"Pan Tadeusz" jako epopeja narodowa

Słowo "epopeja" pochodzi z greckiego "epopoiia" i składa się z dwóch wyrazów "epos", co znaczy słowo i "poiein" czyli czynię. Encyklopedyczna definicja epopei wyjaśnia z kolei, że jest to dłuższy utwór, zwykle wierszowany, którego tematem są dzieje bohaterów narodowych, przedstawione na tle ważnych i przełomowych wydarzeń historycznych.

W "Panu Tadeuszu" można wykazać wszystkie cechy epopei. Przede wszystkim zawiera szeroki, epicki obraz narodu w okresie historycznym niezwykle ważnym dla jego przyszłości. Jest to moment ważny dwojako. Po pierwsze odchodzą w przeszłość czasy staropolskie, dawne formy życia i ludzie, którzy starali się je zachować. Po drugie rodzi się nowa epoka z odrodzonym społeczeństwem przynoszącym nadzieje na odzyskanie tożsamości narodowej.

Poza tym utwór jest osadzony w szeroko rozbudowanym tle społecznym, historycznym i obyczajowym przedstawionym z wielką rzetelnością, by ukazać czytelnikowi prawdziwy obraz ówczesnego społeczeństwa. Akcja poematu toczy się wśród pięknej i długowiecznej przyrody litewskiej, która towarzyszy, ale i też góruje nad człowiekiem.

Natomiast tempo akcji jest powolne, obejmuje niewiele zdarzeń, ale wplecione weń liczne epizody wzbogacają tło, pokazują świetnie obyczajowość ówczesnej społeczności (np. grzybobranie, polowanie, uczty staropolskie)

Narrator jest obiektywny wobec świata przedstawionego, zachowuje dystans wobec toczących się wypadków i postaci działających.

A bohaterowie stanowią typy, nie indywidualności, np. Stolnik reprezentuje typowe cechy magnackie, Zosia zaś zachowuje się jak panienka ze dworu.

Warto zwrócić uwagę też na inwokację, które poprzedza dzieło. Nawiązuje ona do tradycji homeryckiej. Zamiast Muzy Mickiewicz wzywał Litwę – ojczyznę, aby pomogła mu w budzeniu natchnienia i przeniosła jego "duszę utęsknioną" do "tych pagórków, do tych łąk zielonych szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych".

Styl dzieła natomiast różnorodny. Znajdziemy tu i patos, i lirykę, i fragmenty humorystyczne, i opisowe. To styl bogaty i obrazowy, posługujący się personifikacją, metaforą, epitetem malarskim, porównaniem homeryckim, onomatopeją i wielu innymi środkami wyrazu artystycznego.

W zakresie wersyfikacji warto zauważyć, że typem wiersza, który Mickiewicz wybrał do pisania utworu jest trzynastozgłoskowiec sylabiczny, najbardziej nadający się do poezji opisowej, epickiej.
Powyższe argumenty świadczą niezbicie, iż "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza należy zaliczyć do epiki i przypisać do gatunku epopei.