XVII wiek

Najważniejsze informacje
Skutki powstania Chmielnickiego 1648
Osłabienie wewnętrzne Polski. Wzrost znaczenia Rosji i Turcji.Hetman kozacki oddał polską część Ukrainy w lenno Turcji. Utrata wschodnich ziem, rokowania Kozaków.Wpływ na literaturę.
Przyczyny wybuchu powstania Chmielnickiego/ konflikty z kozakami
Kozacy byli siła społeczną Ukrainy naddnieprzańskiej. Spory z magnaterią, która tworzyła na Ukrainie swoje ,,państewka” i chciała podporządkować sobie Kozaków jako pańszczyźnianych chłopów. Kozacy rejestrowi(dążenie Kozaków do zwiększenia rejestru, ponieważ pozostali traktowani byli jak chłopi pańszczyźniani). Władysław IV dążył do wojny z Turcją, obiecując Kozakom zwiększenie rejestru. Różnice wyznaniowe na Ukrainie, - różnice językowe i obyczajowe.Osobisty zatarg Chmielnickiego z polskim podstarościm z Czehrynia, który zajął jego gospodarstwo i zabił syna. Wojna z Polską była wojną o wyzwolenie narodowe Ukrainy.
1648 – bitwa pod Żółtymi Wodami
1648 – bitwa pod Korsuniem
1648 – bitwa pod Piławcami
1649 – bitwa pod Zbaraża
1651 – bitwa pod Beresteczkiem klęska kozaków
1651 – bitwa pod Białą Cerkwią
1652 – bitwa pod Batohem
Ugoda w Zborowie (17. 01. 1649 r.) rejestr kozacki został zwiększony z 6 tys. do 40 tys., a Chmielnicki otrzymał tytuł hetmana zaporoskiego.
1654 – ugoda w Perejasławiu Rosja zawarła ugodę z radą kozacką o zjednoczenie Ukrainy z państwem rosyjskim.
1658 - ugoda w Hadziaczu porozumienie podpisane pomiędzy atamanem kozackim a Rzeczpospolitą Ugoda hadziacka przewidywała utworzenie księstwa ruskiego z ziem województw: czernihowskiego, bracławskiego i kijowskiego, sprzymierzonego z Polską, pozostającego pod władzą hetmana. Księstwo miało posiadać wszystkie instytucje.
Ugoda hadziacka zakładała zrównanie prawosławia z wyznaniem katolickim.
1667 - rozejm w Andruszowie na mocy którego Rosja zobowiązała się do udzielenia pomocy Kozakom. Podział Ukrainy. Przyznawał Rosji zdobyte przez nią ziemie: smoleńską, czernihowską, siewierską oraz Lewobrzeżną Ukrainę. Oddawał także pod jej panowanie na 2 lata Kijów wraz z przyległym okręgiem. Zaporoże miało stanowić polsko-rosyjskie terytorium. Obie strony zobowiązały się również do wspólnego występowania przeciwko Turcji. Granice określone w andruszowskim rozejmie potwierdzono
Ugoda w Białej Cerkwi Rejestr Kozaków zmniejszono do20tys.oraz okrojono ich terytorium.Chmielnicki w konflikcie z PL znalazł sojusznika w Rosji.
Wielka Smuta – okres kryzysu Carstwa Rosyjskiego w latach 1584-1613 wywołany uzurpacją tronu carskiego.
Rokoko – nurt stylistyczny, obecny zwłaszcza w architekturze wnętrz
Sławetna rewolucja - zwana też czasem bezkrwawą rewolucją
Wiążę się ona z przybyciem protestanckiego Wilhelma III Orańskiego
Fronda – bunty mieszczan i feudałów francuskich przeciwko absolutyzmowi
Defenestracja praska - wyrzucenie przez protestantów czeskich z okna zamku na 2 namiestników króla Ferdynanda II na znak protestu przeciw pogwałceniu swobód religijnych.
