższa na terenie Wyżyny Krakowsko - Częstochowskiej).
Teren Parku jest typowym obszarem krasowym, wyróżniającym się małą ilością stałych potoków i przewagą dolin suchych (tzw. wąwozów). Oprócz dwóch głównych dolin krasowych - Prądnika i Sąspówskiej - na terenie Parku występuje kilkanaście suchych wąwozów krasowych (wyżłobionych w grubym kompleksie skał wapiennych przez potoki w okresie plioceńskim), których odcinki ujściowe kończą się skalnymi bramami. Klasyczną formą tego typu jest tzw. Krakowska Brama.W jaskiniach Ojcowskiego Parku Narodowego odkryto ślady kultur z epoki kamienia łupanego (najstarsze z jaskini Ciemnej sprzed 120 tys. lat p.n.e.), brązu i czasów rzymskich. Atrakcją turystyczną są ruiny zamku Kazimierzowskiego z XIV w. w Ojcowie i zamku w Pieskowej Skale z tego samego okresu. Między Ojcowem a Pieskową Skałą, na cyplu skalnym wznosi się sakralny zespół tzw. Pustelni błogosławionej Salomei, zbudowany w XVII w. w miejscu XIII-wiecznego klasztoru sióstr klarysek. W jego skład wchodzi barokowy kościół Wniebowzięcia NMP, domki modlitwy, pustelnia i obelisk stojący na grzbiecie słonia.
Teren Parku udostępniony jest dla ruchu turystycznego. Preferuje się turystykę pieszą, dla której przygotowano 20 km oznakowanych szlaków. Dla turystów zmotoryzowanych urządzono trzy parkingi (Złota Góra, Ojców, Pieskowa Skała). Południowa część Parku, począwszy od ruin zamku w Ojcowie została zamknięta dla ruchu samochodowego. Od parkingu północnego w centrum Ojcowa Park można zwiedzać pieszo, rowerem lub konno (możliwość wypożyczenia rowerów i dorożek). Do dyspozycji turystów jest 100 miejsc noclegowych w kwaterach prywatnych, dom wycieczkowy na 40 miejsc w Ojcowie i pole namiotowe na Złotej Górze.
Przez Park przebiegają szlaki turystyczne \"Orlich gniazd\" i \"Dolinek Jurajskich\". Park posiada ciekawe Muzeum Przyrodnicze im prof. Władysława Szafera (willa Łokietek) oraz ośrodek dydaktyczny w Ojcowie.
Ojców - wieś około 300 mieszkańców (1984 r.), położona nad Prądnikiem. Historia pisana Ojcowa zaczyna się w XII w., kiedy to wojewoda Skarbimir z rodu Awdańców otrzymał od Bolesława Krzywoustego zamek w Ojcowie po zwycięskiej bitwie pod Nakłem w 1109 r. W latach 1296-1306 wg podań w grotach ojcowskich ukrywał się Władysław Łokietek, walczący z Wacławem II Czeskim o tron krakowski. W XIV w Kazimierz Wielki wzniósł w Ojcowie zamek obronny zniszczony przez Szwedów w XVII w. Odbudowany przetrwał do początku XIX w. W 1787 r. ostatni starosta ojcowski gościł na zamku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zrujnowane mury zamku rozebrano w 1829 r.
Inne zabytki:
• kaplica \"Na wodzie\" św. Józefa Robotnika (rzemieślnika) 1901 r., przebudowana z łazienek zdrojowych
• wille \"Maciejówka\", \"Zacisze\", \"Pod Koroną\"
• pensjonaty z końca XIX w.
