ulica Adama Mickiewicza
Śródmieście
Ilustracja
ulica Mickiewicza na początku XX wieku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

876 m[1]

Przebieg
światła 0m Rynek
światła 277m ul. Stawowa
295m ul. Fryderyka Chopina
światła 392m ul. Juliusza Słowackiego
światła 500m ul. Sokolska
675m ul. Jana III Sobieskiego
876m ul. Dąbrówki
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Adama Mickiewicza”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Adama Mickiewicza”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Adama Mickiewicza”
Ziemia50°15′42,2″N 19°01′01,5″E/50,261720 19,017091
Kamienica przy ul. Mickiewicza 22 nocą
Tablica pamiątkowa przy pl. Synagogi
Budynek III LO przy ul. Mickiewicza
Kamienice na rogu ul. Słowackiego i Mickiewicza
Kamienica na rogu ul. Chopina i Mickiewicza
Wieżowce Stalexportu przy ul. Mickiewicza 29
Tablica pamiątkowa ku czci Richarda Holtze na budynku dawnej Łaźni Miejskiej

Ulica Adama Mickiewicza w Katowicach – jedna z najważniejszych ulic w katowickim Śródmieściu, z zabudową pochodzącą z XIX wieku.

Przebieg

Rozpoczyna swój bieg przy rynku. Następnie biegnie obok dawnej Łaźni Miejskiej (obecnie siedziba Oddziału PZU Katowice-Mickiewicza), budynku Zespołu Szkół Łączności, placu Synagogi, ulicy Stawowej (jeden z najbardziej znanych katowickich deptaków), budynku III LO[2], krzyżuje się z ulicą Juliusza Słowackiego, a następnie z ulicą Sokolską. Kończy swój bieg obok zajezdni PKM Katowice, gdzie krzyżuje się z ulicą Dąbrówki.

Historia

W 1877 w rejonie dzisiejszych ulic Adama Mickiewicza i Stawowej uruchomiono hutę żelaza „Jakub” (niem. Jakobshütte)[3]. W latach niemieckiej okupacji Polski przy tej ulicy znajdowała się siedziba grupy gospodarczej produkcji chemicznej Sprengstoffwerke Oberschlesien GmbH, Hauptverwaltung[4]. W latach 1896–1900 wybudowano największą synagogę w Katowicach[5]. Bruk na ulicy został wyciszony korkiem, by odgłosy powozów nie przeszkadzały w modlitwie[6]. Synagoga spłonęła 8 września 1939[7], podpalona przez Niemców. Obecnie na miejscu gdzie stała synagoga znajduje się plac Synagogi z targowiskiem oraz pamiątkowy obelisk, odsłonięty 27 czerwca 1989, autorstwa Mirosława Kicińskiego[8]. Nazwa plac Synagogi została wprowadzona uchwałą Rady Miasta Katowice z dnia 8 października 1990. W przebudowanym budynku dawnego zarządu kompleksu synagogi obecnie znajduje się Miejska Przychodnia Specjalistyczna[9]. W 1902 lub 1905, ówczesną Uferstraße przemianowano na August-Schneiderstraße[10][11][12]; ulicę nazwano tak na cześć burmistrza Katowic w latach 1890–1902 – Augusta Schneidera. W XIX wieku ulica nosiła również nazwę Am Ufer/Uferstraße[13] – pol. Nabrzeżna[14].

Przed I wojną światową dzisiejszy łącznik pomiędzy ul. A. Mickiewicza a ul. ks. Piotra Skargi nosił nazwę Tiele-Winckler Platz (pol. plac Tiele-Wincklerów).

Po pierwszej wojnie światowej w 1922 ulica otrzymała nazwę Adama Mickiewicza[15].

