Śródmieście, Załęże | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Gliwicka na wysokości ul. Zarębskiego (widok w kierunku zachodnim) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Długość |
ok. 4065 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Katowic | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa śląskiego | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
50°16′02,3″N 18°59′10,4″E/50,267301 18,986215 |
Ulica Gliwicka w Katowicach (niem. Bismarckstraße/Moltkestraße[1], w dwudziestoleciu międzywojennym Gliwicka/Wojciechowskiego[2]) – ulica w Katowicach, która jest jedną z najdłuższych ulic w mieście, łącząca katowickie Śródmieście z Chorzowem przez Załęże.
Choć nie ma znaczenia tranzytowego, jest ważną drogą komunikacyjną ze względu na biegnącą tędy ważną linię tramwajową łączącą Bytom, Świętochłowice, Chorzów, Katowice i Siemianowice Śląskie. Ulica ta jest również jedną z najbardziej charakterystycznych ulic w regionie ze względu na dużą liczbę zakrętów. Była remontowana przez kilka lat do listopada 2008 roku. W części jest ona wyłożona betonową kostką brukową. Przed remontem ulicę przecinała linia kolejowa, dziś w tym miejscu istnieje skrzyżowanie z ulicą Marii Goeppert-Mayer i ulicą Friedricha Wilhelma Grundmanna (część obwodnicy Śródmieścia).
Przebieg
Ulica rozpoczyna swój bieg przy placu Wolności w Śródmieściu Katowic. Ulica w kierunku zachodnim biegnie następnie przez sam środek dzielnicy Załęże obok Punktu 44 (IMAX / Cinema City), zabytkowego kościoła św. Józefa, hotelu Załęże i załęskiego dworu, gdzie w okolicy przecina węzeł drogowy Bracka/Bocheńskiego (łączący autostradę A4, Drogową Trasę Średnicową/drogę wojewódzką nr 902 i drogę krajową nr 79 – ulicę Chorzowską). Następnie biegnie m.in. w pobliżu hipermarketu Auchan, osiedla Mościckiego do granicy miasta z Chorzowem, gdzie łączy się z ulicą Armii Krajowej.
Historia
Ulica ma niezmieniony kręty przebieg, będący pozostałością po wiejskiej zabudowie z XVIII i XIX wieku. Odcinek drogi od placu Wolności do granicy z Załężem (obecnie skrzyżowanie z ulicami F. W. Grundmanna i M. Goeppert-Mayer) w okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922 roku) i w latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) nosił nazwę Bismarckstraße[1], w latach 1922–1939 i od 1945 roku ul. Gliwicka[2]. Dalsza część ulicy (od skrzyżowania z dzisiejszymi z ulicami F. W. Grundmanna i M. Goeppert-Mayer do granicy z Chorzowem) w okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922 roku) i w latach niemieckiej okupacji Polski (lata 1939–1945) nosiła nazwę Moltkestraße[1], w latach 1922–1939 i do 1954 roku ul. Stanisława Wojciechowskiego[1][3].
Do 1939 roku przy ulicy działały różne firmy i przedsiębiorstwa, głównie o charakterze technicznym. Pod numerem 21 i 23 istniała Centrala Światła i Śląska Fabryka Wyrobów Metalowych; pod numerem 47 – Zakład Mechaniczny Elektropol; pod numerem 17 – spółka akcyjna Tor (zajmowała się robotami kolejowymi)[4]. Przy ul. Gliwickiej 6 założono przedstawicielstwo firmy E. V. Münstermann, powstałej w 1895, produkującej armatury. Pod numerem 74 w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonował urząd pocztowo-telegraficzny Katowice 4[5], pod numerem 3 – siedziba Polskiego Banku Raiffeisena[6], pod numerem 63 – Komisariat Policji Załęże[7] oraz kuchnia ludowa[8], pod numerem 39 – sierociniec prowadzony przez jadwiżanki[9], a pod numerem 48 – Apteka Świętej Bronisławy[10]. Przy ul. Wojciechowskiego 99 istniała Biblioteka TCL[11] i męska Szkoła Powszechna nr 23 im. J. Kochanowskiego[12], przy ul. Wojciechowskiego 53 – przedszkole[12], przy ul. Wojciechowskiego 114 – prywatne przedszkole związku Deutscher Schulverein i Szkoła Powszechna nr 27 im. Gabriela Narutowicza, przy ul. Wojciechowskiego 53 i 53a – żeńska Szkoła Powszechna nr 20 im. T. Rejtana, a pod numerem 107 – męska Szkoła Powszechna nr 21 im. Józefa Lompy[12].