• dwa zespoły młyńskie
• zamek w Pieskowej Skale - obecnie muzeum - oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska - zwana jest też Wyżyną Jurajską lub Jurą. Nazwa ta wiąże się z występowaniem na znacznej części tego obszaru wapieni jurajskich, które ciągną się szerokim pasem od okolic Krakowa ku północy, przez okolice Częstochowy, aż po Wieluń. Cały ten pas określany bywa jako Jura Krakowsko-Częstochowska lub Krakowsko-Wieluńska. Obecność wapieni tworzących malownicze skałki na wierzchowinie i zboczach dolin, decyduje o dużych walorach krajobrazowych Jury. Walory te przyczyniły się do utworzenia Ojcowskiego Parku Narodowego, szeregu Jurajskich Parków Krajobrazowych, a także otaczających je stref chronionego krajobrazu.
Urozmaicona rzeźba terenu oraz bogactwo form geologicznych, spośród których na uwagę zasługują wapienne skały i skałki. Tworzą one ściany dolin potoków oraz licznych wąwozów powstałych w okresie jurajskim, kiedy znajdowało się tu morze. Na dnie morza odkładały się złoża wapienia ze szkieletów gąbek, jeżowców, ramienionogów, małży i ślimaków. Po pierwszym wycofaniu się górnojurajskiego morza, pod koniec następnego okresu kredowego, tereny te zostały ponownie zalane. Pozostały osady w postaci zlepieńców i margli. Osady te, jako miękkie i podatne na wymywanie, zostały później niemal całkowicie zniszczone przez erozję wodną i wietrzną. W następnym okresie, czyli w trzeciorzędzie, nastąpiło sfałdowanie i spękanie jednolitej dotychczas płyty wapiennej pod wpływem potężnych ruchów górotwórczych, dzięki którym uległy wówczas wypiętrzeniu Karpaty. Dalsze procesy wietrzenia i erozji wodnej przekształciły sfałdowaną płytę w fantastyczny układ warstw skalnych, uskoków, turni, skałek i dolin. Reszty dokonały lodowce, które pokrywały ziemie polskie, sięgając aż po dzisiejszy Kraków. Ich to dziełem, a raczej wód spływających z topniejącego lodu i śniegu, było pogłębienie i rozszerzenie doliny ojcowskiej, której dnem płynie obecnie Prądnik. W dyluwialnych okresach geologicznych powstały liczne jaskinie.
Bardzo bogata jest flora roślin naczyniowych Wyżyny Krakowskiej. Stwierdzono tu ponad 1300 gatunków, co stanowi połowę flory polskiej.



Świętokrzyski Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1950r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1950r. (Dz. U. Nr 14, poz. 133 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie kieleckim - obecnie województwie świętokrzyskim.
Powierzchnia Parku wynosi 7626,45 ha, w tym 5 obszarów o łącznej powierzchni 1741 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 20.786,07 ha.
W 1950 roku część pasma Gór Świętokrzyskich nazwano \"Puszczą Jodłową im. Stefana Żeromskiego\", który był zwolennikiem i rzecznikiem ochrony tego obszaru.

Park położony jest w centralnej części Gór Świętokrzyskich i obejmuje: pasmo Łysogór z najwyższym szczytem Łysicą - 612 m n.p.m. i Łysą Górą 593 m n.p.m.), część pasma Klonowskiego (z górami Psarką i Miejską), Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej, a także dwie enklawy - Górę Chełmową i Las Serwis.
Na grzbietach górskich występują charakterystyczne rumowiska skalne - gołoborza. Gołoborza są raczej rzadkim zjawiskiem w Europie Środkowej. W Górach Świętokrzyskich nadają one krajobrazowi specyficzny charakter. Powstały w wyniku spękania odsłoniętych zboczy piaskowcowo-kwarcytowych. Największe i najciekawsze gołoborza grupują się w okolicach Łysej Góry i na Łysicy. Niektóre z nich otrzymały własne nazwy: \"Gołoborze Kobendzy\" (botanik - pierwszy naukowy badacz gołoborzy), \"Biała Skałka\", \"Księża Skała\".