W 1925 przy ulicy powstała pierwsza w mieście stacja benzynowa, należąca do firmy Ford[16]. W 1929 r. pod numerem 4 mieściła się m. in. firma „Steno-Typ”, prowadząca sprzedaż i serwis maszyn do pisania[17]. W listopadzie 1930 przy ulicy wybudowano halę garażową dla autobusów Śląskich Linii Autobusowych[18]. W latach trzydziestych XX wieku pod numerem 4 istniała księgarnia Rudolfa Steinfelda oraz sklep z suknami K. Runda; pod numerem 2 swoją siedzibę posiadał wiedeński zakład krawiecki Henryka Mossingera; pod numerem 1 – sklep D. Liebermana z wełną[9], pod numerem 14 - konsulat Czechosłowacji[19], pod numerem 49 – hurtownia żelaza oraz hurtownia przyborów szewskich Ryszarda Schwarza. Przy ul. A. Mickiewicza 36 swoje biuro sprzedaży ulokował Koncern Węglowy Giesche S.A.[20].

Obiekty zabytkowe

Przy ulicy Adama Mickiewicza znajdują się następujące historyczne obiekty[21]:

  • Dom Handlowy „Skarbek” (ul. A. Mickiewicza 4, róg z Rynkiem); oddany do użytku w 1975, wzniesiony według projektu Juranda Jareckiego[22], posiada kubaturę około 62 000 m²[23].
  • Zabytkowy gmach Banku Gospodarstwa Krajowego – obecnie Banku Śląskiego (ul. A. Mickiewicza 3[24]); wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1237/78 z 2 maja 1978[25], nr rej.: A/590/2019 z 20 grudnia 2019[26]), zbudowany w 1930[27] w stylu ekspresjonistycznym według projektu Stanisława Tabeńskiego i Jana Noworyty[28]; jego fasada jest ukośna z powodu umiejscowienia przy nieistniejącej już ulicy Skośnej. W witrażu głównej klatki schodowej zachował się napis A 1930. Na dachu budynku umiejscowiono zegar oraz kuranty, które od 26 kwietnia 1975 wygrywały melodię „Płynie Wisła błękitna”[9]. W latach trzydziestych XX wieku miał tu także swoją siedzibę Wyższy Urząd Górniczy[29] oraz Okręgowy Urząd Ziemski[30].
  • Zabytkowy budynek Łaźni Miejskiej (ul. A. Mickiewicza 5[31]); wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1343/87 z 12 czerwca 1987[25]; obecnie A/1343/24[32]), wzniesiony w latach 1864–1911, w stylu eklektycznym[28], kosztem 155 000 marek niemieckich[33]. W latach międzywojennych poszerzono go o basen kąpielowy. W lipcu 1928 z łaźni korzystało 12 530 osób[34]. W latach 1997–1999 gmach zaadaptowano na potrzeby siedziby Inspektoratu PZU Życie SA; autorami projektu przebudowy z lat 1996–1997 byli J. Pallado i A. Skupin. Powierzchnia całkowita obiektu wynosi 1880 m², a kubatura – 10 360 m³. Za plan modernizacji obiektu architekci otrzymali nagrodę Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa, nagrodę Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz wyróżnienie „Architektura Roku 2000” Województwa Śląskiego[35].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 6)[36]; wybudowana w 1903 według projektu opracowanego przez Przedsiębiorstwo Budowlane Perl i Trapp, eklektyczna z elementami secesji i manieryzmu. Wzniesiono ją na planie prostokąta, z oficyną boczną. Zwarta bryła posiada cztery kondygnacje, podpiwniczenie, poddasze, dwuspadowy dach o stromej połaci frontowej, z ozdobnym szczytem na osi centralnej i mansardami na osiach bocznych. Elewację frontową w strefie parteru wytynkowano i przebudowano. Na pierwszej osi tej kondygnacji umiejscowiono bramę przejazdową. Na pozostałych kondygnacjach elewacja jest czteroosiowa, symetryczna, licowana cegłą, z tynkowanym detalem architektonicznym. Kondygnacje oddzielono gzymsami. Pierwotnie na osi kamienicy na wysokości trzeciej kondygnacji znajdowały się balkony.
