Typ liryki
Psalmy reprezentują typ liryki bezpośredniej.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiotem lirycznym jest człowiek wierzący, który w Psalmie 13, patrząc w niebo, błaga Pana o lepsze życie, natomiast w Psalmie 47 wychwala Boga za wszystkie dary i dobro, które zostały mu dane.
Sensy utworu
Psałterz Dawidów Kochanowskiego to tłumaczenia psalmów biblijnych. Zbiór został wydany w 1579 r. w Drukarni Łazarzowej w Krakowie. Autor zadedykował je wybitnemu człowiekowi renesansu – Piotrowi Myszkowskiemu. Teksty pomieszczone w tym zbiorze stanowią poetycką parafrazę tekstów biblijnych.
Psalm 13 to utwór o charakterze błagalnym. Podmiot liryczny w uroczystej pieśni zwraca się do Boga, zadając Mu w pierwszej strofie szereg pytań (w zasadzie retorycznych), których sens skupia się na przeświadczeniu, iż dobrotliwy Ojciec zapomniał o swoim dziecku. Człowiek ten ma przekonanie, że brak Bożego wsparcia powoduje, iż człowiek nie potrafi poradzić sobie z ludzką zazdrością i szeregiem kłopotów. Sądzi, że Bóg wystarczająco długo już miał „uszy zamknione” i „oczy odwrócone”, że przyszła pora, by wreszcie spojrzał łaskawie na niego, a światłem swoim rozświetlił ciemności. Podmiot liryczny prosi również o pomoc w pokonaniu wrogów, co oczywiście może być rozumiane jako błaganie całego ludu Bożego. Oczywiście na końcu utworu człowiek przysięga Bogu wierność i obiecuje wysławiać jego imię.
Psalm 47 ma natomiast charakter pochwalny, co wpływa też na nastrój utworu – jest znacznie bardziej radosny i pogodny. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż naród wybrany dziękuje Najwyższemu, Królowi świata za opiekę i pokonanie wrogów oraz oddanie ziemi „w dziedzictwo i w używanie” (odniesienie do wyprowadzenia narodu wybranego z ziemi egipskiej, domu niewoli). Wiersz zawiera zachętę do wspólnego śpiewu na cześć Boga, który włada całym światem, rozkazuje wszystkim narodom, jest Królem Królów i nawet niebo nie jest w stanie „pomieścić” Jego czci.
W obu utworach wyraźnie zarysowany jest kierunek wertykalny – człowiek stoi na ziemi, czuje swoją marność, wie o swoich słabościach, rozumie, że potrzebuje pomocy Pana i modli się do Boga, który w odległym niebie czuwa i rozdaje hojnie łaski. Bóg ten zawsze kojarzony jest z mocą, potęgą, siłą, które chronią człowieka przed złem. Najwyższy pomaga nie tylko zwykłym ludziom w ich codziennych troskach i pokonywaniu kłopotów, ale przede wszystkim opiekuje się narodem wybranym, kocha go, wspiera, pomaga pokonać jego wrogów i nigdy nie zdradza. W tym Bogu lud pokłada wszelkie nadzieje, wierzy Mu i kocha Go. Bóg daje człowiekowi stałość i pewność w życiu, jest to jedyna siła, której warto zawierzyć i należy się o nią oprzeć.
Psalmy – 13 i 47 – mają budowę stroficzną, składają się z regularnych, czterowersowych strof, w układach rymów parzystych: aabb.
Gatunek literacki
Psalm – greckie słowo psalmós oznacza śpiew przy akompaniamencie instrumentu strunowego – psałterionu. Jest to hebrajska pieśń religijna (a więc utwór o charakterze lirycznym), która zwykle przybiera formę hymnu modlitewnego. Ze względu na treść wyróżnia się psalmy: dziękczynne, błagalne, pokutne, prorocze, pochwalne, patriotyczne, żałobne.
Psałterz (łac. psalterium) – zbiór psalmów. Wydana księga zawierająca 150 biblijnych psalmów, która może być używana jako modlitewnik, śpiewnik przeznaczony do indywidualnej modlitwy, ale też może służyć celom liturgicznym w chrześcijaństwie lub judaizmie.
Kontynuacje i nawiązania
Mikołaj Sęp Szarzyński Parafrazy psalmów;
Franciszek Karpiński Psałterz Dawida;
Księga Psalmów – Leopold Staff (1937), Roman Brandstaetter (Psałterz, 1968), Czesław Miłosz (1979);
Ernest Bryll Psalm stojących w kolejce;
Adam Szustak OP Plaster miodu (opracowania psalmów na stronie: https://dominikanie.pl/video).
Autor
Małgorzata Bazan