Są to wyspecjalizowane komórki lub ich zespoły, które posiadają zwiększoną pobudliwość na określoną formę energii. Umożliwiają przekazanie do ośrodkowego układu nerwowego informacji o środowisku zewnętrznym lub wewnętrznym.
Ze względu na wzajemne położenie źródła bodźca oraz receptora wyróżnia się:
– eksteroreceptory – odbierają bodźce ze środowiska zewnętrznego, np. receptory wzroku, słuchu;
– interoreceptory – odbierają informacje z wnętrza organizmu, np. narząd równowagi.
Ze względu na rodzaj odbieranej energii wyróżnia się:
– mechanoreceptory – np. receptory dotyku, ucisku, wibracji;
– termoreceptory – receptory ciepła i zimna;
– chemoreceptory – receptory węchu i smaku;
– fotoreceptory – receptory wrażliwe na światło;
– nocyreceptory – receptory bólowe.
Receptorom mogą towarzyszyć inne komórki, które ułatwiają odbiór bodźca. Zespół komórek receptorowych i towarzyszących określany jest jako narząd zmysłu. Wyróżnia się narząd wzroku, słuchu i równowagi, węchu, smaku oraz receptory skóry.