Sumienie

Kara

„Córko – rzecze jej stary – Nie masz zbrodni bez kary. Lecz jeśli szczera skrucha, Zbrodniarzów Pan Bóg słucha”. (Adam Mickiewicz, Lilije ) Choćby przed tobą wszyscy się skłonili Cnotę i mądrość tobie przypisując, Złote medale na cześć twoją kując, Radzi, że jeszcze jeden dzień przeżyli, Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta Możesz go zabić – narodzi się nowy. Spisane będą czyny i rozmowy. Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta. (Czesław Miłosz,...

Między czynem a jego analizą

Makbet i Balladyna (Makbet, mimo iż się waha) dokonują morderstw. Większe wątpliwości mają jednostki szlachetne, takie jak Hamlet z tragedii Szekspira pragnący pomścić śmierć ojca, czy Kordian, bohater dramatu Słowackiego, pragnący dla dobra Polski zabić cara. Jednakże wrażliwe sumienie i bierność tych bohaterów skazuje ich na niepowodzenie, są szlachetni, ale mało zdecydowani i skuteczni, podobnie jak Artur z Tanga Mrożka. Ceną za ten brak praktycyzmu, intelektualne i moralne wahania jest...

Święte?

Istnieje też kategoria prostytutek, które można by nazwać wręcz świętymi. Bohaterka Damy kameliowej Małgorzata Gautier, choć niemoralna i zepsuta,poświęca się z miłości. Piękna, kochająca luksus, znana z wielkich wydatków, zrujnuje paru kochanków. Ta wyrachowana kobieta okaże się jednak zdolna do ogromnych poświęceń z miłości. Pokocha poznanego w teatrze młodzieńca Armanda Duvala. Żyjąc podwójnym życiem, biorąc pieniądze od protektorów, spłacając wierzycieli, stara się stworzyć azyl dla...

Renesansowa biesiada

Radość wspólnego biesiadowania przy winie sławi Jan Kochanowski w Pieśniach . Nawiązuje w nich do idei epikurejskich, ale podkreśla też, że pełną radość daje nie tylko wino, ale i dobre towarzystwo, i czyste sumienie. Nie widać jednak w utworach Jana z Czarnolasu zagrożenia pijaństwem. We fraszce O doktorze Hiszpanie opisana zostaje zabawna sytuacja z doktorem, który „szedł spać trzeźwo, a wstanie pijany”, przyniesiono mu bowiem do łóżka alkohol.

Renesansowe i romantyczne przyjacielskie biesiady

Przyjacielskie biesiady niezwiązane z uroczystościami dworskimi, lecz przyjmowaniem bliskich w domu, opisuje Jan Kochanowski w pieśniach. Nawiązuje w ten sposób do tradycji horacjańskiej i epikurejskiej. Sławi uczty przy dzbanie wina, wiejskich rarytasach, w otoczeniu przyjaciół. Co ważne, podkreśla jednak, że zabawa nigdy się nie uda, gdy goście nie mają czystego sumienia: Ale kogo gryzie mól zakryty, Nie idzie mu w smak obiad obfity; Żadna go pieśń, żadny głos nie ruszy, Wszystko idzie...

Sumienie

Szaleństwo powodowane strachem i wyrzutami sumienia

Inna Szekspirowska bohaterka, Lady Makbet, popada w obłęd pod wpływem zbrodni dokonanej wspólnie z mężem. To ona była inicjatorką zabójstwa króla Dunkana. Wydawała się silniejsza psychicznie od męża, bardziej zdecydowana i wytrwale dążyła do celu. A jednak po dokonaniu zbrodni załamała się. Objawem jej szaleństwa było między innymi ciągłe mycie rąk po dokonanej zbrodni i mówienie o niej. Na rękach wciąż widziała nieistniejące plamy krwi... Obłęd doprowadził ją do śmierci. Mąż, zafascynowany...

Kara wymierzona własną ręką

Niekiedy zbrodniarz wymierza sobie karę własną ręką. Edyp– bohater Króla Edypa Sofoklesa i mitów greckich, dowiedziawszy się o swej, nieświadomie popełnionej, zbrodni ojcobójstwa i kazirodztwa, wykłuwa sobie oczy, Jokasta – jego żona i matka, wiesza się... Wedle tradycji biblijnej Judasz, który nie mógł pogodzić się z tym, że wydał Jezusa, odebrał sobie życie. Karze siebie także Krzyżak, Zygfryd de Löwe, oprawca Juranda, pośredni sprawca śmierci jego córki Danuśki, który nie może...

Samotność zbrodniarza

Samotność jest także konsekwencją każdej zbrodni. Samotna jest Balladyna,bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego, przez pewien czas tylko sprzymierzona w swych zbrodniczych działaniach z Kostrynem, samotna jest pani, która zabiła pana z ballady Mickiewicza Lilije , samotni są Makbet i jego żona winni zbrodni królobójstwa, a potem kolejnych, będących jej konsekwencją. Ich chwilowymi powiernikami bywają pustelnicy, Makbeta wspiera żona, jednakże ostatecznie każdy z bohaterów pozostaje sam ze...