Na gołoborzach spotyka się zbiorowiska w różnych fazach rozwoju, od nitkowatych glonów po zbiorowiska wątrobowców, mchów, porostów, torfowców i paproci. Wielkim walorem gołoborzy jest obecność w kwarcytach skamieniałych fragmentów kambryjskich roślin (glony morskie) i zwierząt (koralowce), nie znanych nauce przed ich odkryciem przez prof. Sedlaka w latach 1960-85. Większość terenu parku zajmują lasy z udziałem jodły i buka, w niższych partiach pasm górskich występują bory sosnowe, bory mieszane sosnowo - dębowe z domieszką jodły, modrzewia, świerka i buka. Na siedliskach bogatszych spotykamy grądy, a w miejscach wilgotnych i zabagnionych - bory wilgotne i bagienne (Mokry Bór).Na obszarze Parku 674 drzewa objęto ochroną jako pomniki przyrody. Na uwagę zasługuje tu: \"Buk Jagiełły\" o obwodzie w pierśnicy ponad 500 cm rosnący opodal Drogi Królewskiej, modrzew polski na Chełmowej Górze o obwodzie w pierśnicy 504 cm oraz jodła w rezerwacie \"Święty Krzyż\" o obwodzie 408 cm w pierśnicy.
Na Świętym Krzyżu znajduje się Muzeum Przyrodnicze i pracownia naukowa Parku. W muzeum zgromadzono m.in. walory przyrody nieożywionej (minerały i skamieniałości) oraz żywej (florę i faunę), oraz związane z zagrożeniami parku. Jest tu też ekspozycja dotycząca parków krajobrazowych Gór Świętokrzyskich.
Na terenie Parku znajduje się wiele bezcennych obiektów kulturowych, z których najcenniejsze to:
• dymarki we wsi Huta Szklana, klasztor benedyktynów świętokrzyskich z XII w. na Świętym Krzyżu. W okresie rozwoju opactwa (XIII i XIX) powstały tu najstarsze zabytki piśmiennictwa polskiego - Kazania Świętokrzyskie i Pieśni Łysogórskie
• osada Tarczek - kościołek romański
• Chybice - gotycki kościół Kazimierzowski
• Grzegorzewice - kościółek z romańską absydą
• Bodzentyn - XV w kolegiata oraz ruiny zamku biskupiego
• kapliczki św. Franciszka i św. Mikołaja położone przy szlaku ze Świętej Katarzyny na Święty Krzyż.
W bezpośrednim sąsiedztwie Parku zachęcamy do zwiedzenia:
• klasztoru sióstr benedyktynek w 1633r. w Świętej Katarzynie
• kościołów: w Bielinach (wczesnobarokowy z pierwszej połowy XVIIw), w Bodzentynie (gotycki z połowy XVw.), w Słupi Nowej (późnorenesansowy z drugiej połowy XVIIw.)
• ruin zamku biskupiego z XIV w Bodzentynie
• budynku opactwa szpitalnego z XVIw. w Nowej Słupi
• wału kultowego wokół Łysej Góry z IX i X w.
• muzeum starożytnego hutnictwa w Nowej Słupi.
Na obszarze Parku wyznaczono 5 szlaków turystycznych, z których najdłuższy prowadzi od Świętej Katarzyny przez Święty Krzyż do Trzcianki, 2 ścieżki dydaktyczne - przyrodnicza od Huty Szklanej do Świętego Krzyża i historyczna na Świętym Krzyżu.
Baza noclegowa - dom wypoczynkowy \"Jodłowy Dwór\" w Hucie Szklanej, Dom Turysty w Świętej Katarzynie, schronisko młodzieżowe w Nowej Słupi, liczne kwatery prywatne.
Góry Świętokrzyskie - najwyżej wzniesiona część Wyżyny Kielecko - Sandomierskiej i równocześnie całego pasa wyżyn w Polsce. Powierzchnia 16844 km kw. Składają się z szeregu pasm o ogólnym przebiegu z północnego zachodu na południowy wschód. Zbudowane głównie z różnorodnych skał paleozoicznych (kwarcytów, wapieni, dolomitów, piaskowców, łupków, zlepieńców - z licznymi zachowanymi dowodami życia w dawnych morzach w postaci skamieniałych szczytów organizmów roślinnych i zwierzęcych).