Dynastia Wazów
1587-1632 – Zygmunt III Waza
1632-1648 – Władysław IV Waza
1648-1668 – Jan II Kazimierz
1669-1673 – Michał Korybut Wiśniowiecki
1674-1696 – Jan III Sobieski
Powody Dymitriad - (pierwsza)Prowadzona była z inicjatywy kresowych magnatów polskich. Idea I Dymitriady zrodziła się kiedy to w dobrach Adama Wiśniowieckiego pojawił się człowiek podający się za cudownie ocalonego carewicza Dymitra, syna Iwana IV Groźnego. (druga) Była związana była z pojawieniem się na kresach Rzeczypospolitej Dymitra II Samozwańca.
Skutki wojen toczonych przez Polskę w XVII wieku osłabienie wewnętrzne i międzynarodowe Polski. Wyniszczenie ziem polskich (utrata Inflant i województw wschodnich).Uniezależnienie się Prus w 1657 r., które okazały się być poważnym przeciwnikiem Rzeczpospolitej. Straty ludności (ok. 40%). Wzrost znaczenia oligarchii magnackiej, wpływ obcych dworów. Wzmocnienie katolicyzmu w Polsce ( po zwycięstwie nad Turcją Polska "przedmurzem chrześcijańskiej Europy" ).Upadek gospodarczy i polityczny Rzeczpospolitej szlacheckiej, słabość polskiej armii.
Przyczyna rokoszu Zebrzydowskiego 1606-07 był brak akceptacji szlachty dla polityki zagranicznej i przedewszystkim wewnętrznej króla Zygmunta.Królowi zarzucano faworyzowanie jezuitów oraz cudzoziemców i przypisywano zamiar wprowadzenia władzy absolutnej. Z pewnością zaś wiadomo, że on do ustanowienia dziedziczności tronu, pozbawienia szlachty większości przywilejów i pozostawienia izbie poselskiej jedynie głosu doradczego, a nie stanowczego. Spór zaostrzyło ultrakatolickie nastawienie władcy, niechętnie widziane przez różnowierców.
- Obrona wolności i praw Rzeczpospolitej , niektórzy chcieli detronizacji króla. Po stronie rokoszan są magnaci obawiający się wzmocnienia władzy królewskiej, co jest dla nich zagrożeniem. Rokosz zakończył się zwycięstwem króla w bitwie pod Guzowem w 1607
Konflikt ze Szwecją PL Przyczynami wojny ze Szwecją była : chęć przyłączenia Inflant i odzyskania Estonii, a w konsekwencji dominacja w basenie Morza Bałtyckiego oraz ambicje Zygmunta III Wazy zmierzające do odzyskania szwedzkiej korony.
1605 r. – bitwa pod Kircholmem (wojskami polskimi dowodził hetman Jan Karol Chodkiewicz)
1627 r. – bitwa pod Oliwą
1629 r. – bitwa pod Trzcianą (wojskami PLdowodził hetman S.Koniecpolski)
1655 r. – początek „potopu szwedzkiego
1622 rozejm w Mitawie pozostawiał Polsce lenno kurlandzkie oraz południowo-wschodnie Inflanty z Dyneburgiem
1657 traktaty w Welawie i Bydgoszczy Polska zrezygnowała ze zwierzchnictwa lennego nad Prusami, w Bydgoszczy zawarła z elektorem sojusz i oddała mu w lenno ziemię bytowsko-lęborską.
W 1660 r. podpisano pokój w Oliwie. Na jego mocy król polski zrezygnował ze szwedzkiej korony, część Inflant znalazła się pod szwedzkim panowaniem, a Polska musiała uznać suwerenność Prus Książęcych.
1655 – 60 Potop szwedzki /skutki Wojna i okupacja prawie całego kraju przez potop wojsk szwedzkich, spowodowały w Rzeczypospolitej ogromne zniszczenia materialne, wielkie straty dóbr kulturalnych, zagrabionych przez okupanta, także znaczne straty ludnościowe na skutek działań wojennych, głodu i chorób, a wreszcie utratę zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi. Traktaty welawsko-bydgoskie pozwoliły na umocnienie Brandenburgii na arenie międzynarodowej. Wojna przyczyniła się do zaostrzenia polityki wobec protestantów, którzy, wskutek rosnącej wrogości katolików i państwa.
