Profilaktyka zakażeń wewnątrzszpitalnych.

Zakażenie wewnątrzszpitalne jest najczęstszym powodem powikłań u pacjentów po zabiegach operacyjnych. Profilaktyka zakażeń wewnątrzszpitalnych sprowadza się przede wszystkim do przestrzegania zasad postępowania pielęgnacyjnego, gwarantującego niedopuszczenie do powikłań lub zmniejszenie ich występowania. W szpitalach, a szczególnie na oddziałach zakaźnym i chirurgicznym warunki sprzyjają do wniknięcia drobnoustrojów patogennych do organizmu ludzkiego. Ich źródłem są: hospitalizowani chorzy z infekcjami, nosiciele, środowisko patogenne.
Drogą przenoszenia się bakterii jest bezpośredni kontakt człowieka z innymi ludźmi, a także otaczającymi go przedmiotami. Uaktywnianiu się drobnoustrojów chorobotwórczych oraz zwiększaniu się podatności na zakażenie i rozmnażaniu bakterii sprzyjają takie działania medyczne jak: drenaże jam ciała, cewnikowanie dużych naczyń, pęcherza moczowego, drenaże przestrzeni zewnątrz-oponowej, stosowanie respiratorów, odżywianie pozajelitowe.
Na oddziałach intensywnej terapii ryzyko zakażeń jest dziesięciokrotnie większe niż na innych oddziałach. Najczęściej zakażenia wewnątrzszpitalne wywołują szczepy bakterii: pałeczki Gram-ujemne i szczepy gronkowcowe.

Do najważniejszych i podstawowych działań mających na celu zapobieganie występowania zakażeń wewnątrzszpitalnych należą:
- stosowanie zasad higieny i aseptyki, antyseptyki:
- mycie chirurgiczne rąk na bloku operacyjnym przed każdą operacja,
- zakładanie jałowych rękawic oraz odzieży przed operacją,
- zakładanie rękawiczek higienicznych podczas wykonywania wszelkich czynności przy pacjencie,
- utrzymanie higieny osobistej pacjentów oraz własnej,
- przed wykonaniem jakiegokolwiek zabiegu należy higienicznie umyć ręce,
- zakładanie maseczek i czepków na włosy przed operacją,
- Posługiwanie się tylko i wyłącznie jałowym sprzętem na bloku operacyjnym. (dezynfekować w wannach z płynem dezynfekcyjnym, czyścić i myc sprzęt mechanicznie, ręcznie przy użyciu szczotki albo w myjniach ultradźwiękowych, osuszać ściereczkami lnianymi lub suchym powietrzem, ze specjalnego pistoletu lub pompki, sterylizować, właściwie przechowywać i transportować, właściwie otwierać pakiety, zestawy, tace, stosować sprzęt według obowiązujących procedur),
- stosowanie zasad i technik wykonywania zabiegów pielęgniarskich z grupy aseptycznych:
- częsta obserwacja miejsc wkłucia, ujścia drenów i cewników, obserwacja rany i opatrunków, dbanie o czystość cewników,
- codzienna zmiana opatrunków, a w razie potrzeby częściej (np. po zabrudzeniu, przekrwieniu, zamoczeniu),
- posługiwanie się jałowymi narzędziami podczas zmiany opatrunku na ranie pooperacyjnej,
- dokładne czyszczenie i dezynfekcja ran.
- odpowiednie przygotowanie pacjenta do operacji (kąpiel aseptyczna całego ciała, golenie miejsca operacyjnego),
- przestrzeganie izolacji i segregacji pacjentów w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się zakażeń wewnątrzszpitalnych,
- stosowanie określonych zasad i procedur w usprawnianiu pacjenta,
- prawidłowa pielęgnacja pacjentów zaintubowanych i rurki intubacyjnej,
- okresowa ocena stanu zdrowia pielęgniarek, ocena stanu odporności,
- poddawanie się szczepieniom, które chronią pielęgniarkę przed zachorowaniem na chorobę zakaźną,
- prowadzenie dokumentacji tzw. zranień i ukłuć.
Do zakażeń szpitalnych należą zakażenia pacjentów oraz personelu. Bezpieczeństwo pacjenta powinno być dla nas najważniejsze, ale zabezpieczamy także siebie. Za nieprzestrzeganie zasad bhp i reżimu sanitarnego może spotkać nas kara i spore wyrzuty sumienia, więc warto jest przestrzegać tych zasad ze względu na dobro pacjenta i własne oraz prawo.
Reżim sanitarny- ogół czynności i sposób organizacji pracy, których celem jest wypełnienie obowiązku utrzymania czystości i sterylności szpitali oraz innych miejsc opieki nad pacjentem, mające na celu zapewnienie maksymalnej ochrony przed zakażeniami drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Przebywanie w szpitalu, a w szczególności hospitalizacja na oddziale chirurgicznym lub chorób zakaźnych, stwarza ryzyko zakażenia drobnoustrojami bytującymi w tych miejscach. Źródłem zakażenia mogą być inni chorzy obecni na oddziale, osoby będące nosicielami danego drobnoustroju a także inne zarazki zasiedlające środowisko szpitala. Mogą one zostać przeniesione na pacjenta przez bezpośredni kontakt lub za pomocą sprzętów używanych przez chorego, lub do jego pielęgnacji i leczenia. Szczególnie podatni na zakażenia są pacjenci chirurgiczni, których stan zdrowia jest często osłabiony przez operację a rana pooperacyjna stanowi, miejsce szybkiego wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych.
Dodatkowo przeprowadzane na oddziałach zabiegi medyczne takie jak: drenowanie jam ciała, cewnikowanie naczyń krwionośnych, pęcherza moczowego, respiratoroterapia czy też żywienie pozajelitowe sprzyjają wprowadzaniu do organizmu niebezpiecznych organizmów chorobotwórczych.
Do miejsc o największej częstości zakażeń należą oddziały:
- intensywnej terapii (tutaj częstość zakażeń jest największa),
- transplantologiczne,
- leczenia oparzeń,
- dializ,
- dziecięce i noworodkowe.
Są to miejsca, w których hospitalizowani są chorzy z niedoborami funkcji układu odpornościowego.