Osiową część gór zajmuje najwyższe pasmo - Łysogór z Łysicą (612 m n.p.m.), którego północno-wschodnim przedłużeniem jest pasmo Masłowskie (Klonówka 473 m n.p.m.). Na północ równolegle do Łysogór przebiega pasmo Klonowskie (Góra Bukowa 482 m n.p.m.), na południe zaś Pasmo Dymińskie (406 m n.p.m.) i na południowy zachód Pasmo Chęcińskie (367 m n.p.m.). Pomiędzy pasmami występują szerokie obniżenia o płaskich dnach. Cechą charakterystyczną regionu są liczne przełomy dopływów Kamiennej i Czarnej Nidy (najbardziej znany przełom Lubrzanki).
Obszar w większości porastają lasy - Puszcza Świętokrzyska, m.in. z drzewostanami jodłowymi, obecnie silnie zdegradowany przez zanieczyszczenia powietrza.
Góry Świętokrzyskie należą do najstarszych w Europie gór fałdowych zbudowane ze skał ery palezoianej. Zostały one wydźwignięte przed 620-400 mln lat. Obecny kształt uzyskały w czasie tzw. fałdowań hercyńskich (ok. 300 mln lat temu) w okresie karbońsko - permskim, jako jeden z najwyższych masywów skalnych naszego kontynentu. Po kolejnych trwających niemal bez przerwy zalewach oceanicznych z okresu kambru i syluru, a później dewonu i dolnego karbonu wytworzyła się pokrywa skał osadowych, dochodząca do kilku km grubości, która już w kambrze i sylurze uległa wypiętrzeniu. W górnym karbonie nowe ruchy górotwórcze wytworzyły równoległe fałdy, których zasadnicze formy przetrwały do dnia dzisiejszego. W czwartorzędzie, trwającym ostatnie 2 mln lat Góry Świętokrzyskie pokrywał okresowo lodowiec i wraz z jego cofaniem się ostatecznie ukształtował się obszar gór.
Obserwowana obecnie rzeźba terenu jest wynikiem stałego oddziaływania czynników klimatycznych na różnego rodzaju skały, różnie reagujących na dany czynnik.
Góry Świętokrzyskie wyróżniają się na tle innych gór Polski oryginalną budową geologiczną, polegającą na odsłonięciu pokładów starych skał zalegających na niżu na znacznej głębokości. Łysogóry mają cechy charakterystyczne dla terenów górskich, m.in.: surowszy klimat, wysokie opady, obecność wielu górskich gatunków roślin i zwierząt, skrócony okres wegetacyjny.
Region ten bogaty jest w złoża mineralne. W przeszłości wydobywano tu: krzemień, żelazo, miedź, ołów, srebro i siarkę. Obecnie eksploatuje się tu kamienie budowlane, m.in.: wapienie (tzw. marmury kieleckie), piaskowce, gliny i gipsy.



Poleski Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1990r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1990r. (Dz. U Nr 27, poz. 155 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach chełmskim i lubelskim - obecnie województwie lubelskim. Na jego utworzenie oczekiwano od 1959r., tj. od zgłoszenia formalnego wniosku przez prof. Dominika Fijałkowskiego.
Powierzchnia 9647 ha z czego 428 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 14041,96 ha.
Godłem Parku jest żuraw.
Park reprezentuje przyrodę wschodniej części Polski. Zajmuje płaskie tereny w zachodniej części Równiny Łęczycko - Włodawskiej, będącej częścią Polesia Podlaskiego. Teren Parku posiada typowy krajobraz równinny, o niewielkich różnicach wzniesień. Wznoszą się one na wysokość ok. 170 - 172 m n.p.m. Większe wzniesienia ponad 180 m n.p.m. występują tylko w części centralnej. Obszar Parku urozmaicony jest niewielkimi, płytkimi jeziorami (m.in. Sumin, Moszne, Długie). Znajdują się tu liczne torfowiska i bagna.
