Porównanie wizerunków matek w wierszu "Do matki Polki" i w "Nad Niemnem".

Porównaj wizerunki matek przedstawione w wierszu Adama Mickiewicza „Do matki Polki” i we fragmencie powieści Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem”. W swoich rozważaniach uwzględnij wpływ kontekstu historycznego na sposób ukształtowania tych wizerunków

Matka jest osobą, która odgrywa ważną rolę w życiu każdego człowieka. Od chwili narodzin jest dla swojego dziecka pierwszą nauczycielką, autorytetem, osobą, która przedstawia zarys świata, w który w przyszłości człowiek będzie musiał wejść sam, przygotowuje go do tego. Motyw matki w literaturze jest obecny już w mitologii, gdzie chociażby Demeter, grecka bogini płodności ukarze ziemię klęską nieurodzaju, gdy zaginie bez wieści jej ukochana córka Kora. Dalej, w Biblii Matka Boska, która stała pod Krzyżem, aż do śmierci Syna. W późniejszej literaturze inny obraz matki przedstawia Mickiewicz w wierszu „Do matki Polki” oraz Orzeszkowa w „Nad Niemnem”.
- wskazanie typu liryki bezpośredniej zwrotu do adresata w formie inwokacji („O matko Polko!”),
- określenie adresata wiersza – matka Polka, która jest utożsamieniem cierpienia narodu będącego w niewoli,
- wskazanie roli matki – przygotowanie syna do samodzielnego życia, do konspiracyjnej walki, do życia w cierpieniach, w niewoli, w nieszczęściu, przyzwyczajenie do tego („(…) ręce mu okręcaj łańcuchem”),
- wspomnienie czasów świetności narodowej,
- porównanie matki Polki do Maryi („Klęknij przed Matki Bolesnej obrazem / I na miecz patrzaj, co Jej serce krwawi: / Takim wróg piersi twe przeszyje razem!”)
- ukazanie, że matka Polka wychowuje swoje dziecko nie dla siebie, ale dla dobra narodu, wie, że prędzej czy później czeka je śmierć („Syn twój wezwany do boju bez chwały / I do męczeństwa… bez zmartwychpowstania.”),
- wskazanie „zabawek” jakimi dziecko matki Polki powinno się bawić – łańcuchy, wozy taczkowe,
- ukazanie, że działalność syna będzie wspominana przez przyszłe pokolenia.

- przedstawienie sytuacji – rozmowa syna z matką,
- wskazanie zachowania matki, jej uczuć w danej chwili („(…) nogi jej posłuszeństwa odmawiały, powstała i zapłakała (…) kilku grubymi łzami (…)”),
- kobieta jest ciągle w żałobie, rozpamiętuje losy męża i przeszłość kraju,
- ukazanie kobiety w żałobie, pozycji modlitewnej („Tu białe ręce modlitewnym gestem na staniku żałobnej sukni splotła.”),
- wskazanie świadomości błędu popełnionego przez matkę w wychowaniu syna np. kształcenie go za granicą,
- ukazanie chęci matki, aby syn był taki jak jego ojciec,
- brak porozumienia między synem a matką, brak szacunku syna dla matki („usłyszała głos drwiący i pogardliwy (…)”),

- ukazanie sytuacji utraty niepodległości, nieudanych zrywów niepodległościowych, niewoli narodowej,
- wskazanie matki Polki jako matki wszystkich cierpiących Polaków,
- ukształtowanie wizerunku matki jako silnej psychicznie,

- rozpamiętywanie powstania przez matkę, życie ze świadomością samotności z powodu śmierci ukochanej osoby (męża) w walkach o wolność narodu,
- życie przeszłością, brak większego zainteresowania teraźniejszością,

- wskazanie, że historia kształtuje charakter i uczucia matczyne,
- ukazanie cierpienia matek,
- wskazanie trudów jakie matki dokładają aby ich dzieci były w życiu kimś ważnym,
- ukazanie, że w tych tekstach matki są przedstawione jako postacie tragiczne,

- ukazanie, że autor wiersza nie nazywa matki Polki po imieniu, charakteryzuje ją jako zbiorowość – cały naród; Orzeszkowa opisuje matkę jako konkretną osobę,
- wskazanie, że w utworze Mickiewicza tytułowa matka Polka cierpi za wszystkie matki z tego okresu, natomiast w powieści Orzeszkowej cierpi jedna osoba sama za siebie,
- ukazanie, że matka przedstawiona u Mickiewicza gotowa jest nie tylko na cierpienie psychiczne, ale i fizyczne („Takim twój wróg piersi twe przeszyje razem!”); u Orzeszkowej matka cierpi tylko psychicznie,


- wskazanie wyeksponowania cierpienia matek w obu utworach – matki Polki jako wszystkie matki cierpiące podczas niewoli oraz matki w powieści Orzeszkowej, która cierpi wspominając własną przeszłość,
- różne ukazanie matek – w „Do matki Polki” matka, która musi przygotować syna do walki za ojczyznę; w „Nad Niemnem” matka, która żałuje, że nie wychowała syna według ideałów jego ojca,
- wskazanie, że wizerunki matek różnią się od siebie,
- wskazanie, że wiersz Mickiewicza napisany został w czasie Powstania Listopadowego,
- wskazanie, że powieść Orzeszkowej została napisana 25 lat po Powstaniu Styczniowym.


Wizerunki matek przedstawionych w „Do matki Polki” oraz w „Nad Niemnem” różnią się. Zostały ukazane w dwóch aspektach – u Mickiewicza jest to matka, która czuje cierpienia swego dziecka jeszcze przed narodzeniem, wie, że jego dzieciństwo i młodość nie będzie usłane różami – czeka go niewola, walka, w konsekwencji śmierć, a pamięć po nim zaginie. U Orzeszkowej natomiast matka przedstawiona jest jako ta, która straciła ważną dla siebie osobę w walce o wolność narodu. Cierpi i stale rozpamiętuje owo wydarzenie, nie żyje rzeczywistością. Ma jedynie żal sama do siebie, że jej syn nie jest taki jaki był jego ojciec, który poświęcił swe życie w walce o niepodległość. Poświęcił siebie, aby syn mógł żyć w lepszym świecie. Jednak w obu utworach matki przedstawione są jako te osoby, które chcą dla swych dzieci jak najlepiej i mimo wszystko za wszelką cenę chcą je chronić.