Reformacja w niezwykle krótkim czasie rozprzestrzeniła się poza Niemcy, a sam ruch protestancki rozpadł się na szereg niezależnych wspólnot i Kościołów, które różniły się pomiędzy sobą liturgią, doktryną i organizacją. Trzema największymi wspólnotami protestanckimi były: luteranizm (Niemcy, Dania, Norwegia), kalwinizm (Szwajcaria, Francja, południowe Niemcy, północne Niderlandy, Szkocja) i anglikanizm (Anglia).
Główne założenia kalwinizmu (założyciel Jan Kalwin;1509-1564):
– wiara w predestynację – człowiek nie ma wpływu na swój los, gdyż jeszcze przed jego narodzeniem Bóg decyduje o jego zbawieniu lub potępieniu,
– pozostawienie dwóch sakramentów – chrztu i komunii,
– odrzucenie kultu obrazów, figur, świętych,
– niezwykle surowe zasady moralne.
Główne założenia anglikanizmu (powstanie 1534 na skutek zerwania króla Henryka VIII z Rzymem):
– król jest głową Kościoła anglikańskiego,
– pozostawienie dwóch sakramentów – chrztu i komunii,
– odrzucenie kultu świętych,
– kasacja zakonów
Marcin Luter, Łukasz Cranach Starszy i Henryk VIII (od lewej), Hans Holbein Młodszy
Warto pamiętać
Jana Kalwina nazywano „drugim patriarchą reformacji”. Po opowiedzeniu się po stronie reformacji musiał opuścić Francję i przeniósł się do Szwajcarii. W 1541 roku osiadł w Genewie, w której dominowali zwolennicy jego nauki. Zgodnie z poglądami Kalwina w Genewie wprowadzono niezwykle surowe przepisy w sprawach moralności (60-letni mężczyzna nie mógł poślubić kobiety młodszej od niego o 30 lat, kobieta mająca 40 lat nie mogła wyjść za mąż za mężczyznę poniżej 35 roku życia; nieobecność na niedzielnym nabożeństwie groziła grzywną w wysokości 3 soldów; zamknięto karczmy, zakazano gry w kości). Restrykcje stosowane wobec osób nie przestrzegających zaleceń opracowanych przez Kalwina ściągały na niego miano tyrana. W latach 1542-1564 spalono w Genewie 14 czarownic. W 1552 roku na stosie w Genewie zginął uczony i teolog Michał Servet, który odrzucał wiarę w istnienie Trójcy Świętej.
Pojęcia
purytanizm – jeden z odłamów anglikanizmu, propagujący surowy tryb życia, uznający seks za źródło zła, a wszelkie przyjemności za szkodliwe
arianizm – ruch religijny, jak również tendencja teologiczna, którego początek datuje się na przełom XVI i XVII wieku, wiąże się on z działalnością Jakuba Harmenzsa (Arminiusa). Wystąpił on przeciwko właściwej dla kalwinizmu idei predestynacji. Podkreślał, że zbawienie jest darem, jaki Bóg proponuje każdemu, oraz że to sam człowiek przez swoją postawę może go dostąpić i określić swoje przeznaczenie na wieczność
Literatura
J. Delumeau: Reformy chrześcijaństwa w Europie w XVI i XVII wieku. Tom 1: Narodziny i rozwój Reformy protestanckiej. Warszawa 1986.
Ks. B. Kumor: Historia Kościoła. Część 5: Czasy nowożytne. Rozłam w chrześcijaństwie zachodnim. Lublin 1984.
G.R. Potter: Zwingli. Warszawa 1994.
J.M. Todd: Reformacja. Warszawa 1974.
M. Richard: Życie codzienne hugenotów od edyktu nantejskiego do rewolucji francuskiej. Warszawa 1978.
A.F. Pollard: Henryk VIII. Warszawa 1988.
A. Tokarczyk: Jan Kalwin. Warszawa 1989.
Daty
1534 rok - Jan Kalwin zrywa z Kościołem katolickim
1534 rok - Henryk VIII wydaje Akt supremacji
Oś czasu
1491 - pierwsza manufaktura papiernicza w Krakowie
1519 - układ dynastyczny Jagiellonów z Habsburgami w Wiedniu