Zbiorowiska leśne są stosunkowo ubogie. Największe powierzchnie zajmują lasy mieszane, olsy, bory bagienne i bory mieszane. Na piaszczystych wyniesieniach spotyka się bory sosnowe. Ponadto występują tu podmokłe łąki, zarośla szuwarowe, a także zbiorowiska wodne i bagienne.
Najważniejszymi torfowiskami są:
• w zachodniej części Parku Torfowisko Orłowskie z jeziorami Łukim i Karaśnym
• w części centralnej Bagno Pociągi obejmujące torfowiska wokół jezior Mosznego, Długiego i Wytyckiego
• w części wschodniej - Durne Bagno i Bagno Bieleckie
• w części południowej stanowiącej odrębną część Parku - Bagno Bubnów i Bagno Staw.
Niewielką powierzchnię zajmują piaszczyste równiny sandrowe położone głównie w części wschodniej i północnej Parku. Na żyznych glebach naglinowych w strefie wzniesień występują mieszane lasy liściaste, w których drzewostany budują graby, dęby, osiki, domieszkowo sosna, brzoza, wiąz, a w runie panuje roślinność zielna. Na piaszczystych, żyznych wzniesieniach spotyka się bory sosnowe. Ich drzewostany stanowi głównie sosna z domieszką brzozy, dębu, czasem świerka, a w runie oprócz mchów występują m.in.: borówki czernica i brusznica, paproć - orlica pospolita. Doliny i rozległe równiny torfowe porastają z reguły naturalne, nieleśne, zaroślowe i leśne zespoły roślinne. Nieleśne siedliska roślinności bagiennej reprezentowane są przez torfowcowe mszary - na torfowiskach wysokich, turzycowiska oraz zrenaturalizowane łąki turzycowe - na torfowiskach przejściowych i niskich. Zaroślowe i leśne siedliska bagienne reprezentowane są przez wierzbowe zarośla łęgowe, sosnowe bory bagienne ze skarłowaciałą formą sosny zwyczajnej na torfowiskach wysokich, brzeziny bagienne z brzozą omszoną i brodawkowatą na torfowiskach przejściowych oraz żyzne lasy olsowe na torfowiskach niskich z panującą olszą czarną, w podszyciu z czeremchą i w runie z pokrzywą, psianką, kniecią błotną, kusaćcem żółtym, miętą, korbieńcem i ostróżniem. Jeziora, rzeki i inne cieki porastają różnorodne zbiorowiska z roślinnością wodną i szuwarową. Duży udział mają tu takie gatunki, jak: aldrowanda pęcherzykowata, pływacze, osoka aloesowata, wywłócznik skrętoległy, grzybienie, grążel żółty. Na terenie Parku wyznaczono kilka szlaków turystycznych, pieszych. Jest też kilka miejsc do biwakowania: w Rybakówce nad jeziorem Łukie k. wsi Zawadówka, w Babsku k. Urszulina, w Pieszowoli na śródleśnej polanie oraz w Łowiszowie przy jeziorze Wytyckim. Park posiad muzeum w Załuczu Starym - 6 km od Urszulina. Polesie - podprowincja fizyczno-geograficzna, stanowiąca południowo-zachodnią część Niżu Wschodnioeuropejskiego. Położone na terytorium Białorusi, Ukrainy i Polski. Stanowi płaską równinę, leżącą w dorzeczu Prypeci (dopływ Dniepru) i Bugu. Rzeki te, poprzez Muchawiec (prawy dopływ Bugu) i Pinę (lewy dopływ Prypeci) łączy kanał Dniepr - Bug. Na Polesiu znajdują się jedne z największych w Europie obszary zabagnione i liczne płytkie jeziora. Polesie dzieli się na szereg makroregionów, z czego w obrębie Polski wyróżniono Polesie Podlaskie (Polesie Lubelskie) oraz Polesie Wołyńskie. Polesie Podlaskie - makroregion we wschodniej Polsce, stanowiący północno-zachodnią część Polesia, położoną na lewym brzegu Bugu. Powierzchnia ok. 4700 km kw. Na obszarze Polesia Podlaskiego wyróżniono 6 mezoregionów: Zaklęsłość Łomaską, Równinę Parczewską, Równinę Kodeńską, Zaklęsłość Sosnowicką, Garb Włodawski oraz Równinę Łęczycko - Włodawską, w której to części utworzono Poleski Park Narodowy. Region z północy na południe przecina kanał Wieprz - Krzna. Występuje tu też kilka większych kompleksów leśnych: Lasy Włodawskie, Parczewskie i Sobiborskie.







