Portrety kobiet literatury młodopolskiej.

Epoka Młodej Polski zamknęła się w historii datami 1890-1918. Jak każda epoka wniosła wiele nowego w sztukę, literaturę oraz filozofię. W sztuce pojawiły się dwa nowe kierunki: impresjonizm oraz symbolizm, które zaznaczyły się w malarstwie, rzeźbie a nawet teatrze. Swoje poglądy na temat mądrego a także dobrego przeżywania każdego dnia głosili Nietsche oraz Schopenhauer. Młoda Polska to okres, w którym wykształciło się i rozpoczęło wyśmienitą twórczość wielu wspaniałych poetów i pisarzy. Można by do nich zaliczyć Gabrielę Zapolską, Stefana Żeromskiego, Władysława Reymonta i wielu innych. Każdy z wymienionych pisarzy wykreował w swoich dziełach różne sylwetki kobiet, które wyróżniały się spośród innych bohaterów swoim charakterem, temperamentem, sposobem bycia. Postacie te wpisane są w założenia ideowe epoki pośrednio lub bezpośrednio.Dulszczyzna do dzisiaj jest synonimem mieszczańskiego zakłamania i pozerstwa. W „Chłopach” z kolei postać Jagny charakteryzuje i jednocześnie piętnuje wiejskie stosunki społeczne. „Ludzie bezdomni” i postać Joanny Podborskiej wpisuje się w inny, społecznie odpowiedzialny, rys filozofii młodopolskiej.

Gabriela Zapolska w swoim dramacie realistycznym „Moralność Pani Dulskiej”, zwanym także tragifarsą kołtuńską, stworzyła niezwykle ciekawą postać jaką jest Pani Dulska. Jest to kobieta o niezwykle nagannym zachowaniu, które przejawia się zakłamaniem, skąpstwem i obłudą. Jej filozofia sprowadza się do tezy, że dla ludzi na zewnątrz trzeba się prezentować jak najkorzystniej. Jej życiem rządzi gra pozorów tzn. inne czyny i słowa dla obcych, inne dla swoich. Mimo tych wszystkich niestosownych zachowań, uważa się za prawą i uczciwa osobę. Niemoralna jest w stosunku do Hanki, którą wyrzuca razem z dzieckiem na ulicę, obojętne są jej losy biednej służącej. Kolejnym przykładem bezduszności staję się sytuacja, kiedy Dulska wymawia lokatorce swojej kamienicy mieszkanie. A powodem stało się to, iż przed jej kamienicą zatrzymała się karetka, co mogło się stać powodem do plotek. Bohaterka kieruje się w życiu przekonaniem, że : „Na to mam cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział”. Przykładem na to jest choćby jej syn Zbyszek, który jest „lumpiarzem”, całymi nocami włóczy się po kawiarniach i wraca nad ranem. Najgorsze jest to, że Dulska nie widzi zła, które wokół siebie rozsiewa. Jest przekonana o swojej uczciwości, prawości szlachetności, bo tak jest jej wygodnie.

Odmienny charakter swojej bohaterki, którą jest Joanna Podborska, ukazuję Stefan Żeromski w powieści „Ludzie bezdomni”. Joasia jest kobietą inteligentną, oczytaną, bywa w teatrach, na koncertach i na odczytach. Jest wrażliwa. Boli ją lekceważenie kobiet przez mężczyzn. Doskwiera jej dojmująca samotność, na której wpływ miało młodzieńcze życie. Joasia wcześnie została sierotą. Po śmierci rodziców zaopiekowała się nią ciotka i wujek. Od tego czasu dziewczyna nie miała własnego domu, co odbiło się na jej psychice. Po śmierci ukochanego brata Wacława załamuje się zupełnie. Jednak gdy zakochuje się w Tomaszu Judymie, który się jej niebawem oświadcza, jej życie nabiera barw. Jest bardzo szczęśliwa, planuje wspólna przyszłość. Wielkim ciosem staje się nieoczekiwane zerwanie zaręczyn.
Nazwa powieści „Ludzie bezdomni” jest bardzo znamienna. Bezdomność bohaterów rozpatrywana jest w dwóch aspektach: bezdomni z konieczności oraz bezdomni z wyboru. Joanna jest zarówno bezdomną z konieczności jak i z wyboru. Koniecznością stała się utrata rodziców oraz brak kontaktów z rodzeństwem. Wyboru natomiast dokonuje „odchodząc” z rodzinnych miejsc, zdając się na przypadkowe miejsca związane z pracą guwernantki.

