Zasiadł na tronie w 1894 po śmierci ojca Aleksandra III. Kontynuator zachowawczej polityki, przeciwnik reform. Ulegał wpływom osób o podejrzanej reputacji, m.in. od 1906 G. Rasputina. Próbował stłumić rozwój niezależnego życia politycznego, represjonował działaczy powstałych nielegalnie partii i organizacji. Sprowokował przegraną wojnę z Japonią 1904–05. Odpowiedzialny za masakrę manifestantów w Petersburgu 1905 (tzw. krwawa niedziela). Jej następstwem była rewolucja 1905–07. Zmuszony do zgody (Manifest październikowy) na zwołanie Dumy Państwowej i reformy państwa. Po opanowaniu sytuacji w kraju wstrzymał reformy polityczne, kontynuował gospodarcze, ich realizatorem stał się rząd P. Stołypina. W 1893 zawarł sojusz z Francją, w 1907 z Wielką Brytanią (trójporozumienie). W 1914 wciągnął Rosję do I wojny światowej po stronie ententy. W 1915 przejął stanowisko wodza naczelnego armii, odpowiedzialny za klęski militarne na frontach. Zmuszony do abdykacji przez rewolucję lutową 1917. Zamordowany przez bolszewików po wybuchu rewolucji październikowej (1917) w Jekaterynburgu, z członkami najbliższej rodziny w 1918. W 2000 został kanonizowany przez rosyjską Cerkiew prawosławną.
Staram się nad niczym nie zastanawiać i dochodzę do wniosku, że tylko tak można rządzić Rosją.
Mikołaj II Romanow