  • Zabytkowy budynek dawnej kawiarni Wojko (ul. A. Mickiewicza 8); wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1316/83 z 3 października 1983[25]; obecnie nr rej. A/1316/23[37]), wybudowany w końcu XIX wieku w stylu eklektycznym według projektu opracowanego przez Przedsiębiorstwo Budowlane Perl i Trapp[28]. Obecnie elewacja frontowa odarta jest z większości dekoracji. Budynek wzniesiono na planie prostokąta, z oficynami bocznymi, które wraz z budynkiem głównym tworzą czworokąt zabudowy. W latach międzywojennych w budynku istniała „Cafe Atlantic”[38] Wiktora Wandelta (założona w 1904, później nazwę zmieniono na „Cafe Club”), „Wojko-Bar”[39] oraz żydowska sala modlitwy[40]. W latach trzydziestych XX wieku w kamienicy funkcjonowała kawiarnia „Wojko”. Od 1945 „Cafe Club” działał pod nazwą „Bar Wojko”[29].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 10)[36]; wybudowana w latach 1897–1898 według projektu Ludwiga Goldsteina w stylu eklektycznym. Wzniesiono ją na planie litery „U”, z oficynami tylnymi. Trójskrzydłowa bryła z pozornym ryzalitem na pierwszej i drugiej oraz siódmej i ósmej osi posiada cztery kondygnacje, podpiwniczenie i poddasze oraz dwuspadowy dach. Ryzality zwieńczono ozdobnymi szczytami. Ośmioosiową elewację frontową ukształtowano symetrycznie. Pierwotnie boniowany parter przebudowano. Portal na osi kamienicy zamknięto półkoliście. Elewacja wyższych kondygnacji była licowana kolorową cegłą, ułożoną w poziome pasy i dekoracyjne wzory. Kondygnacje oddzielono pasami gzymsów, wypełnionymi dekoracjami. We wnętrzu zachowały się drewniane dwubiegowe schody oraz oryginalna stolarka drzwiowa. W latach międzywojennych w budynku miała swoje przedstawicielstwo spółdzielnia „Kooperacja Rolna”[20]; funkcjonowała tu także kawiarnia/cukiernia „Wiedeńska”[38].
  • Zabytkowy gmach III Liceum Ogólnokształcącego imienia Adama Mickiewicza (ul. A. Mickiewicza 11); wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: 1475/92 z 8 lipca 1992, nr rej.: A/521/2019 z 17 lipca 2019[41]), wzniesiony w latach 1898–1900 według projektu Józefa Perzika, w stylu neogotyckim; w latach 1911–1914 dobudowano skrzydło zachodnie od strony ulicy J. Słowackiego, łączące gmach główny z salą gimnastyczną[28].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 12)[36]; wybudowana w 1898 według projektu A. Lauterbacha w stylu historyzmu z elementami uproszczonego neobaroku. Wzniesiono ją na planie w kształcie zbliżonym do litery „U”, z oficyną boczną. Trójskrzydłowa bryła budynku posiada cztery kondygnacje, podpiwniczenie i poddasze oraz dwuspadowy dach. Fasadę zamknięto nieznacznymi ryzalitami, zwieńczonymi szczytami z facjatkami. Elewacja frontowa jest symetryczna; pierwotnie boniowany, tynkowany parter przebudowano. We wnętrzu zachowały się dwubiegowe schody z drewnianą balustradą tralkową. W latach międzywojennych swoją siedzibę w budynku miała hurtownia rowerów oraz maszyn do szycia J. Premingera[9].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 13)[36].
