Typ liryki
Utwór Mury jest przykładem liryki pośredniej fabularnej. W hymnie Solidarności mowa jest o bardzie, który, poprzez swoją twórczość, porusza tłumy, jednak ludzie po pewnym czasie przekształcają znaczenie pieśni. Biorąc pod uwagę refren, można stwierdzić, że Mury przynależą do liryki apelu i zwrotu do adresata. Podmiot nie ujawnia się w utworze bezpośrednio i nie używa czasowników w 1 os. l.p.. Nie wiadomo, kto opowiada historię o bardzie. Piosenka (ze względu na temat) jest przykładem liryki refleksyjno-filozoficznej.
Bohater utworu
Bohaterem wiersza jest poeta – indywidualista, którego pieśń spełnia funkcję stanowiącą (performatywną) i przekształca rzeczywistość, doprowadzając do buntu, rewolucji. Pieśniarz przypomina nieco Lluisa Llacha, katalońskiego artystę, który napisał utwór L’Estaca – Pal. W piosence twórca wyraził swój sprzeciw wobec rządów generała Franco. Mury mają tę samą melodię, co Pal, jednak treść dzieła Kaczmarskiego jest inna.
Postać liryczna jest wrażliwa na krzywdę innych ludzi i nawołuje ich do „zerwania łańcuchów”.
Sensy utworu
Jacek Kaczmarski nawiązał do utworu L’Estaca, jednak zmienił jego znaczenie. Polski artysta chciał pokazać, że rewolucja bolszewicka i socjalizm zrodziły się m.in. dzięki twórczości, której sens został przekształcony. Kaczmarski napisał dwie wersje Murów. Pierwsza powstała w roku 1977, a druga – w 1987. Solidarność zaczęła wykorzystywać piosenkę podczas spotkań, jednak, w czasie jej odśpiewywania, zgromadzeni zmieniali ostatnie fragmenty i skandowali: „Mury nie rosną, ale runą, runą”. Druga wersja, która została napisana, gdy utwór (w pierwotnym wariancie) był już naprawdę sławny, dotyczyła zachowań Polaków, którzy, zamiast walczyć z socjalizmem, śpiewają pieśni.
W pierwszej zwrotce artysta zestawił jednostkę i tłum, który w czasie słuchania pieśni barda wykonuje różne czynności (takie jak zaPalanie świeczek, wspólne nucenie, itp.). Działania te budują poczucie wspólnoty. Powstała grupa buntuje się i niszczy emblematy dawnego ładu, któremu się sprzeciwia. Członkowie wspólnoty odrzucają indywidualistów mogących zagrozić ich wizji świata. Buntownicy nie dostrzegają jednak, że bard, który natchnął ich do walki, też jest outsiderem.
Autor nie charakteryzuje barda ani ludzi z tłumu, ponieważ chce pokazać uniwersalność sytuacji. Paradoksem jest to, że w refrenie pojawia się tryb rozkazujący. Rewolucjoniści, motywując się do buntu, używają rozkazów, tak jak ich ciemiężcy.
Gatunek literacki
Utwór Kaczmarskiego jest pieśnią. Świadczy o tym m.in. fakt, że wiersz posiada refren i jest rymowany (występują w nim rymy zewnętrzne, dokładne i niedokładne, parzyste i męskie). Ponadto w piosence Mury pojawiają się anafory, paralelizmy składniowe i powtórzenia. Środki te budują rytm. Utwór nie jest regularny – trzy pierwsze zwrotki składają się z podobnej (lecz nie identycznej) liczby sylab, zaś wersy refrenów oraz pozostałych strof są krótsze. Pieśń charakteryzuje się melicznością oraz dowolnością, jeśli chodzi o tematykę.
Utwór Mury zawiera wiele wyznaczników gatunkowych pieśni.
Kontynuacje i nawiązania
Utwory, w których pojawia się motyw rewolucji, która „zjada własny ogon” – Nie-boska komedia Zygmunt Krasiński.
Motyw artysty przewodzącego tłumami – Dziady. Część II Adam Mickiewicz.
Motyw sztuki będącej zarzewiem rewolucji, buntu – dzieła futurystów, m.in. utwór Brunona Jasieńskiego But w butonierce i Filippo Marinettiego Akt założycielski i manifest futuryzmu, wiersz Jana Lechonia Herostrates.
Autor
Justyna Cz.