Roztoczański Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia10 maja 1974r. (Dz. U. Nr 21, poz. 120 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie zamojskim - obecnie województwie lubelskim.
Powierzchnia 8481,76 ha, z czego 5 obszarów o łącznej powierzchni 808 ha objęto ochroną ścisłą. Są to Bukowa Góra, Czerkies, Nart, Jarugi i Międzyrzeki. Cztery pierwsze obejmują najcenniejsze fragmenty buczyny karpackiej i boru jodłowego z ich osobliwościami przyrodniczymi. Międzyrzeki natomiast to tereny rozległych torfowisk wysokich i przejściowych.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 38095,87 ha.
W lasach Parku poza obszarami ścisłymi 400 drzew objęto ochroną jako pomniki przyrody. Park powstał na bazie istniejących tu wcześniej rezerwatów przyrody - 8 leśnych oraz 3 florystycznych. Obejmuje niewysokie, zalesione pasma wzgórz, zbudowane głównie ze skał wapiennych i kredowych w zachodniej części Roztocza Środkowego w południowo-wschodniej Polsce. Występuje tu silnie zróżnicowana rzeźba terenu: z wąwozami, malowniczą doliną rzeki Wieprz i sztucznymi stawami (Echo, Florianki, Kościelny).
Na terenie Parku spotyka się 21 typów siedlisk leśnych, od lessowych do borowych, m.in.: buczyna karpacka, bór bagienny, bór jodłowy, bór mieszany, świetlista dąbrowa i inne.
Początek ochrony przyrody na tym terenie sięga XVI w. Lasy Parku w 1589 r. włączono w skład w skład ordynacji założonej przez Jana Zamoyskiego. W XVI w. w miejscu, gdzie znajduje się dziś Dyrekcja Parku, założony został ogrodzony teren nazywany \"Zwierzyńcem\". Na obszarze ordynacji, która przetrwała do wybuchu II wojny światowej najdłużej w stanie dzikim przetrwały konie leśne - tarpany. Potomkowie tych koni - koniki polskie - do dzisiaj bytują w dawnym \"Zwierzyńcu\". Ze względu na duże obszary leśne, tereny te były często miejscem walk powstańczych i partyzanckich. Świadczą o tym liczne mogiły w Zwierzyńcu i okolicy.
Park posiada Ośrodek Edukacyjno-Muzealny.
Wyznaczono 4 szlaki turystyczne, 3 oznakowane piesze ścieżki dydaktyczne oraz trasę rowerową.
Roztocze - makroregion we wschodniej Polsce i częściowo w zachodniej Ukrainie, stanowiący południową część Wyżyny Wschodniomałopolskiej. Roztocze tworzy wyżynny wał o długości ponad 180 km, szerokości 15 km i powierzchni 2200 km kw. Łączy Wyżynę Lubelską z Wyżyną Podolską, a oddziela Kotlinę Sandomierską na zachodzie od Kotliny Pobuża na wschodzie. Obszar zbudowany jest ze skał kredowych (margle, piaskowce) i paleogeńskich. W części zachodniej występuje pokrywa lessowa. Roztocze wznosi się do 397 m n.p.m. (W Polsce do 390 m n.p.m. - Wielki Dział). W regionie mają swoje źródła liczne cieki, m.in.: Wieprz, Por, Łada, Taszew, Lubaczówka (zlewnia Wisły), Wereszyca (dopływ Dniestru), Huczwa, Sołokija, Rata (zlewnia Bugu).