Kluczową rolę w prewencji zakażeń wewnątrzszpitalnych odgrywa utrzymanie wysokiej higieny wśród personelu szpitala - osób, które mają bezpośredni kontakt z pacjentem podczas przeprowadzania zabiegów i badań, a które jednocześnie wielokrotnie mają styczność różnymi substancjami zakaźnymi. Dlatego też w szpitalach obowiązują określone procedury postępowania, mające na celu zapobieganie zakażeniom. Obejmują one ogół zasad i standardów dotyczących higieny, dezynfekcji, aseptyki i organizacji pracy w oddziale i całym szpitalu. Ich przestrzeganie jest obowiązkiem każdego pracownika.

Aseptyka: jest to ogół zachowań, których celem jest utrzymanie bakteriologicznej jałowości środowiska, używanych materiałów opatrunkowych i sprzętów, które ma na celu ochronę przed zakażeniom i wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych w strefy ich pozbawione. Jedną z zasad aseptyki jest używanie jałowych narzędzi i materiałów podczas przeprowadzania zabiegów medycznych.
Zasady postępowania ze sprzętem medycznym mające na celu zachowanie jego jałowości:
- przeprowadzanie dezynfekcji w płynach dezynfekcyjnych;
- mechaniczne czyszczenie i mycie sprzętów za pomocą szczotek lub w myjni ultradźwiękowej,
- osuszanie przystosowanymi do tego ścierkami lub przy użyciu suchego powietrza dozowanego specjalnymi urządzeniami,
- odpowiednie pakowanie sprzętu do sterylizacji z umieszczeniem wskaźnika oceniającego skuteczność sterylizacji,
- sterylizacja,
- właściwe warunki przechowywania i transportu sprzętów jałowych i sterylnych,
- umiejętne korzystanie z pakietów, zestawów i tac jałowych (sposób otwierania, układania, zastosowania),
- przestrzeganie procedur stosowania sprzętów jałowych i sterylnych.

Antyseptyka: jest to ogół procedur, których celem jest odkażenie używanych materiałów opatrunkowych i sprzętów przez stosowanie różnego rodzaju środków niszczących lub hamujących rozwój organizmów chorobotwórczych takich jak np. środki chemiczne, wysoka temperatura, promieniowanie.

