Zamek w Nowogródku
(ruiny)
Symbol zabytku nr rej. 411Г000404
Ilustracja
Ruiny zamku w 2015 roku
Państwo

 I Rzeczpospolita

Miejscowość

Nowogródek

Styl architektoniczny

gotycki

Zniszczono

1349, początek XVI w., 1710, 1751

Odbudowano

1415, XVI w.

Plan budynku
Plan budynku
Położenie na mapie Nowogródka
Mapa konturowa Nowogródka, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Ruiny zamku w Nowogródku”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej znajduje się punkt z opisem „Ruiny zamku w Nowogródku”
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Ruiny zamku w Nowogródku”
Ziemia53°36′05,245″N 25°49′39,774″E/53,601457 25,827715

Zamek w Nowogródku – ruiny zamku z XIV–XV wieku, zniszczonego w XVI wieku, położonego w Nowogródku na terenie dzisiejszej Białorusi. Obecnie w stanie trwałej ruiny.

Historia

Warownia w Nowogródku zbudowana została po 1241 roku przez księcia litewskiego Edywiła (kunigas Erdziwiłł[1]) prawdopodobnie w miejscu wcześniejszego ruskiego grodu z XII wieku. Mendog ustanowił tu stolicę państwa litewskiego, przyjął tu chrzest i w 1253 koronował się na króla Litwy. W tym czasie wzniesiono tu warownię z umocnieniami ziemno-drewnianymi, prawdopodobnie z elementami murowanymi.

Tak tedy Innocentius, papież Rzymski, widząc rzecz być pożyteczną Kośćiołowi Rzymskiemu, iż tak wielkie a waleczne państwo pogańskie do Christusa dobrowolnie przystąpiło, zaraz bez wszelkiego odkładania koronę Litewską poświęcił i Mendoga Króla Litewskiego być obwołał, a chcąc mu się tym więcej zachować, posłał legata swojego zakonnego brata Heinderika prowinciała Polskiego, Armakańskiego przed tym biskupa, a na ten czas Kulmienskiego albo Chełmienskiego w Prusiech, który przyjachawszy do Nowogrodka Litewskiego z arcibiskupiem Rigenskim i s Krzyżakami Pruskimi i Liflandskimi, Mindauga albo Mendoka na królestwo Litewskie według zwykłych ceremonij kościelnych pomazał, obwołał i z ramienia papieskiego i cesarskiego, koroną nową Litewską koronował.

Maciej Stryjkowski, Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi. Warszawa, 1846. T. 1. s. 289
Współczesna rekonstrukcja zamku

W 1314 komtur krzyżacki Heinrich von Plotzke bezskutecznie próbował zdobyć gród. W XIV wieku warownia była wielokrotnie oblegana i niszczona w czasie najazdów krzyżackich, wojen litewsko-ruskich i waśni rodowych. W 1349 roku przed kolejnym najazdem krzyżackim mieszkańcy sami spalili miasto i zamek przed jego opuszczeniem. W miejscu zniszczonej fortyfikacji nowy murowany zamek w 1415 roku polecił zbudować książę Witold.

Ruiny zamku w XIX wieku wg ryciny Napoleona Ordy
Ruiny zamku około 1917 roku
10 Pułk Ułanów Litewskich na zamku w 1919 roku

Na początku XVI wieku zamek uległ zniszczeniu przez Tatarów. Odbudowany, ale z uwagi na przestarzały system obronny stracił na znaczeniu. W 1638 roku w wieży bramnej umieszczono archiwum miejskie. W 1662 zamek został zdobyty i spustoszony przez wojska moskiewskie, archiwum zostało obrabowane i częściowo wywiezione. W XVIII wieku dalsze zniszczenia zamku nastąpiły w wyniku pożarów: w 1710 w czasie najazdu Szwedów i w 1751, gdy spłonęły resztki miejskiego archiwum.

Od początku XIX wieku zamek znajduje się w stanie trwałej ruiny. Zachowały się ruiny wieży kościelnej, bramnej, fragment wschodniego odcinka murów z przechodem furty (częściowo rekonstruowane w XX wieku), wały ziemne i głęboka fosa otaczająca zamek. Z zamkowej cerkwi zachowały się fundamenty.

W marcu 1919 roku w ruinach zamku bolszewicy zamordowali działaczy polskich: Mariana Bronowskiego, Antoniego Trzeciaka i Adolfa Hudowicza.

W roku 2009 minister kultury Białorusi Pawał Łatuszka rozpoczął kampanię na rzecz odbudowy zamku.

Architektura

Zamek wzniesiony był z cegły na fundamencie z głazów narzutowych. Zbudowany w XIV–XV wieku zamek posiadał kształt nieregularnego czworoboku, co wynikało z kształtu wzgórza, na którym był położony. Wjazd prowadził przez Wieżę Bramną wzniesioną w połowie północnej kurtyny murów obwodowych. Zamek zabezpieczały dodatkowo cztery narożne wieże zbudowane na planie kwadratu. W Wieży Bramnej znajdowały się także pomieszczenia mieszkalne w wyższych kondygnacjach, a w wieży południowo-wschodniej (Małej) znajdowała się furta, prowadząca prawdopodobnie do źródła wypływające z góry zamkowej, chronionego przez wieżę stojąca na zewnątrz, która była połączona murem z głównym obwodem obronnym. Na dziedzińcu, pomiędzy wieżą narożną tzw. Wieżą Kościelną a Wieżą Bramną, znajdował się przylegający do murów budynek mieszkalny. W zachodniej części dziedzińca znajdowała się cerkiew zamkowa, wzniesiona w XIV wieku. Wzgórze zamkowe umocnione było dodatkowo fosą i wałem ziemnym.

Wzgórze zamkowe w 2007 roku

Przypisy

  1. ↑ Józef Żmigrodzki: Nowogródek i okolice. 1930. [dostęp 2010-11-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-15)].

Bibliografia

  • Tadeusz Polak: Zamki na Kresach: Białoruś, Litwa, Ukraina. Warszawa: Pagina, 1997, s. 157–158. ISBN 83-907506-0-0.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.