Polscy uwodziciele

Portrety fircyków, zalotników, kosmopolitów z lubością szkicują autorzy komedii oświeceniowych. Taki jest Szarmancki, bohater Powrotu posła Juliana Ursyna Niemcewicza, starający się o względy Teresy, córki starosty Gadulskiego, oraz posiadający cechy uwodziciela tytułowy bohater komedii Franciszka Zabłockiego Fircyk w zalotach, który bez grosza, w nadziei zysku, uwodzi piękną wdowę Podstolinę i, wbrew swym zasadom, zakochuje się w niej. W związku z zalotami ma wielkie wydatki, potrafi jednak przebiegle zdobyć na nie fundusze, ogrywając gospodarza Arysta, brata Podstoliny, na dużą sumę.
Innego typu uwodzicielem jest zamożny Hrabia z Pana Tadeusza, którego umizgi do Telimeny i zachwyty nad Zosią mają jedynie charakter gry, nie wiążą się z żadnym poważnym uczuciem, lecz sentymentalną i artystyczną pozą. Małżeństwo wydaje się Hrabiemu sprawą prozaiczną, podoba mu się sam etap wabienia kobiety gładkimi słówkami, lubi prawienie komplementów,szkicowanie portretów ukochanej i teatralne westchnienia miłosne.
Uwodzicielem okazuje się też wspomniany w balladzie Rybka Adama Mickiewicza pan deprawujący młodą, niewinną dziewczynę, a potem porzucający ją z dzieckiem. Przyczynia się to do samobójczej śmierci Krysi, która zrozpaczona topi się. Pozostawia niemowlę, które jako zjawa-świtezianka czasami karmi.Uwodzą zapewne kobiety Gucio ze Ślubów panieńskich Aleksandra Fredry i Zbyszko z Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej – utracjusze, chętnie wyruszający na nocne zabawy. Zbyszko uwodzi też własną służącą Hankę, co kończy się nieszczęściem – ciążą dziewczyny, utratą przez nią posady i małym skandalem rodzinnym. Jest on typem bezwolnego, bezmyślnego uwodziciela, który sięga po przygotowany przez matkę „łakomy kąsek” – młodą służącą, nie dostrzegając, że to podstęp ze strony chcącej go zatrzymać w domu Dulskiej.Zbyszko planuje też dalsze podboje, „lumpowanie się” w klubie i bogaty ożenek z posażną panną, który zapewni mu dostatnią przyszłość. Jest więc nie tylko zepsutym złotym młodzieńcem, ale i maksymalnie wyrachowanym człowiekiem. Zawsze gotowy do zabawy i prawienia komplementów, flirtuje także z krewną matki – Juliasiewiczową.
Na uwodziciela wykreowany został w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej Zygmunt Korczyński – bogaty malarz, kosmopolita. Pod bokiem żony uwodzi dawną miłość – Justynę Orzelską i bezceremonialnie proponuje jej romans.
Typowym amantem i donżuanem jest książę Bogusław z Potopu Henryka Sienkiewicza, modnie ubrany, wielką wagę przywiązujący do swego wyglądu. Uchodzi za znawcę kobiet. Jedną z jego zdobyczy ma być, wedle planów księcia, piękna i niewinna polska szlachcianka Oleńka Billewiczówna, narzeczona Andrzeja Kmicica. W jej zdobycie angażuje książę wiele środków: obsypuje ją prezentami, a nawet aranżuje sfingowany ślub, by złamać opór pobożnej, ceniącej czystość dziewczyny. Przed gwałtem ratuje ją pomoc oddanego przyjaciela.
Typem uwodziciela jest też jeden z bohaterów Lalki Bolesława Prusa, kuzyn Izabeli Łęckiej – zadłużony utracjusz i bawidamek, przybyły po wieloletnich zagranicznych wojażach do Polski, Kazimierz Starski. Kierują nim zresztą nie względy sentymentalne, a majątkowe (spodziewa się spadku po bogatej krewnej). Flirtuje zarówno z wdową, panią Wąsowską, jak i kuzynką Belą. Bawi go flirt, nie miłość. Ma za sobą wiele romansów, między innymi z żoną barona Dalskiego, Eweliną. Jest też odpowiedzialny za moralny upadek ubogiej dziewczyny, którą uwiódł i porzucił, oraz za rozpad narzeczeństwa Łęckiej z Wokulskim i tragedię pana Stanisława (nie wiemy dokładnie, co się z nimstało – wyjechał, a może popełnił samobójstwo, na pewno jednak załamał się po odkryciu, że ukochana go zdradza).