Ulica Gliwicka została opisana w książce Kazimierza Gołby Wieża spadochronowa, opowiadającej o bohaterskiej obronie Katowic w czasie kampanii wrześniowej przez harcerzy. Głównym bohaterem powieści jest Stach Jadwiszczok – katowicki harcerz.
Opis ulicy w ostatnich dniach sierpnia 1939 roku[13]:
Nie kończąca się ulica Wojciechowskiego, najdłuższa ulica Katowic, na której prócz tramwajów mijali wozy, jadące na targ i grupki spieszących do pracy robotników, wystawiła Stacha na ciężką próbę.
Droga w tamtym czasie była jednym z głównych szlaków uchodźców, mieszkających przy granicy województwa śląskiego z III Rzeszą. Opis ulicy i miasta dnia 31 sierpnia 1939[14]:
Długa i kręta arteria Załęża zatłoczona była uchodźcami nie tylko na jezdni, lecz i na chodnikach. Dopiero w załęskim dworze ujrzeli kwaterujących żołnierzy, którzy zagospodarowali się tam na dobre. Przed dworem stało oficerskie auto – polski fiat, zwany pospolicie łazikiem – i furgon zaprzężony w parę koni, który przywiózł żywność.
W 1945 roku pod numerem 1 powstały Wytwórnia Wód Gazowanych i hurtownia piwa, należące do Julii Rzeszowskiej[15]. W latach 1961–1990 w suterenie kamienicy pod numerem 3 działał antykwariat Józefa Lacha. W latach 1946–1980 przy ul. Gliwickiej 9 na drugim piętrze mieszkał śpiewak Bolesław Mierzejewski[16] (na fasadzie tego budynku umieszczono pamiątkową tablicę)[17]. 3 maja 1971 roku na frontonie budynku pod numerem 17 Rada Adwokacka w Katowicach wmurowała tablicę pamiątkową, poświęconą pamięci 188 adwokatów śląskich, zamordowanych w latach 1939–1945 przez hitlerowców[18]. Tablicę odsłonięto w pięćdziesięciolecie wybuchu trzeciego powstania śląskiego[15]. Wzdłuż Rawy, równolegle do ulicy Gliwickiej, od ul. Brackiej do granicy z Chorzowem w 1995 roku powstał odcinek Drogowej Trasy Średnicowej.
W latach 1963–2001, w rejonie obecnego parkingu IMAX, istniał budynek Zakładowego Domu Kultury huty „Baildon”[19].
Po 1989 roku ulicę całkowicie zmodernizowano. Modernizację najważniejszego i ostatniego do remontu odcinka ulicy, tj. od ul. Pośpiecha do ul. Brackiej, rozpoczęto 12 maja 2007 roku. Prace obejmowały m.in. modernizację infrastruktury technicznej, wymianę torowiska tramwajowego o długości 1 135 m podwójnego toru oraz odbudowę nawierzchni jezdni i chodników. W tym czasie całkowicie zawieszono ruch na ulicy. Modernizację ukończono 15 listopada 2008 roku, kiedy to na zmodernizowanej ulicy wznowiono kursowanie tramwajów[20][21]. Uchwałą Rady Miasta Katowice nr LXII/1270/10 z 26 lipca 2010 roku placowi przy ul. Gliwickiej 212 nadano nazwę park Załęski[22]. W 2011 roku wyburzono zabudowania tzw. Załęskiego Przedmieścia (niem. Zalenzer Vorstadt), pochodzące z XIX wieku, zlokalizowane w rejonie ul. Dąbrówki, ul. Opolskiej i ul. Gliwickiej[23].
