Zdolność skupiająca soczewki jest odwrotnością jej ogniskowej wyrażonej w metrach:
Gdy f > 0, to Z > 0 i soczewka jest skupiająca, a gdy f < 0, to Z < 0 i soczewka jest rozpraszająca.
Zdolność skupiającą soczewki można wyrazić poprzez promienie jej krzywizn oraz współczynnik załamania materiału soczewki względem ośrodka, w którym jest soczewka
Wykorzystując powyższy wzór należy uwzględnić, że jeśli powierzchnia ograniczająca soczewkę jest wypukła, to jej promień krzywizny jest dodatni, jeśli powierzchnia jest wklęsła, to jej promień krzywizny jest ujemny. Dla soczewek ograniczonych z jednej strony płaszczyzną (płasko-wypukłych lub płasko-wklęsłych) jeden z promieni krzywizn jest nieskończenie duży i dlatego odwrotność takiego promienia wynosi zero. W takim przypadku:
Obydwa wzory pozwalają zauważyć, że dla soczewek wypukłych zdolność skupiająca jest dodatnia, jeśli n2/1>1. Soczewki wklęsłe mają w tym przepadku ujemną zdolność skupiającą i rozpraszają światło. Jest tak na przykład dla szklanej soczewki w powietrzu, dla której n2/1 = 1,52 > 1. Jeśli jednak mamy soczewkę np. w postaci pęcherzyka wody w szkle, to wtedy współczynnik załamania wody względem szkła n2/1 < 1 i wówczas soczewka wklęsła jest skupiająca, a wypukła jest rozpraszająca.