Kultura polityczna

Kultura polityczna jest to wiedza, wzorce zachowań, a także systemy wartości, którymi kierują się wszyscy, którzy w mniejszy bądź większy sposób wpływają na wykonywanie władzy państwowej. Nie dotyczy ona tylko polityków, lecz także wszystkich obywateli państwa demokratycznego. Innymi słowy, kultura polityczna to czynnik regulujący relacje pomiędzy rządzącymi i rządzonymi.

Tak rozumiana kultura polityczna spełnia trzy główne funkcje:
a) regulacyjną
b) socjalizacji politycznej
c) integracyjną

Składa się z czterech elementów wg (Powella, Almond’a):
1. Element Poznawczy to wiedza na temat procesów i faktów politycznych. Może być ona zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy, ale często opiera się także na stereotypach. Zarówno jeden, jak i drugi rodzaj wiedzy może służyć jako motywacja do podjęcia aktywności politycznej.

2. Element Normatywny składają się na niego wartości i zasady, które zdaniem członków danego społeczeństwa powinny kształtować sferę polityki.

3. Element Oceniający zawiera opinie i sądy wartościujące na temat instytucji życia politycznego, czyli ocena zjawisk politycznych, dot. tego, jak powinna być sprawowana władza,

4. Element Emocjonalny przejawia się w postawach i zachowaniach prezentowanych na scenie politycznej.

Rodzaje kultury politycznej charakteryzują stopień zaangażowania społeczeństwa danego państwa w politykę koncepcja, którą przedstawili autorzy metodologicznej koncepcji badań nad kulturą polityczną - Almond i Verba. Wyodrębnili trzy typy:

- Typ zaściankowy /parafialny./ charakteryzuje się małym zainteresowaniem zagadnieniami politycznymi, a w związku z tym małą aktywnością polityczną. Występuje on w społecznościach znajdujących się na niskim szczeblu rozwoju cywilizacyjnego, gdzie panuje model życia plemiennego, a rytuały magiczne dominują nad innymi formami aktywności publicznej. Wodzowie plemienni łączą w swych rękach funkcje polityczne, religijne i ekonomiczne. Społeczność taka nie jest zainteresowana utrzymywaniem stosunków ze światem zewnętrznym, a model życia plemiennego traktowany jest jako niezmienny.

- Typ poddańczy cechuje się uległością rządzonych wobec rządzących. Ludność nie widzi potrzeby angażowania się w politykę, akceptując, iż to zadanie należy do elity władzy. Jednocześnie poszczególni członkowie społeczeństwa - jeśli w ogóle interesują się polityką - mogą mieć wyrobione własne poglądy polityczne, często krytyczne wobec przedstawicieli władzy. Taki rodzaj kultury politycznej jest charakterystyczny dla społeczeństw rządzonych autorytarnie i totalitarnie, bądź dla społeczeństw, które niedawno wyszły z któregoś z tych dwóch systemów i nie są jeszcze mentalnie przygotowane do funkcjonowania w państwie demokratycznym.

- Typ uczestniczący oznacza gotowość do współudziału w życiu politycznym, w tym w sprawowaniu władzy. Ten rodzaj kultury jest charakterystyczny dla społeczności o ugruntowanej tradycji demokratycznej.

Te trzy typy kultury politycznej Almond i Verba traktowali jako typy idealne. W realnej rzeczywistości występuje kultura polityczna zawierająca
(w mniejszym lub większym stopniu) elementy różnych typów idealnych. Mają one wpływ na życie społeczne, jednak nie występują w czystej formie. Co oznacza że istnieje przewaga pewnego typu, ale nie jego wyłączna obecność.

Na kulturę polityczną mają wpływ postawy i zachowania polityczne:

a) postawy polityczne - trwały stosunek jednostki lub grupy do podmiotów politycznych i ich działań w systemie politycznym; kształtują się w toku socjalizacji i edukacji politycznej

b) Zachowania polityczne - reakcje na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów politycznych)

W społeczeństwie rozwiniętym większość procesów kulturowo - politycznych odbywa się w ramach zinstytucjonalizowanych. Rodzina, szkoła, organizacje społeczno-polityczne, system przedstawicielstwa społecznego - oto formy organizowania społeczeństwa.

Świadomość polskiego społeczeństwa nie jest wysoka odnośnie wiedzy na temat świata polityki, nie jest też zbyt wysoka, jeżeli chodzi o kulturę, co przejawia się niewielkim stopniem funkcjonowania typu uczestniczącego. Zależy od wychowania i poziomu kultury, jaką nabędzie się w szkole na podwórku i w instytucjach jakie za nią są odpowiedzialne.

Wg mnie w społeczeństwie obywatelskim najbardziej pożądana jest owa postawa opierająca się na uczciwości osobistej, krytycyzmie, odpowiedzialności za słowa, tolerancji, otwartości na wiedzę i argumenty, wrażliwości społecznej.

Przybliżenie niektórych aspektów polskiej kultury politycznej skłania do zadania sobie pytań nie tylko o stan, kondycje społeczeństwa polskiego oraz rządzących, ale także jak powinien wyglądać model demokratycznej kultury politycznej. Najważniejszym jest jednak pytanie co zrobić, aby istniejący stan rzeczy poprawić, czy nawet nie zacząć budować od nowa.