Opis
Ulica Gliwicka jest ulicą klasy zbiorczej jednojezdniowej o dwóch pasach ruchu z obustronnym chodnikiem[24].
Obiekty zabytkowe
Przy ulicy Gliwickiej znajdują się następujące historyczne obiekty:
- kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Gliwicka 1)[25]; trzypiętrowa, siedmioosiowa;
- kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Gliwicka 2)[25]; czteropiętrowa, sześcioosiowa;
- kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Gliwicka 3)[25]; trzypiętrowa, siedmioosiowa;
- kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Gliwicka 4)[25]; wzniesiona na przełomie XIX i XX wieku; trzypiętrowa, siedmioosiowa;
- kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Gliwicka 5)[25]; trzypiętrowa;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 6)[25]; trzypiętrowa;
- narożna kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Gliwicka 7, róg z ul. J. Sobieskiego 17)[25]; narożna, trzypiętrowa;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 8, róg z ul. J. Sobieskiego 19[25]); trzypiętrowa z poddaszem;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 9)[25]; wzniesiona przed 1894 r.; trzypiętrowa, fasada 10-osiowa, z czego po 2 skrajne osie w mało wydatnych pseudoryzalitach, parter zwieńczony wydatniejszym gzymsem, zdobiony wykonanym z tynku boniowaniem, z sienią przejazdową na osi; już od początku XX w. w oficynach otaczających podwórze funkcjonowała Katowicka Fabryka Wyrobów Drucianych, całość (wraz z budynkiem głównym) należała do Otylii Wiesner; po I wojnie światowej dom kupili Jędryczkowie; w latach 1946–1980 na drugim piętrze mieszkał w nim m.in. aktor Bolesław Mierzejewski; w oficynie uruchomiono zakłady metalowe – w latach 90. XX w. pomieszczenia te zmodernizowano i zaaranżowano na kawiarnię i audytorium teatru „Cogitatur”; w pomieszczeniach frontowych kamienicy działały różne lokale handlowe, a na początku XXI w. restauracja „Babie lato”[26];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 10)[25]; trzypiętrowa, z dwoma wykuszami od frontu; pod numerem 10 w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowała „Piwiarnia Kościuszki”[27];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 11[25]); wzniesiona na początku XX wieku;
- budynki mieszkalne (ul. Gliwicka 12, 14, 16, 18)[25]; wzniesione w dwudziestoleciu międzywojennym;
- zabytkowa kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 13)[25]; wzniesiona na początku XX wieku; obiekt wpisano do rejestru zabytków 8 maja 2023 roku pod numerem A/1184/23[28];
- zabytkowa kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 15)[25]; wzniesiona w 1907 roku; wpisana do rejestru zabytków 13 grudnia 2011 roku pod numerem A/361/11[29];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 17)[25]; wzniesiona na początku XX wieku; w 1971 roku na fasadzie umieszczono pamiątkową tablicę, poświęconą pamięci 188 adwokatów śląskich, zamordowanych w latach 1939–1945 przez hitlerowców[30];
- narożny budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 19, ul. Dąbrówki 1)[25]; trzypiętrowy;
- zespół dawnej fabryki Mundus (ul. Gliwicka 20)[31]; obiekty wyburzono w 2014 roku[32];
- dwie kamienice mieszkalne (ul. Gliwicka 24, 24a)[25];
- obiekty poprzemysłowe (ul. Gliwicka 24 – w podwórzu), wzniesione na początku XX wieku[25];
- piętrowa kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 26)[25]; pięcioosiowa, wzniesiona w stylu historyzmu ceglanego;
- cmentarz parafii Przemienienia Pańskiego (ul. Gliwicka 32)[15], założony około 1860 roku[33];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 49), wzniesiona około 1910 roku w stylu secesji[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 51), wybudowana na przełomie XIX i XX wieku w stylu historyzmu[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 58), wzniesiona na początku XX wieku w stylu historyzmu[25];
- budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 59/61), wzniesiony pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu[25];
- budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 66)[25], trzypiętrowy, wzniesiony w stylu historyzmu ceglanego;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 68)[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 72)[25], wzniesiona w stylu historyzmu ceglanego;
- kamienica z siedmioosiową fasadą (ul. Gliwicka 73), wzniesiona na początku XX wieku w stylu secesyjnym[25], trzypiętrowa;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 74)[25];
- zabytkowy kościół św. Józefa (ul. Gliwicka 76) – wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1236/78 z 8 września 1978 roku[34]), wzniesiony na początku XX wieku w stylu neogotyckim; granice ochrony obejmują kościół z najbliższym otoczeniem w ramach ogrodzenia[35]; w kościele została umieszczona tablica upamiętniająca księdza prałata Józefa Kubisa, pierwszego proboszcza w latach 1900–1942 parafii rzymskokatolickiej pw. św. Józefa; tablicę odsłonięto w sześćdziesięciolecie kościoła i parafii; w kościele znajdują się także tablice upamiętniające górników, którzy zginęli w katastrofie w kopalni Kleofas z 3 na 4 marca 1896 roku; tablice przeniesiono z cechowni zlikwidowanej KWK Kleofas[30];
- pomnik (krzyż z tablicą) ku czci poległych w czasie powstań śląskich i zgładzonych w czasie II wojny światowej w obozach koncentracyjnych; pomnik znajduje się na placu przed kościołem św. Józefa[30];
- budynek plebanii (ul. Gliwicka 76), wzniesiony około 1905 roku jako neogotycka willa[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 77), wybudowana około 1904 roku w stylu secesji[25];
- zakład opiekuńczy sióstr św. Jadwigi (ul. Gliwicka 78), wybudowany około 1905 roku, następnie przebudowany[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 79), wybudowana około 1904 roku w stylu secesyjnym; pod numerem 79 w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowało kino Raj (wcześniej jako Corso, Oaza)[36];
- mieszkalna kamienica narożna (ul. Gliwicka 80)[25];
- kamienica mieszczańska (ul. Gliwicka 81)[25]; trójkondygnacyjna, z fasadą siedmioosiową;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 82), wybudowana na początku XX wieku w stylu modernizmu[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 83)[25];
- Chata (ul. Gliwicka 85)[25] z 1833 roku; wyburzona w połowie maja 2023 roku[37];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 87)[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 88)[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 91)[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 93)[25], dwupiętrowa, wzniesiona w stylu historyzmu ceglanego;
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 95), wybudowana na początku XX wieku w stylu secesyjnym[25];
- dwupiętrowy, siedmioosiowy budynek – kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 96)[25]; siedziba Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 97), wzniesiona na początku XX wieku w stylu historyzmu[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 98), wybudowana pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu[25];
- trzypiętrowa mieszkalna kamienica narożna (ul. Gliwicka 99), wybudowana na początku XX wieku w stylu eklektycznym[25], posiada siedmioosiową fasadę;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 101)[25];
- zabytkowy dawny urząd gminy (ul. Gliwicka 102); dwupiętrowa, ze szczytem, zwieńczonym zegarem; budynek pochodzi z 1897 roku[25] (według inskrypcji nad wejściem); w 2010 roku na fasadzie umieszczono tablicę, upamiętniającą 650 rocznicę powstania Załęża; w dniu 7 czerwca 2022 roku wpisana do rejestru zabytków pod numerem A/998/2022[38];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 103)[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 104)[25], trzypiętrowa, siedmioosiowa;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 107)[25];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 111, róg z ul. Marcina), wybudowana w 1908 roku w stylu secesyjnym[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 113), wzniesiona na początku XX wieku w stylu modernizmu[25];
- budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 114); pięcioosiowy, dwupiętrowy, pochodzi z 1910 roku (według daty na fasadzie);
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 115), wybudowana na początku XX wieku w stylu secesyjnym[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 116), wzniesiona na początku XX wieku w stylu secesyjnym[25]
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 117)[25], dwupiętrowa, siedmioosiowa;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 119)[25];
- budynek mieszkalny – kamienica (ul. Gliwicka 120), został objęty ochroną konserwatorską[24][25];
- narożny budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 122[25], róg z ul. Józefa Wolnego); dwupiętrowy, wzniesiony w stylu historyzmu ceglanego;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 125)[25];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 126, róg z ul. Zamułkową), wybudowana na początku XX wieku w stylu secesyjnym[25], dwupiętrowa;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 127), wzniesiona na przełomie XIX i XX wieku w stylu modernizmu, następnie przebudowana[25]; trzypiętrowa; obecnie siedziba Urzędu Pocztowego Katowice 4;
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 131)[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 133)[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 141)[25]; dwupiętrowa, dziewięcioosiowa;
- budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 146), kamienicę wzniesiono pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu[25];
- budynek (ul. Gliwicka 148); obecnie siedziba stowarzyszenia Dom Aniołów Stróżów; w maju 2011 w ramach Katowice Street Art Festival 2011 elewacja obiektu została ozdobiona muralem[39];
- obiekt szkoły (ul. Gliwicka 148a), wybudowany na początku XX wieku w stylu modernizmu[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 149)[25];
- narożna kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 150), wybudowana pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu[25]; dwupiętrowa, siedmioosiowa;
- willa wielorodzinna (ul. Gliwicka 151), wybudowana w 1907 roku w stylu modernizmu[25];
- willa wielorodzinna (ul. Gliwicka 153), wybudowana w 1906 roku w stylu modernizmu[25];
- budynek szkoły (ul. Gliwicka 154); wzniesiony w stylu modernizmu, na początku XX wieku[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 156), wybudowana w stylu modernizmu na początku XX wieku[25];
- pałac w Załężu, budynek dworski dawnego folwarku (ul. Gliwicka 159) – wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1473/92 z 8 lipca 1992 roku[34]), wzniesiony w 1886 roku, przebudowany w 1905 roku według projektu Georga i Emila Zillmannów (następne przebudowy w latach 1924, 1925 i 1933)[35];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 172), wzniesiona na początku XX wieku w stylu secesyjnym[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 180), wybudowana pod koniec XIX wieku w stylu modernizmu[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 182), wzniesiona na początku XX wieku w stylu secesyjnym[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 184), wzniesiona na początku XX wieku w stylu eklektycznym[25];
- narożny budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 186, ul. Jana Wyplera 2), kamienicę z półokrągłym wykuszem narożnym wzniesiono na początku XX wieku w stylu modernistycznym[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 196), wzniesiona pod koniec XIX wieku w stylu historyzmu ceglanego[25];
- zespół familoków kopalni Kleofas (ul. Gliwicka 200, ul. Wiśniowa 1–7, 9, 11), wybudowanych na początku XX wieku[25];