Roztocze stanowi ważną granicę florystyczną. Jest to wschodnia granica występowania buka, jodły, modrzewia i świerka.
W części wschodniej obszar jest silnie zalesiony - Puszcza Solska, w części zachodniej przeważa użytkowanie rolnicze.
Region dzieli się na Roztocze Zachodnie i Roztocze Środkowe. (w północno-zachodniej części utworzono Roztoczański Park Narodowy) oraz Roztocze Wschodnie.
Roztocze Środkowe (Roztocze Tomaszowskie) zajmuje powierzchnię 1251 km kw. pomiędzy Szczebrzeszynem a Bełżewcem. Na rzece Tanwi występuje kaskada kilku wodospadów objętych ochroną jako rezerwat \"Szum\".




Bieszczadzki Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1973r. (Dz. U. Nr 31, poz. 179 z 1989 r.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie krośnieńskim - obecnie województwie podkarpackim, w najdalej na południowy wschód wysuniętej części Polski, przy granicy z Ukrainą i Słowacją. Powierzchnia 27833,68 ha, z czego 1255 ha (68%) objęto ochroną ścisłą. Pierwotnie Park obejmował 5624 ha (grzbiet Połoniny Caryńskiej oraz grupę Tarnicy).
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 57150,00 ha.
W godle Parku znajduje się ryś.
Park reprezentuje przyrodę Karpat Wschodnich i obejmuje najwyższe partie Bieszczadów Zachodnich: Tarnicę, Krzemień, Wielką i Małą Rawkę, Połoniny Caryńską i Wetlińską. Najwyższy w Parku szczyt: Tarnica - 1346 m n.p.m. i Krzemienica - 1335 m n.p.m. Osobliwością Bieszczadów są bezleśne grzbiety zwane połoninami lub gołoborzami (pozbawione roślinności pola bloków skalnych), z występującymi na szczytach skałkami piaskowców (największe to Połoniny Caryńska i Wetlińska). Atrakcją są również malownicze skały położone nad górną granicą lasu, otoczone rozległymi połaciami rumoszu i tworzące zespoły podobne do długich grzebieni, powstałe na skutek erozji.Bieszczadzki Park Narodowy wraz z parkami narodowymi i rezerwatami przyrody po stronie słowackiej i ukraińskiej został w1992r. wpisany na listę UNESCO, jako światowy rezerwat biosfery pod nazwą \"Rezerwat Biosfery Karpatów Wschodnich\". Wraz z częścią słowacką rezerwatem \"Karpaty Wschodnie\", oraz częścią ukraińską rezerwatem \"Stuźicia\" wraz z otuliną.
W granicach Parku pozostało niewiele pamiątek historycznych. Należą do nich dawne cmentarze bojkowskie i ruiny kaplic. Historię osadnictwa w Bieszczadach przedstawia ekspozycja w Muzeum Przyrodniczym Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych. Historię turystyki górskiej w Karpatach Wschodnich prześledzić można w Muzeum PTTK w Ustrzykach Górnych (\"Zielony Domek\"). Na uwagę zasługuje Skansen i Muzeum Historyczne w Sanoku oraz cerkwie w Smolniku nad Sanem, Chmielu, Hoszowie, Polanie, Równi, Łopience, Michniowcu, Komańczy, Rzepedzi i Turzańsku. Jedną z atrakcji jest kulturowy wypas owiec w Berehach Górnych.
Oprócz schronisk PTTK na Połoninie Wetlińskiej, pod Małą Rawką i w Ustrzykach Górnych, Hotelu Górskiego PTTK, cam