Kobiety wywodzące się ze społeczności wiejskiej stały niezwykle ciekawymi bohaterkami powieści Stanisława Reymonta „Chłopi”. Hanka i Jagna, niby wywodzą się z jednego chłopskiego środowiska, ale mają odmienne charaktery.
Hanka wywodzi się z biednej rodziny. Będąc żoną Boryny wynosi się wyżej niż inne kobiety. Początkowo nieśmiała i uległa mężowi. Na nieszczęście reagowała płaczem. Nie potrafiła walczyć o swoje prawa i racje. Cierpiała milcząc. Brakowało jej miłości męża. Oczekiwała uznania, ale Antek lekceważył ją. Mimo to zawsze go kochała i była mu wierna. Nie wierzyła w jego romans. Dumna ze swej pozycji we wsi. Jej bierność zmienia bieda, której doznała po wypędzeniu od Macieja. Zaczęła dbać o swoje sprawy. Ulegał metamorfozie. Stała się zaradną, samodzielna i nieustępliwa. Dla dobra dzieci gotowa wyrzec się godności. Zorientowała się, że na miłość Antka nie ma co liczyć. Odezwały się w niej instynkty macierzyńskie. Jej duma i hardość wszystkich dziwiła. Te cechy czyniły ją w oczach Macieja godną zaufania. Upewniwszy się o zdradzie męża wiedziała, że sama musi walczyć o siebie i dzieci. Po bitwie o las przeniosła się z dziećmi do Macieja. Chciała wykorzystać możliwość by przejąć gospodarstwo. Świadczy to o jej zaradności i przebiegłości. Wierząca. Prosi Boga o siłę do działania. Dumna. Nie chciała by ludzie plotkowali o niej. Pomagała innym. Nienawidziła Jagny. Widziała w niej przyczynę całego zła jakie ją spotkało. Kłóciły się. Potrafiła jednak stanąć w jej obronie i zrozumieć ją. Umiała przebaczyć. Chciała zdobyć męża pracowitością i zaradnością skoro nie mogła urodą. Nienagannie zajmowała się gospodarstwem. Boryna powierzył jej pieniądze i gospodarstwo. Typ kobiety, która przez nędze i cierpienie dochodzi do ideału. Wie co to bieda i nie zapomina o biednych. Wspaniałomyślna dla innych, nie tak wyniosła jak kiedyś. Czuje swą siłę i przewagę nad Antkiem. Silna psychicznie, potrafiła przeżyć wszystkie upodlenia.

Jagnę od Hanki różni parę cech. Pochodziła z bogatej rodziny. Dużo się o niej plotkowało, wypędzono ją. Jej wrażliwość była odmienna od wrażliwości przeciętnej dziewczyny. Efekt wychowania przez matkę. Rozpieszczona, wyrosła na delikatną osobę, stworzoną do wyższych celów, nie do prac gospodarskich. Nie musiała pracować. Nie rozumiała istoty życia na wsi. Była podobna do matki. Doskonale się ubierała i miała świadomość, że jest najpiękniejsza we wsi. Budziła tym zazdrość innych kobiet. Miała inną mentalność bo nie dbała o majątek i ziemię. Nigdy nie odczuwała biedy. Praca nie była dla niej ważną wartością. Nie martwiła się o przyszłość, żyła teraźniejszością poddając się losowi. Nie zajmowała się gospodarstwem Boryny. Nie martwiła się tym co robi./ Wartością dla niej była jej niezależność. Kieruje się uczuciami i emocjami. Brak, typowego dla Hanki, wyrachowania, chłodnej kalkulacji. Często zdawała się na instynkt. Potrafiła dużo marzyć i myśleć o romantycznej miłości. Miłość dawała jej siłę do życia. Była sensem jej życia. Wciąż tęskni za czymś czego szuka sama nie wiedząc dokładnie czego. Nie wystarcza jej to co ma. Ceni wolność i niezależność. Chciała żyć pełnią życia. Nie chciała mieć żadnych obowiązków. Wrażliwa i współczująca, ale nie każdy to dostrzegał. Nie była uległa, pokorną i posłuszną żoną. Nie chciała być przez nikogo ograniczana. Nie rozumiała, dlaczego ludzie tak na nią nastają. Utalentowana plastycznie, lubiła zabawę. Nastawiona na branie od życia. Postać tragiczna, jej psychika nie nastawiona była do życia w wiejskiej gromadzie. Nieszczęśliwa. Typ młodej rozwichrzonej, wyrywający się z pęt osobowości. Antek był dla niej ideałem, ale potem ujrzała w nim przeciętnego człowieka. Nie wiązała ich prawdziwa miłość. Antek dawał jej oparcie. Był wymyślonym przez nią romantycznym kochankiem. Nie okazał się tak ciekawy. Nie dawał jej miłości jakiej pragnęła. W Jasiu pociągała ją jego mądrość. Zafascynowana jego delikatnością i inteligencją. Związek dusz bez podtekstu erotycznego. Potrzebowała obiektu uwielbienia gdy Antek był w więzieniu.

Podsumowując krótki zarys portretów kobiet literatury młodopolskiej, możemy wywnioskować iż nie był narzucony określony typ kobiet. Każdy z wymienionych pisarzy kreował postać według własnego uznania. Przede wszystkim chodziło autorom o wyeksponowanie pewnych cech negatywnych bądź tez pozytywnych. Zapolska w swoim dramacie chciała postacią Dulskiej zdemaskować fałsz , zakłamanie i obłudę. Natomiast Reymont chciał uchwycić znaczne różnice jakie dzielą mimo wszystko jedną zbiorowość, jaka w tym przypadku jest wieś. Niby obie kobiety wywodzą się ze społeczeństwa chłopskiego, jednak jedna jest pracowita, przystosowana do ciężkich warunków życia, musi zapracować ciężko na jedzenie. A druga nigdy nawet nie zaznała biedy. Historia Joanny Podborskiej jest opowieścią o niespełnieniu uwarunkowanym normami społecznymi .

Reasumując wszyscy wyżej wymienieni pisarze rysowali literacko postacie spełniające kryteria epokowych założeń filozoficznych. Zarówno schopenhauerowski bezmiar cierpienia i ślepy los tak i nietschański rys życia jako autonomicznej i największej wartości nie skrępowanej żadnymi sztucznymi wartościami moralnymi został wykorzystany w omawianych utworach . Losy bohaterek posłużyły pisarzom do zmiany i walki z istniejącym w poprzedniej epoce stereotypem kobiet i normami społecznymi nie przystającymi, ich zdaniem, do terażniejszej epoki.