Zdania złożone zawierają co najmniej dwa orzeczenia. W zdaniach podrzędnie złożonych, jedno ze zdań (podrzędne) wynika z drugiego (nadrzędnego). Zdanie podrzędne nie ma sensu bez zdania nadrzędnego; jest jego określeniem.
Rodzaje zdań podrzędnych:
- podmiotowe
- orzecznikowe
- przydawkowe
- dopełnieniowe
- okolicznikowe:
* miejsca
* czasu
* przyczyny
* stopnia
* sposobu
* celu
* przyzwolenia
* warunku
Zdanie podrzędnie złożone podmiotowe
Jest to taki typ zdania, który zastępuje podmiot zdania nadrzędnego, odpowiada na pytanie kto?co?
- Ten się śmieje, kto się śmieje ostatni. (Ten się śmieje - kto?)
- Wydawało mi się, że słyszę kogoś zza drzwiami. (Wydawało mi się - co?)
Zdanie podrzędnie złożone orzecznikowe
Ten typ zdania dostarcza informacji o orzeczeniu, odpowiada na pytania: kim jest? czym jest? jaki jest?
- Anita była tą, która podbiła serce Artura.
- To jest takie dziwne, że trudno w to uwierzyć.
- On nie jest tym, na kogo wygląda.
Zdanie podrzędnie złożone przydawkowe
Jest to zdanie które występuje w roli przydawki, odpowiada na pytania jakie? czyje? które?
- Mam w domu książki, które pożyczyłem od ciebie 5 lat temu.
- Masz takie życie, o jakim zawsze marzyłam.
Zdanie podrzędnie złożone dopełnieniowe
Takie zdanie zastępuje dopełnienie zdania nadrzędnego; odpowiada na pytania przypadków zależnych (oprócz mianownika i wołacza), tj: kogo?czego? komu?czemu? kogo?co? z kim? z czym? o kim? o czym?
- Lubię oglądać, jak moje dzieci ze sobą współpracują.
- Wiem, że pojadę nad morze podczas wakacji.
Zdanie okolicznikowe
Pełni taką samą funkcję jak okoliczniki w zdaniu pojedynczym. W zależności od zadawanego pytania dzielimy je na:
Zdania okolicznikowe miejsca - pytanie: gdzie? dokąd?
Sięgaj, tam gdzie wzrok nie sięga.
Zdania okolicznikowe czasu - pytanie: kiedy?
Poczuła trwogę, kiedy zobaczyła cień za oknem.
Zdanie okolicznikowe sposobu - pytanie: jak? w jaki sposób?
Postępuj tak, aby nikt nie czuł się urażony.
Zdanie okolicznikowe stopnia i miary - pytanie: w jakiej mierze? jak bardzo?
Podmuchy wiatru były tak silne, że łamały drzewa jak zapałki.
Zdanie okolicznikowe przyczyny - pytanie: dlaczego?
Nie mogłam pojechać na narty, bo złamałam nogę.
Zdanie okolicznikowe celu - pytanie: w jakim celu?
Poszła do sklepu po jajka, aby mogła upiec tort.
Zdanie okolicznikowe warunku - pytanie: pod jakim warunkiem?
Kupię ci konsolę, jeśli na koniec roku dostaniesz świadectwo z paskiem.
Zdanie okolicznikowe przyzwolenia - pytanie: mimo co? mimo czego?
Mimo że lało jak z cebra, Olaf poszedł na spacer.