- dawne schronisko pracowników kopalni Kleofas (ul. Gliwicka 204) – obecnie siedziba Śląsko-Dąbrowskiej Spółki Mieszkaniowej (ul. Gliwicka 204), obiekt wzniesiono około 1907 roku, następnie rozbudowano około 1920 roku[25];
- budynek mieszkalny (ul. Gliwicka 205/207/207a), wzniesiony w 1921 roku stylu modernizmu[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 209), wybudowana na początku XX wieku w stylu modernistycznym[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 211), wybudowana około 1914 roku w stylu modernistycznym[25];
- budynek dawnej harcówki (ul. Gliwicka 212), wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku w stylu funkcjonalizmu z elementami stylu okrętowego[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 213), wybudowana na przełomie XIX i XX wieku w stylu modernizmu/historyzmu[25];
- budynek Młodzieżowego Domu Kultury (ul. Gliwicka 214), wzniesiony w latach trzydziestych XX wieku w stylu funkcjonalizmu z elementami stylu okrętowego[25];
- kamienica mieszkalna (ul. Gliwicka 227/229), wybudowana około 1914 roku w stylu modernizmu[25];
- budynki mieszkalne – zespół familoków (ul. Gliwicka 231/233), zespół wzniesiono na przełomie XIX i XX wieku w stylu historyzmu[25];
- zespół dawnej piekarni i kotłowni (ul. Gliwicka 233); zespół nie zachował się w całości[31];
- zespół bliźniaczych domów robotniczych (ul. Gliwicka 236–274 i 278–300 – numery parzyste), wybudowany w latach 1930–1932 w stylu modernizmu[25] (kolonia I. Mościckiego);
- szkoła osiedlowa (ul. Gliwicka 276), obiekt wzniesiono pomiędzy 1930 a 1932 rokiem w stylu funkcjonalizmu[25]; jest to budynek dawnej Szkoły Podstawowej nr 24; w obiekcie znajduje się tablica, upamiętniająca czterdziestą rocznicę wybuchu III powstania śląskiego oraz nadania szkole imienia Powstańców Śląskich[30];
- krzyże przydrożne z figurami (przy skrzyżowaniu ul. Gliwickiej z ul. P. Pośpiecha[25] oraz przy skrzyżowaniu ul. Gliwickiej z ul. Wiśniową).
Instytucje
Przy ul. Gliwickiej swoją siedzibę mają:
- klub muzyczny Cogitatur (ul. Gliwicka 9)[40];
- Teatr Cogitatur (ul. Gliwicka 9a);
- Fundacja „Uśmiech Dzieciom” (ul. Gliwicka 11, lok. 6);
- Lingua-House (ul. Gliwicka 12/11)[41];
- Okręgowa Rada Adwokacka (ul. Gliwicka 17)[42];
- kancelarie adwokackie i notarialne;
- Punkt Rozrywki 44 (IMAX, Cinema City) – ul. Gliwicka 44;
- Hutniczo-Górnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa (ul. Gliwicka 65)[43];
- Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej – punkt terenowy nr 4 (ul. Gliwicka 74a);
- Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (ul. Gliwicka 96);
- Chrześcijańska Organizacja Charytatywna „Tabita” (ul. Gliwicka 87);
- Miejska Biblioteka Publiczna w Katowicach – Filia nr 3 (ul. Gliwicka 93–96);
- Miejski Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności (ul. Gliwicka 102);
- dwugwiazdkowy hotel Załęże (ul. Gliwicka 106)[44];
- Urząd Pocztowy Katowice 4 (ul. Gliwicka 127);
- Zespół Szkół Specjalnych nr 11 im. Marii Grzegorzewskiej (ul. Gliwicka 148a): Szkoła Podstawowa nr 60, Gimnazjum nr 28; we wnętrzu budynku szkoły znajduje się tablica upamiętniająca Marię Grzegorzewską[30];
- Wojewódzkie Stowarzyszenie Sportu i Rehabilitacji Niepełnosprawnych Start (ul. Gliwicka 150);
- Miejskie Przedszkole nr 30 (ul. Gliwicka 157)[45];
- Śląsko-Dąbrowska Spółka Mieszkaniowa (ul. Gliwicka 204);
- Miejskie Przedszkole nr 39 (ul. Gliwicka 212);
- Młodzieżowy Dom Kultury (ul. Gliwicka 214)[46];
- Ośrodek Sportowy Gliwicka z basenem (ul. Gliwicka 214)[47]
- Zespół Szkół nr 7 im. Stanisława Mastalerza (ul. Gliwicka 228): Technikum nr 7, Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 5, Technikum Uzupełniające;
- Kościół Zielonoświątkowców – Zbór Betania (ul. Gliwicka 267);
- Fundacja Pomocy Nowy Świat (ul. Gliwicka 272).
Komunikacja
Ulicą Gliwicką kursują tramwaje linii: 7, 20 i 43 oraz autobus ZTM linii 70[48].
Zobacz też
Przypisy
- 1 2 3 4 Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
- 1 2 Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 11.
- ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1993, s. 383. ISBN 83-85831-35-5.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 44. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 47. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 50. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 67. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 79. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 80. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 114. ISBN 978-83-7729-021-7.
- 1 2 3 Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Kazimierz Gołba, Wieża spadochronowa, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1996, s. 34, ISBN 978-83-7164-026-1, OCLC 84552434 .
- ↑ Kazimierz Gołba, Wieża spadochronowa, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1996, s. 65, ISBN 978-83-7164-026-1, OCLC 84552434 .
- 1 2 3 Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 45. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Lech Szaraniec, Górny Śląsk – Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 58.
- ↑ Zdjęcie tablicy w Wikimedia Commons: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Katowice_-_plaque_of_Boleslaw_Mierzejewski.jpg.
- ↑ Zdjęcie tablicy w Wikimedia Commons: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Katowice_-_tablica_przy_Gliwickiej_17.jpg.
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 96.
- ↑ Jakub Jackiewicz: Remont ulicy Gliwickiej w Katowicach. wpk.katowice.pl, 2007-05-19. [dostęp 2014-04-03]. (pol.).
- ↑ Krzysztof Gierak: Katowice: Tramwaje wracają na Gliwicką. mmsilesia.pl, 2008-11-12. [dostęp 2014-04-03]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Uchwała Rady Miasta Katowice w sprawie nadania nazwy placowi położonemu na terenie miasta Katowice „Park Załęski”. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Koniec Załęskiego Przedmieścia (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-07-12].
- 1 2 Urząd Miasta: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w rejonie ulic Gliwickiej i Klimczoka w Katowicach. bip.katowice.eu. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Henryk Szczepański: Legenda ulicy Gliwickiej, [w:] „Śląsk” R. XIII, nr 12 (146), grudzień 2007, s. 42–46.
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW (A/1184/23) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2023-05-14]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. nid.pl. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).
- 1 2 3 4 5 Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. katowice.uw.gov.pl. [dostęp 2011-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
- 1 2 Urząd Miasta Katowice: Protokół nr 47/10 z posiedzenia Komisji Górniczej Rady Miasta Katowice. (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-07-12].
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch , Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 38, ISBN 978-83-7729-502-1 .
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 185. ISBN 83-913341-0-4.
- 1 2 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2011-07-12] .
- 1 2 Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 92. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Michalina Bednarek , Najstarsza chałupa w Katowicach wyburzona. Mieszkańcy martwią się o stare kasztanowce [online], katowice.wyborcza.pl, 9 maja 2023 [dostęp 2023-05-09] (pol.).
- ↑ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach: WPIS DO REJESTRU ZABYTKÓW (A/998/2022). wkz.katowice.pl, 2022-06-13. [dostęp 2022-06-14]. (pol.).
- ↑ Bajkowy mural pokrył cały Dom Aniołów Stróżów. To ciąg dalszy SK 2011 Street Art Festival (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-07-12].
- ↑ Cogitatur. katowice.naszemiasto.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Lingua-House. lingua-house.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Okręgowa Rada Adwokacka w Katowicach. katalog.pf.pl. [dostęp 2011-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-15)]. (pol.).
- ↑ Oficjalna strona HGSM. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Hotel Załęże. meteor.turystyka.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Miejskie Przedszkole nr 30 w Katowicach. przedszkolak.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ Oficjalna strona internetowa MDK. mdkkatowice.neostrada.pl. [dostęp 2011-07-12]. (pol.).
- ↑ OS Gliwicka. mosir.katowice.pl. [dostęp 2022-01-11]. (pol.).
- ↑ Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-11-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (pol.).
Bibliografia
- Broszkiewicz Jacek; Katowice – reflektorem po mieście, wydawca: Urząd Miejski w Katowicach, ISBN 83-901884-0-6, s. 62.
- Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0.
- Katowice – Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
- Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1978, s. 104.
- Henryk Szczepański: Gwiazdy i legendy dawnych Katowic – Sekrety Załęskiego Przedmieścia. Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2015. ISBN 978-83-7164-860-1.