Typ liryki
Utwór Nike jest przykładem liryki zwrotu do adresata. Nieujawniająca się wprost osoba mówiąca zwraca się do miłości, którą porównuje do starożytnej bogini (a w zasadzie do jej posągu w Paryżu w Luwrze). Ze względu na temat utwór określić można mianem liryki miłosnej, ale i refleksyjno-filozoficznej, ponieważ osoba mówiąca zastanawia się nad naturą miłości.
Podmiot liryczny i jego kreacja
Podmiot nie używa czasowników w 1 os. l. poj. Zwraca się natomiast do miłości. W związku z tym można stwierdzić, że osoba mówiąca w wierszu jest emocjonalna i wrażliwa, ale również wie, co to zawód miłosny i cierpienie spowodowane niespełnionym uczuciem. Podmiot liryczny ukrywa się, kierując uwagę na adresata. Jednak wypowiedź, apostrofa i zwrot do miłości ma przede wszystkim funkcję ekspresywną, a nie impresywną. Tekst Nike jest charakterystyczny dla twórczości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, ponieważ autorka często gra z odbiorcą (jak np. w tekście Kto chce, bym go kochała) czy też tworzy wiersze będące przykładami liryki maski. Osoby mówiące w wierszach poetki często nie ujawniają swoich prawdziwych intencji, ukrywają siebie oraz własne uczucia.
Sensy utworu
Poetka w tytule nawiązuje do postaci Nike (bogini zwycięstwa) i przedstawiającej ją rzeźby. Odniesienia do antyku i konkretnie do tej bogini pojawiały się w twórczości autorów międzywojnia, kiedy to tworzyła Pawlikowska, a także we współczesności. Jerzy Kwiatkowski we „Wstępie” do Wyboru poezji Pawlikowskiej zaznacza, że poetka najczęściej ze wszystkich Skamandrytów stosowała stylizację i wykorzystywała tego rodzaju nawiązania. Jednak co symbolizuje Nike w wierszu poetki? Odnosząc się do utworu, twórczości Pawlikowskiej oraz innych, którzy w tym samym okresie wprowadzali podobne nawiązania można stwierdzić, że Nike oznacza pewien ideał, wzorzec (w tym przypadku dotyczący pięknej miłości), który nie wytrzymał próby czasu. Podmiot liryczny stwierdza, że Nike jest „zabita”, co jest paradoksem, ponieważ bogowie cechują się nieśmiertelnością. Wizerunek-odwzorowanie Nike w postaci rzeźby został zniszczony, a więc zabity tak jak ludzka, niedoskonała miłość, która nie może równać się z ideą tego uczucia, o której wspominali uczestnicy uczty opisanej przez Platona (w wierszu zauważyć można odwołanie do filozofii tego myśliciela, który uważał, iż elementy rzeczywistości są nieidealnymi odbiciami doskonałych idei, a artyści, naśladując w swoich dziełach rzeczy, ludzi itd., tworzą jedynie kopie kopii).
Nike z Samotraki w Luwrze nie ma głowy ani rąk. Posiada natomiast skrzydła, które sprawiają, że przypomina Ikara, będącego archetypem marzyciela. Podobnie zakochani tracą głowę i często bujają w obłokach. Nike wyciąga ucięte ramiona, ponieważ pragnie kontaktu z obiektem uczuć, jednak nie może do niego dojść, bo ręce, które mogłyby przytulać lub obejmować, symbolicznie uciął jej (najprawdopodobniej) ukochany. Zwycięstwem jest samo uczucie i nadzieja, pomimo tego, że wizerunek bogini Nike nie przetrwał (nie „zwyciężył” czasu). Tak jak jednostronna miłość nie ma szans na spełnienie.
W utworze pojawia się apostrofa oraz wykrzyknienie, dzięki któremu podkreślona została rozpacz nieszczęśliwie zakochanego podmiotu lirycznego. W wierszu występuje też porównanie miłości do Nike i metonimia polegająca na tym, że zamiast zakochanego pojawia się postać Nike-miłości.
Kontynuacje i nawiązania
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Atlas i Narcyz
Filippo Marinetti Akt założycielski i manifest futuryzmu
Zbigniew Herbert Nike, która się waha
Autor
Justyna Cz.