Konflikt z Turcją Przyczynami, dla których wybuch konflikt polsko-turecki, była rywalizacja Polski i Litwy o jak największe polityczne wpływy na terenie Mołdawii. Ponadto polskie granice nękali Tatarzy, podlegli chana tureckiego. Polscy Kozacy nie pozostawali im też dłużni, najeżdżając tereny tureckie. Kością niezgody stała nie także pomoc udzielona przez Polaków Habsburgom w ich konflikcie z Turcją o Siedmiogród.
1620 r. – bitwa pod Cecorą (PL wojskami dowodził hetman S.Żółkiewski)
1621 r. – bitwa pod Chocimiem, zakończona zwycięstwem polskich wojsk
1672 r. – bitwa o Kamieniec Podolski (klęska Polaków)
1674 pokój w Żurawnie traktat pokojowy przyznający Polsce jedną trzecią Ukrainy. Turcja ostatecznie zrezygnowała z upokarzającego dla Rzeczypospolitej haraczu.
1672 - Po podpisaniu traktatu w Buczaczu, państwo polsko-litewskie utraciło prawobrzeżną Ukrainę oraz Podole wraz z Kamieńcem Podolskim. Ponadto król polski musiał płacić haracz Turcji.
1673 r. – bitwa pod Chocimiem (wojska polskie dowodzone przez hetmana Jana Sobieskiego odnoszą zwycięstwo)
W 1699 r. pokój w Karłowicach został zawarty pokój kończący zmagania polsko-tureckie. Na jego mocy Polska odzyskała utracone wcześniej ziemie.

Konflikt z Rosją Przyczynami wojen polsko-rosyjskich był kryzys dynastyczny państwa rosyjskiego oraz polska chęć podporządkowania kościoła prawosławnego (konflikt wyznaniowy).
1609 r. – wybuch wojny polsko-rosyjskiej
1610 r. – bitwa pod Kłuszynem, zakończona zwycięstwem Polaków pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego .
1618 Rozejm w Dywilnie - Wielkie Księstwo Litewskie uzyskało ziemię smoleńską, Korona ziemię czernihowską i siewierską. Car Michał I Romanow zrzekał się tytułów księcia czernihowskiego, siewierskiego, smoleńskiego oraz inflanckiego.
1660 -Czarniecki i Lubomirski-zwycięstwo pod Połonką i Cudnowem
W 1634 r. w Polanowie zawarto pokój, na mocy którego Rosja odzyskała ziemię smoleńską, czernichowską i siewierską. Książę Władysław zrzekł się pretensji do tronu rosyjskiego.
Reformy we Francji Ludwika XIV Reformy te obejmowały one prawodawstwo, finanse, gospodarkę, nowy podział administracyjny kraju, wojsko, porządki publiczne, podatki, cła i inne: miały one na celu umocnienie potęgi państwa oraz centralnej wł. królewskiej. Jednym z pragnień króla było to aby sam wszystkim rządził i decydował,o ty co się dzieje w jego królestwie.
Przyczyna rokoszu Lubomirskiego 1665-66
Gdy w RP rządziła Ludwika Maria, niezwykle ambitna, ktora przyjechala nad Wisle z Francji. Wierzyla ze potrafi nad Wisla zbudowac absolutyzm. Magnateria brala pieniadze i ochodczo sie zenila, lecz nie pomogla krolowej.
Wtedy Ludwika Maria uznala ze ustroj mozna zmienic tylko sila. Na to zas potrzebowala pomocy Francji. Krolowa postanowila wiec dac mu ten dowod i "zlamac" przywodce opozycji antykrolewskiej- hetmana i marszalka Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. To bylo starcie tytanow: okazalo sie ze dwor krowleski moze liczyc tylko na armie zas Lubomirski mial po pierwsze armie i przede wszytskim poparcie szlachty w calym kraju.