  • Zabytkowa kamienica (ul. A. Mickiewicza 14)[36]; wzniesiona w 1905 przez budowniczego Josefa Stellmacha według projektu sporządzonego przez Georga Zimmermanna. Wybudowano ją na planie odwróconej litery „L”, z oficyną tylną. Posiada pięć kondygnacji, podpiwniczenie i poddasze. Budynek to zwarta bryła, urozmaicona dwoma wykuszami, zwieńczona szczytem umieszczonym na osi, nakryta dachem dwuspadowym o stromej połaci frontowej. Elewacja frontowa jest ośmioosiowa, parter tynkowany, boniowany, zdobiony pasem żłobkowanego tynku, częściowo przebudowany. Na trzeciej osi zlokalizowano bramę przejazdową, w czwartej – drzwi wejściowe do budynku. Zachowała się posadzka lastrykowa z dekoracją mozaikową oraz ceramiczna okładzina ścian z motywami secesyjnymi i dwubiegowe lastrykowe schody z metalową, kutą balustradą o secesyjnych motywach. W oknach klatki schodowej częściowo zachowały się witraże o secesyjnych motywach.
  • Budynek Technikum nr 8 im. Obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku (ul. A. Mickiewicza 16)[36]; wzniesiony w 1899 według projektu arch. Antona Zimmermanna. W dwudziestoleciu międzywojennym w budynku mieściło się schronisko młodzieżowe „Przelot”, posiadające 80 łóżek[42].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 18)[36].
  • Zabytkowa kamienica (ul. A. Mickiewicza 20)[36]; wzniesiona w 1906 według projektu firmy Trapp i Perl w stylu secesji z elementami modernizmu. Kamienica posiada pięć kondygnacji i czteroosiową elewację. Czerwona cegła została zastosowana na wyższych kondygnacjach jako element ozdobny (dekoracje posiadają elementy secesyjne). Balkony z ozdobnymi balustradami umieszczono na kondygnacjach drugiej i trzeciej. Wykusze z herbem przedsiębiorstwa „Perl – Trap” umiejscowiono na czwartej kondygnacji między oknami. Nad oknem drugiej kondygnacji zastosowano wykusz zwieńczony balkonikiem. Na elewacji zachował się napis SIC VOLO, SIC AEDIFIKO, a na suficie w sieni – rozeta stiukowa i faseta.
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 21)[36].
  • Zabytkowa kamienica (ul. A. Mickiewicza 22)[36]; wybudowano ją w 1906 według projektu sporządzonego przez Przedsiębiorstwo Budowlane Perl i Trapp, w stylu secesji. W 1907 w budynku na parterze został otwarty „Casino-Bar”, który istniał przez kilka następnych lat. Po jego zamknięciu została uruchomiona „Wein-Restaurant”. W kolejnej dekadzie urządzono tu winiarnię, obok znajdowała się piekarnia. W następnych latach na parter budynku wprowadził się sklep mięsny Pinkusa Friszera. Dziś znajduje się tu kawiarnia i cukiernia.
  • Zabytkowa kamienica (ul. A. Mickiewicza 26); wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1640/97 z 11 kwietnia 1997[25]; obecnie nr rej. A/1258/23[43]), wzniesiona w 1906 przez firmę budowlaną Ludwiga Goldsteina według opracowanego przez niego projektu, w stylu secesyjnym z elementami modernizmu[28]. Po 1945 w kamienicy istniał zakład dentystyczny Heleny Bronisz-Skrzypcowej[29].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 28)[36]. Elewacja posiada dziewięć osi. Na osi środkowej, nad oknami pierwszego i drugiego piętra, zlokalizowano detale architektoniczne. Budynek posiada parter, trzy piętra i poddasze. Na osiach pierwszej i drugiej oraz ósmej i dziewiątej znajdują się balkony. Obecnie w kamienicy mieści się szkoła języków obcych.
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. A. Mickiewicza 30), została zbudowana jako kamienica narożna (róg z ulicą Sokolską)[36].
  • Willa mieszkalna – Dom Rzemiosła (ul. A. Mickiewicza 32), została wzniesiona na przełomie pierwszego i drugiego dziesięciolecia XX wieku, w stylu neoklasycystycznym/modernistycznym[36].