Istotne znaczenie w likwidowaniu, w zmniejszaniu zagrożeń jest biologicznych, ma prawidłowo, na bieżąco prowadzona dezynfekcja.
Dezynfekcja- to ogół procedur, których celem jest ograniczenie występowanie organizmów patogennych w obrębie rany, pola operacyjnego, stosowanych narzędzi i materiałów medycznych. Ze względu na bezpieczeństwo, sprzęt i narzędzia należy poddawać natychmiast po wykonaniu zabiegu a przed myciem, gdyż proces ten służy bezpieczeństwu7 osób manipulujących sprzętem w trakcie mycia, konserwacji itp.
W czasie przeprowadzania dezynfekcji sprzętu należy stosować się do obowiązujących procedur i zasad bezpieczeństwa pracy. Sprzęty bardzo zanieczyszczone wymagają dłuższej sterylizacji niż sprzęty mniej zanieczyszczone. Przed przeprowadzeniem sterylizacji należy oczyścić sprzęty z obecnej na niej krwi, wydzieliny ropnej lub innych wydalin.

Sterylizacja: jest to ogół procedur, których celem jest zniszczenie wszystkich organizmów chorobotwórczych oraz ich form przetrwalnikowych przetrwalnikowych i zarodników.

Konieczność stosowania odzieży ochronnej zdeterminowana jest tym, że każdy pacjent jest potencjalnie zakaźny. Odzież ochronna chroni pracownika przed drobnoustrojami pochodzącymi od pacjenta. Stanowi barierę odgrywającą od otoczenia ciało lub ubiór pracownika. Przy kontakcie z krwią lub potencjalnie zakaźnym materiałem stosuje się fartuchy ochronne zawiązywane z tyłu. Stosowane są również fartuchy nieprzemakalne, rękawiczki jednorazowego użycia, i inne środki ochrony tkj., Okulary, maski na oczy czy usta, czepek na włosy, ochraniacze na obuwie.

Kluczową czynnością w walce z drobnoustrojami jest mycie rąk. Zakażenia szpitalne są przenoszone głównie przez ręce personelu ( ponad 50%),a mycie rak jest najprostszą i najbardziej skuteczną metodą w zapobieganiu przenoszenia drobnoustrojów pomiędzy personelem i pacjentem. Rękawiczki ochronne nie zwalniają z obowiązku mycia rąk. Dlatego należy ręce myć często i dokładnie. Organizmy chorobotwórcze zasiedlają zarówno dłonie personelu medycznego jak i dłonie pacjentów.
Istnieje obowiązek mycia rąk:
- przed każdym kontaktem z pacjentem,
- przed przeprowadzaniem zabiegu medycznego,
- po zetknięciu się z krwią lub innym materiałem zakaźnym.
Istnieją trzy sposoby zmniejszania ryzyka przeniesienia zakażeń przez ręce:
- mycie rąk wodą i mydłem,
- odkażanie skóry rąk,
- ochrona rąk za pomocą rękawiczek ochronnych.
Zapobiegać zakażeniom szpitalnym można poprzez zmniejszenie liczby mikroorganizmów bytujących na skórze rąk do bezpiecznego dla pacjenta poziomu. Można to uzyskać poprzez:
- mycie rąk pod bieżącą letnia wodą z użyciem mydła płynnego,
- wycieranie rąk ręcznikiem jednorazowego użytku,
- dezynfekcję skóry rąk alkoholowym roztworem środka antyseptycznego,
- ochrona rąk za pomocą rękawiczek.
Aby jednak ww. zabiegi były skuteczne, należy przestrzegać dodatkowych zasad podczas pracy:
- mieć zawsze krótko obcięte paznokcie,
- nie nosić biżuterii, zegarka,
- unikać skaleczeń i innych uszkodzeń skóry,
-skaleczenia klub chorobowe zmiany skórne zawsze zabezpieczyć wodoodpornym opatrunkiem, ewentualnie dodatkowo specjalnymi rękawiczkami,
- myć i odkażać ręce w przypadku uszkodzenia rękawiczki,
- stosować rękawiczki ochronne przy wykonywaniu czynności, w których możliwy jest kontakt z krwią i płynami ustrojowymi,
- stosować sterylne rękawiczki do czynności aseptycznych,
- ręce myć przed założeniem i po zdjęciu rękawiczek.