Uwodzicielem jest też w Lalce subiekt Mraczewski, urodziwy mężczyzna chętnie flirtujący z kobietami, któremu trudno powstrzymać się przed nieprzyzwoitymi uwagami nawet na temat klientek i arystokratek. Ostatecznie ożeni się z panią Stawską, ku rozpaczy Rzeckiego, swatającego z nią bezskutecznie Wokulskiego.
Za uwodziciela można też chyba uznać Karola Borowieckiego, który jednak nie uwodzi dla samego uwodzenia, lecz... w nadziei zysku. Mimo iż kocha go bardzo oddana mu narzeczona Anka, zdradza ją z Lucy Zuckerową – żoną starego fabrykanta, a jednocześnie stara się o względy Mady Müller, z którą ostatecznie się żeni, zyskując własną fabrykę i miliony (ale nie zyskując szczęścia).
Uwodzicielem można nazwać też w pewnym sensie Zenona Ziembiewicza z Granicy Zofii Nałkowskiej – wprawdzie to Justyna Bogutówna sama chętnie oddaje się paniczowi, jednak i on ulega tej namiętności, nie ponosząc konsekwencji romansu, obarczając nimi Justynę (która usuwa ciążę) i żonę Elżbietę Biecką (która, chcąc nie chcąc, uczestniczy w życiu Bogutówny i czuje się odpowiedzialna za jej los). Typowym uwodzicielem jest natomiast ojciec Zenona, który nie przepuszcza żadnej okazji do zdradzenia żony – pani Żańci.
Również bohater powieści Boża podszewka, ojciec Marianny, uwodzi kolejne kobiety, zdradzając kochającą (i kochaną) namiętną żonę. Jest wiejskim rozpustnikiem,któremu zależy na zaspokojeniu potrzeb niemal z każdą napotkaną kobietą. Jego nieopanowany popęd i prymitywizm jest przyczyną wielu zmartwień i problemów żony.
Typowymi uwodzicielami naszkicowanymi groteskowo przez Witolda Gombrowicza są bohaterowie Operetki – baron Firulet i hrabia Szarm. Rywalizują oni o względy dam i ubogich dziewczyn i, z pomocą służących, skrzętnie notują wszystkie swe zdobycze. Obu bardzo zależy na opinii lwów salonowych, „zdobywców dam”, znawców kobiet, każdy chce posiąść więcej „obiektów” niż rywalizujący z nimi przeciwnik. Te swoiste zawody rozkręcają się, gdy do akcji wkracza „Albertynka-cud-dziewczynka”.Uwodzący ją Szarm obsypuje ją drogimi prezentami, ubiera, nie rozbiera, co nudzi dziewczynę, która pragnie... nagości. Postawa Szarma i Firuleta maskuje kompleksy, obaj obawiają się tego, co w dramacie Gombrowicza jest określane jako nagość, prawdopodobnie są impotentami, lubią jednak obnosić się ze swym powodzeniem u kobiet. Takie zachowanie, w myśl teorii Freuda, jest typowe dla donżuanów, którzy przez kolejne miłosne podboje zwalczają swoje kompleksy i udowadniają własną wartość – sobie i otoczeniu. Dodatkowo podnieca Szarma i Firuleta fakt uwodzenia dziewczyn o niższej pozycji społecznej. Jako bogatsi i utytułowani mają przewagę, choć i tak na polu miłosnym większe sukcesy ma złodziejaszek i przypuszczalnie każdy młody, zdrowy człowiek „z ludu”.
Innym typem uwodziciela jest bohater opowiadania Witolda Gombrowicza Na kuchennych schodach. Urzeczony budzącymi odrazę „sługami chustkowymi”, „sługami od wszystkiego” w młodości często zaczepia je w sposób nieudolny i nieporadny, podniecając się przy tym niezdrowo. Fascynacja powróci u boku pięknej idealnej żony, zwolenniczki czystości i estetycznej poprawności.