Scenariusz lekcji muzyki - Przeboje Stanisława Moniuszki

Temat: Przeboje Stanisława Moniuszki

Cel główny:
poznanie sylwetki kompozytora i zapoznanie się z jego różnorodną twórczością

Cele operacyjne:
Uczeń:
ü zna najważniejsze fakty z życia kompozytora
ü zna tytuły najważniejszych oper Stanisława Moniuszki
ü potrafi wyjaśnić pojęcia związane z operą (recytatyw, aria, uwertura, parlando, libretto) i rozpoznaje główne typy opery – seria i buffo
ü zna treść najważniejszych oper
ü potrafi wymienić formy muzyczne tworzone przez Moniuszkę
ü potrafi wymienić rodzaje pieśni i wskazać, które z nich były tworzone przez Moniuszkę
ü potrafi wyjaśnić jakie znaczenie mają śpiewniki domowe
ü zna cechy stylu muzyki Stanisława Moniuszki, świadczące o tym, że jest on przedstawicielem stylu narodowego
ü Potrafi zaśpiewać i zagrać na instrumencie pieśń pt: „Prząśniczka”

Metody:
ü podające: wykład, pogadanka
ü eksponujące: prezentacja utworów
ü praktyczne: śpiewanie piosenki
ü aktywizujące: burza mózgów, nauka piosenki, gra na instrumentach, praca z tekstem, układanka


Środki dydaktyczne:
ü instrumenty muzyczne
ü nagrania: S. Moniuszko – Mazur z opery „Halka”; S. Moniuszko – „Szumią jodły na gór szczycie” wyk. W. Ochman; S. Moniuszko – „Prząśniczki“ wyk. U. Dudziak i G. Auguścik; S. Moniuszko – „Czy powróci” wyk. Bogna Kicińska


Formy pracy:
ü zbiorowa
ü indywidualna
ü praca w grupach


Przebieg zajęć:


1. Wprowadzenie

Ř Nauczyciel pyta, czy uczniowie potrafią wyjaśnić pojęcie „przebój”

Przebój, to popularny w określonym czasie utwór muzyczny lub piosenka. Określenie to zazwyczaj odnosi się do muzyki rozrywkowej lecz często znaczenie jego rozciąga się na muzykę poważną oraz na inne dziedziny sztuki (np., przebój kinowy lub filmowy). Przebój muzyczny zwykle charakteryzuje się łatwo wpadającą w ucho melodią i jest wielokrotnie emitowany przez stacje radiowe, oraz osiąga wysoką sprzedaż. Choć istnieją ponadczasowe przeboje, których popularność zdaje się nie przemijać, to zasadniczo mamy tu do czynienia ze zjawiskiem okresowym. Popularność przebojów zwykle z czasem przemija, a one same idą w zapomnienie. Wtedy utwór może pojawić się na rynku w nowym wykonaniu i aranżacji, co nazywamy coverem.

Ř Nauczyciel podaje temat zajęć i przybliża w skrócie sylwetkę Stanisława Moniuszki

Moniuszko urodził się w majątku Ubiel w 1819 roku. Od najmłodszych lat wykazywał wielkie zamiłowanie do muzyki. Musiał też przejawiać ponadprzeciętne zdolności, ponieważ gdy miał 8 lat, jego rodzice przenieśli się do Warszawy, aby zapewnić mu edukację muzyczną. Niestety, ze względy na majątek, który został pozostawiony w rodzinnym mieście, Moniuszkowie musieli wracać do rodzinnego Ubiela. Stanisław kontynuował jednak naukę na prywatnych lekcjach. Kiedy dorósł, wyjechał na studia do Berlina. Od tego momentu, zaczyna podróżować: Wilno, Petersburg, Warszawa, Paryż. W Warszawie, przez długi czas stara się o wystawienie swojej pierwszej opery „Halka”. Premiera odbyła się 1 stycznia 1858 roku i zakończyła się wielkim sukcesem, czego następstwem było otrzymanie stanowiska dyrygenta Teatru Wielkiego. Zmusiło to Moniuszkę, do przeniesienia się na stałe z rodziną do Warszawy. Na potrzeby sceny warszawskiej tworzył kolejne opery

2. Realizacja tematu

Ř Nauczyciel prosi uczniów o wymienienie znanych im tytułów oper Stanisława Moniuszki
„Flis” do libretta S. Bogusławskiego, „Hrabina” do libretta W. Wolskiego i „Verbum nobile” do libretta J. Chęcińskiego, „Paria” (inne „Sen Wieszcza”, „Rokiczana” , „Sielanka” –nieukończone, „Cyganie”)