JEJ chodzilo wiec o kwestie zmiany ustroju panstwa i zniszczenie opozycji a JEMU po prostu o ratowanie wlasnego majatku i tytułów.
Jakie ograniczenia wł. Król. W Anglii wpr. Deklaracja Praw Nardu
król był znacznie ograniczony przez parlament, który to organ miał prawo nie tylko uchwalać podatki i podejmować decyzje w kwestii wojska, lecz był także głównym kołem zamachowym zagranicznej polityki państwa. Króla pozbawiono prawa zawieszania i unieważniania ustaw.
W deklaracji zagwarantowane zostało również prawo do składania petycji, a także zakaz stosowania okrutnych kar przez władze królewską, wyroki zaś miały być wydawane przez sądy.
Liberum veto 1652 zasada ustrojowa dająca prawo każdemu z posłów biorących udział w obradach sejmu do zerwania ich i unieważnienia podjętych na niej uchwał.
Konflikt szlachty z Janem II Kazimierzem
Konflikty króla ze społeczeń¬stwem szlacheckiej Rzeczypospolitej (zerwane sejmy 1652, 1654) oraz brak wzajemnego zaufania doprowadziły do tragedii w 1655 roku. Kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem i układ ze Szwedami zawarty w Kiej¬danach przez Radziwiłłów były widomym znakiem, że drogi ostatniego Wazy na tronie polskim i społeczeń¬stwa się rozeszły. Szlachta zaczęła się skłaniać do koncepcji zastąpienia Jana Kazimierza pa¬nem wojennym Karolem X Gusta¬wem. Opuszczenie Warszawy, a na¬stępnie nieudane próby powstrzy¬mania wojsk szwedzkich pod Piąt¬kiem, Przedborzem i Wojniczem za¬łamały dyscyplinę i morale wojska, a zaraźliwy przykład elit politycz¬nych i szlachty masowo poddających się Szwedom.
Wojna 30letnia 1618-48 pomiędzy protestanckimi państwami Rzeszy niemieckiej wspieranymi przez inne państwa europejskie (takie jak Szwecja, Dania, Holandia, Francja) a katolicką dynastią Habsburgów.
Przyczyny wojny XXX letniej
Rozbicie polityczne Rzeszy Niemieckiej (300 księstw, wolnych miast), rywalizacja książąt o władzę z cesarzem austriackim. Rozbicie religijne po reformacji, spory pomiędzy katolikami a protestantami. Dążenie Habsburgów do przekształcenia Rzeszy w jedno państwo.
skutki wojny XXX letniej
Spowodowała wyludnienie i ruinę wielu krajów niemieckich oraz upadek handlu,rzemiosła,rolnictwa oraz epidemię. Nastąpił wzrost znaczenia Szwecji i Brandenburgii. Umocniła się pozycja Francji. Nastąpił upadek kultury i oświaty zwłaszcza czeskiej.
Etap czeski (1618-1620)
-defenestracja praska
-1620 wojska czeskie pokonane pod Białą Górą
Etap szwedzki (1622-1635)
-1622 przystąpienie Danii do wojny
-1629 pokój w Lubence
-1630 przystąpienie Szwecji
Etap francuski (1635-1648)
Pokój westfalski 1648
-Francja-część Alzacji, Verdun, Taul
-Szwecja-Pomorze Szczecińskie, Uznam, Wolin, Rugia
-Branderburgia-Pomorze Kołobrzeskie, biskupstwo kamień, Magdeburg, Minden
Saksonia-przyłączyła Łużyce
pokój w Lubece 1629, na mocy którego Dania odzyskała utracone terytoria, zapewniając przy tym, że nie będzie mieszać się więcej w sprawy Rzeszy.
pokoju w Pradze 1635 pomiędzy głównym przedstawicielem protestantów niemieckich, elektorem saskim Janem Jerzym, a cesarzem Ferdynandem II. Przyznawał Saksonii Łużyce jako lenno czeskie.