W przypadku kontaktu z krwią, moczem, wymiotami, śluzem i innymi wydzielinami zalecane jest każdorazowe stosowanie rękawiczek i przeprowadzanie dezynfekcji rąk. Natomiast przed przeprowadzaniem zabiegów chirurgicznych konieczne jest wykonanie chirurgicznego mycia rąk oraz właściwe założenie jałowego fartucha.


TECHNIKA MYCIA I DEZYNFEKCJI RĄK WG AYLIFFE

Z dozownika ściennego nanieść odpowiednią porcję mydła
i myć ręce wg schematu – każdy etap to pięć ruchów „tam i z powrotem”.

Pocieranie dłoni o dłoń.

Pocieranie części dłoniowej prawej dłoni o powierzchnię grzbietową lewej dłoni. Zmiana rąk.

Dłoń na dłoni, palce splecione, przesuwanie palców jednej dłoni między palcami drugiej dłoni, aż do zagłębień międzypalcowych.

Pocieranie grzbietowej powierzchni zagiętych palców jednej dłoni pod zagiętymi palcami drugiej dłoni.

Kciuk prawej dłoni ujęty w lewą dłoń, wykonywać ruchy obrotowe wokół kciuka. Zmiana rąk.

Obrotowe pocieranie opuszków palców prawej dłoni w zagłębieniu dłoniowym lewej dłoni. Zmiana rąk.

Na każdym oddziale szpitalnym powinien znajdować się odpowiednio zaopatrzony brudownik, poprzedzony przedsionkiem i dobrze oświetlony światłem naturalnym, w którym można przeprowadzać m.in. dezynfekcje kaczek i basenów.

Innym problemem jest zapewnienie właściwej wentylacji. Kanały wentylacyjne nie powinny uchodzić w pomieszczeniach o podwyższonym poziomie aseptyki. Natomiast pomieszczenia jałowe powinny być wentylowane jałowym powietrzem.

Innym sposobem zabezpieczenia przed przeniesieniem niebezpiecznych bakterii jest stosowanie izolatek. Pomieszczenia te powinny być wyposażone w niezależny węzeł sanitarny i system klimatyzacji. Niektórzy pacjenci z infekcją szpitalna wymagają izolacji (umieszczenia pacjenta w odosobnionym pokoju gdzie nie ma kontaktu z innymi pacjentami).

W prewencji zakażeń ( w tym zakażenia WZW typu B) dużą rolę odgrywa stosowanie sprzętów jednorazowego użytku np. fartuchów, strzykawek, rękawiczek, kaczek i basenów. Przydatne jest również stosowanie odpowiednich pojemników na odpadki i foliowych worków zabezpieczających, które zmniejszają ryzyko zakażeń i ułatwiają sprzątanie. Ważne jest też postępowanie z zakażoną bielizną, która w zależności od stopnia zanieczyszczenia powinna być oddana do wyjałowienia lub zupełnie wyeliminowana z użycia-spalona.

Ważną czynnością jest też dbanie o to by w pomieszczeniach szpitalnych nie zalegał kurz. Ma to istotne znaczenie dla eliminowania środowiska, które sprzyja rozwojowi patogenów i zagraża pojawieniem się alergii u chorych. W kurzu często gnieżdżą się, bowiem wyschnięte larwy pasożytów i inne organizmu chorobotwórcze. Dlatego konieczne jest codzienne sprzątanie szpitala (nawet kilka razy dziennie) oraz częste pranie bielizny. Z tego tez powodu unika się wieszania zasłon i firanek. W czasie sprzątania pomieszczeń szpitalnych najlepiej jest usunąć z nich pacjentów, a jeśli jest to niemożliwie należy ich zabezpieczyć przed osiadaniem na nich unoszących się w powietrzu drobin kurzu.

Większość szpitali rutynowo zajmuje się infekcjami sprawdzając w ten sposób skuteczność środków zapobiegawczych, Nie ustaje tez edukacja lekarzy, pielęgniarek i innego personelu medycznego w dziedzinie higieny i zakażeń wewnątrzszpitalnych.

Należy pamiętać, że bezpieczeństwo pacjenta na oddziale szpitalnym jest najważniejsze i warunkuje zachowanie jego życia i zdrowia. Za nieprzestrzeganie zasad reżimu sanitarnego grożą kary, warunkowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.