Ř Nauczyciel prosi uczniów o utworzenie 5 grup
Ř Uczniowie losują streszczenie libretta jednej z pięciu oper Moniuszki i zastanawiają się jaki jest tytuł wylosowanej opery oraz wyjaśniają dwa pojęcia związane z operą
Ř Uczniowie przedstawiają efekty pracy grupy i w skrócie opowiadają treść wylosowanej przez siebie opery oraz objaśniają pojęcia zawarte w zestawie przy pomocy słowniczka muzycznego umieszczonego w podręczniku
Ř Wysłuchanie Mazura z opery „Halka”
Ř Nauczyciel pyta uczniów, czy wiedzą jakie inne gatunki tworzył Moniuszko

OPERY, BALETY („Monte Christo”, „Na kwaterunku”, „Figle szatana”), OPERETKI („Loteria”, „Żółta szlafmyca”, „Jawnuta’’, „Bettly’’, „Beata”), BALLADY („Dziad i baba”, „Czaty”), KANTATY (cztery „Litanie Ostrobramskie”, Sonety krymskie (tekst - wybrane 8 sonetów Adama Mickiewicza) MSZE, UWERTURY („Bajka”), PIEŚNI

Ř Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie poznanych rodzajów pieśni artystycznej i o ich krótką charakterystykę


Pieśń zwrotkowa wariacyjna – poszczególne zwrotki posiadają tę samą melodię lecz przekształconą za pomocą różnych środków techniki wariacyjnej
Pieśń przekomponowana – każdy nowy odcinek tekstu słownego kompozytor ubiera w nową szatę dźwiękową, starając się doprowadzić do jak największej zgodności między muzyką a tekstem (coraz to inna melodia)
Pieśń deklamacyjna – partia wokalna ma charakter muzycznej deklamacji, a partia towarzyszenia (np. fortepianu) jest bogato wyposażona w element melodyczny, harmoniczny, dynamiczny i kolorystyczny
Ballada – o charakterze dramatycznym, łączy w sobie pierwiastki epickie i liryczne w postaci uczuciowej melodyki. Duży nacisk położony jest na stronę opisową i opowiadającą. Treścią zazwyczaj jest opowieść o tematyce ludowej, fantastycznej, zabarwiona tajemniczym i ponurym nastrojem

Ř Nauczyciel pyta uczniów, które z tych rodzajów pieśni były tworzone przez Moniuszkę( zwrotkowe, zwrotkowo – refrenowe, ballady)

Ř Nauczyciel pyta uczniów, czy znają innych kompozytorów polskich, którzy przed Moniuszką tworzyli pieśni (Chopin, Kurpiński i Lipiński)

Ř Nauczyciel opowiada o sytuacji politycznej jaka panowała w Polsce za czasów twórczości Stanisława Moniuszki i nawiązuje do powstania „Śpiewników domowych”

Stanisław Moniuszko dorastał i tworzył w czasie, kiedy Polska znajdowała się pod zaborami. Moniuszko pisał pieśni, które były przeznaczone do muzykowania domowego, a więc dla ludzi nie koniecznie wykształconych muzycznie. Jego „Śpiewniki domowe” są zostały bardzo chętnie przyjęte wśród społeczeństwa. Pieśni nie miały treści jawnie patriotycznych, ale oczywisty był ich charakter narodowy, co nie mogło spotkać się z przychylnością cenzury carskiej. Wydanie kolejnych zeszytów Śpiewników często związane było z długim oczekiwaniem. W końcu 1843 roku ukazał się I Śpiewnik domowy zawierający 18 utworów. Charakterystyczne jest zróżnicowanie pieśni - od prostych, opartych często na muzyce ludowej, po koncertowe ballady. „Śpiewniki domowe zyskały ogromną popularność, stając się ulubionym materiałem w praktyce


3. Prezentacja pieśni: „Szumią jodły na gór szczycie” S. Moniuszki w wykonaniu Wiesława Ochmana


4. Praca w grupach

Ř Uczniowie ponownie tworzą grupy. Nauczyciel rozdaje każdej grupie zestaw zawierający różne cechy. Uczniowie mają za zadanie wybrać te cechy, które dotyczą stylu narodowego prezentowanego przez Stanisława Moniuszkę
Ř Sprawdzenie pracy w grupach


5. Nauka pieśni „Prząśniczka”

Ř Nauczyciel rozdaje materiały nutowe wraz z instrumentami
Ř nauczyciel pyta jakie znaki występują przy kluczu i jakie jest ich zadanie
Ř uczniowie w wolnym tempie grają linię melodyczną na dzwonkach
Ř po zapoznaniu się z linią melodyczną, uczniowie grając na dzwonkach śpiewają słowa pieśni

6. Prezentacja pieśń Stanisława Moniuszki „Prząśniczka” we współczesnym wykonaniu Urszuli Dudziak i Grażyny Auguścik

7. Prezentacja pieśni Stanisława Moniuszki pt: „Czy powróci” we współczesnym wykonaniu Bogny Kicińskiej (fragment przedstawienia muzycznego „Moniuszkowo”)

8. Pożegnanie