Instytucje

Przy ul. Mickiewicza mają swoją siedzibę: wieżowce Stalexportu, Wyższa Szkoła Technologii Informatycznych, Śląska Wyższa Szkoła Medyczna, siedziby oddziałów Radia Planeta i Antyradia, Sąd Rejonowy i Sąd Okręgowy, Szkoła Policealna Antyterroryzmu i Ochrony Grom, Centralne Laboratorium Analityczne oraz szkoły językowe, kancelarie prawne, firmy handlowo-usługowe, Zespół Szkół Łączności (ul. A. Mickiewicza 16).

Komunikacja

Ulicą Adama Mickiewicza kursują autobusy ZTM oraz PKM Jaworzno[44].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-27]. (pol.).
  2. ↑ III LO w Katowicach. www.mickiewicz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-27]. (pol.).
  3. ↑ Lech Szaraniec, Górny Śląsk – Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 48.
  4. ↑ Katowice. W 141. rocznicę uzyskania praw miejskich, red. Antoni Barciak, Instytut Górnośląski, Urząd Miasta Katowice, Muzeum Historii Katowic, Katowice 2007, ISBN 978-83-86053-64-3, s. 166.
  5. ↑ J. Cohn, Geschichte der Synagogen-Gemeinde Kattowitz O.-S. Festgabe anlässlich der Einweihung der neuen Synagoge am 12. Sept 1900. Kattowitz 1900.
  6. ↑ Raport z ulicy Mickiewicza w Katowicach. www.katowice.gazeta.pl. [dostęp 2011-09-27]. (pol.).
  7. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 76, ISBN 978-83-7729-502-1.
  8. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 67. ISBN 83-85831-35-5.
  9. 1 2 3 4 Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 59. ISBN 83-913341-0-4.
  10. ↑ Red. G. Szeczyk, Katowice. Polsko-niemiecka przestrzeń kulturowa w latach 1865−1939, Uniwersytet Śląski, Katowice 2006, ISSN 0208-6336, ISBN 83-226-1446-2, s. 195.
  11. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  12. ↑ Adressbuch und Geschäfts-Handbuch der Stadt Kattowitz. Nach amtlichen Material zusammengestellt, herausgegeben von Karl Göldner, königlicher Eisenbahnsekretär, Kattowitz OS 1897.
  13. ↑ Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 146.
  14. ↑ Andrzej Plewako: Działalność Kuźnicy Boguckiej w Katowicach. Katowice: Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1985, s. 7.
  15. ↑ Niemiecka mapa Katowic z 1939 www.mapywig.org [dostęp 2011-07-14]
  16. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 52. ISBN 978-83-7729-021-7.
  17. ↑ Maszyny do pisania... (reklama). „Polska Zachodnia”, s. 11, 28 kwietnia 1929. (pol.).
  18. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 58. ISBN 978-83-7729-021-7.
  19. ↑ Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r.. s. XVIII. [dostęp 2023-07-21]. (pol.).
  20. 1 2 Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 60. ISBN 83-913341-0-4.
  21. ↑ Barbara Klajmon: Katowicka kamienica mieszczańska 1840−1918, wyd. I, Katowice 1997.
  22. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice - Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 24, 29. ISBN 83-85831-35-5.
  23. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 59. ISBN 83-85831-35-5.
  24. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 51. ISBN 978-83-7729-021-7.
  25. 1 2 3 4 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-09-27].
  26. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 stycznia 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-12-24]
  27. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  28. 1 2 3 4 5 Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-27]. (pol.).
  29. 1 2 3 Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 61. ISBN 83-913341-0-4.
  30. ↑ Księga adresowa miasta Wielkich Katowic 1935/36 r.. s. XVIII. [dostęp 2023-07-21]. (pol.).
  31. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 71. ISBN 978-83-7729-021-7.
  32. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2024-03-16]
  33. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 32. ISBN 83-85831-35-5.
  34. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 58. ISBN 83-913341-0-4.
  35. ↑ Tomasz Taczewski: Współczesna architektura Katowic. Katowice: Wydawnictwo GIA, 2002, s. 91, 95. ISBN 83-904135-2-3.
  36. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-27]. (pol.).
  37. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 8 stycznia 2024 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2024-01-27]
  38. 1 2 Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 96. ISBN 978-83-7729-021-7.
  39. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
  40. ↑ Żydowskie Katowice nadal istnieją. www.katowice.gazeta.pl. [dostęp 2011-09-27]. (pol.).
  41. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2019-11-02]
  42. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 87. ISBN 978-83-7729-021-7.
  43. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 27 listopada 2023 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2023-12-02]
  44. ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (pol.).

Bibliografia

  • Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0, s. 5.
  • Broszkiewicz Jacek; Katowice – reflektorem po mieście, wydawca: Urząd Miejski w Katowicach, ISBN 83-901884-0-6, s. 52.
  • Górnośląskie Dziedzictwo. gornoslaskie-dziedzictwo.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)]. (pol.) Nie bójmy się historii i zabytków Katowic [dostęp 2011-09-27]
  • Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 9, 13, 16, 27.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 29, 31, 40.
  • Katowice – Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.