Tarczówkowate
Pentatomidae
Leach, 1815
Ilustracja
Tarczówka rudonoga
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

uskrzydlone

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Infrarząd

Pentatomomorpha

Nadrodzina

tarczówki

Rodzina

tarczówkowate

Eurydema ventralis
Catacanthus incarantus
Odorek jednobarwek

Tarczówkowate (Pentatomidae) – rodzina owadów z podrzędu pluskwiaków różnoskrzydłych.

Opis

Pluskwiaki te osiągają od 4 do 20 mm długości ciała, którego kształt jest zwykle jajowaty lub szeroko-owalny, aczkolwiek może być on też silnie wydłużony, głównie u form żyjących na trawach[1]. Czułki są u nich pięcioczłonowe[2][3][1], wyjątkowo czteroczłonowe[1]. Tułów cechuje tarczka sięgająca nieco za połowę odwłoka, a jeśli sięga ona do końca odwłoka to jej szerokość u nasady nie przekracza szerokości podstawy przedplecza[2][3]. Kształt tarczki zwykle jest mniej lub bardziej zbliżony do trójkątnego[1]. Odnóża mają zwykle trójczłonowe stopy[2][3][1]; dwuczłonowe są one tylko u Cyrtocorinae[1][4]. Nogi charakteryzuje również brak dużych i mocnych kolców na goleniach[2][3]. Trichobotria odwłokowe rozmieszczone są poprzecznie, za przetchlinkami. U larw grzbietowe gruczoły zapachowe odwłoka są parzyste i uchodzą między tergitami trzecim i czwartym, czwartym i piątym oraz piątym i szóstym. Z nielicznymi wyjątkami drugi segment odwłoka ma swe przetchlinki przysłonięte pleurytami zatułowia[1]. Za cechy apomorficzne uważa się sztywną fallotekę ze zbiorniczkiem ejakulacyjnym o stałej pozycji, błoniastą część grzbietową ósmego segmentu odwłoka samców, wezykę bez błony łączącej, obecność triangulinu oraz całkowite zlanie się drugiej pary walwiferów. Samice, z wyjątkiem plemienia Ochlerini mają laterotergity dziewiątego segmentu odwłoka oddzielone. Wszystkie samice mają gonapofizy dziewiątego segmentu zredukowane i zlane z gonokoksytami, dwa skleryty w okolicy wejścia do zbiorniczka nasiennego i pozbawione są gonangulum[4].

Jaja mają formę baryłkowatą z odczepialnym wieczkiem, określanym jako pseudooperkulum[1].

Biologia i ekologia

Tarczówkowate są najczęściej roślinożercami, odżywiającymi się owocami, niedojrzałymi nasionami lub sokami wysysanymi z liści bądź łodyg. Niektóre gatunki mogą fakultatywnie przechodzić na drapieżny tryb, atakując jaja i larwy owadów. Przedstawiciele Asopinae są zaś wyłącznie drapieżne[3].

Niektóre gatunki wykazują opiekę rodzicielską[3].

Rozprzestrzenienie

Rodzina kosmopolityczna, najliczniej reprezentowana w strefie tropikalnej i subtropikalnej[1]. W Polsce występuje 46 gatunków z 27 rodzajów[3] (zobacz tarczówkowate Polski).

Systematyka

Rodzina ta jest czwartą najliczniejszą w gatunki z podrzędu Heteroptera i najliczniejszą w nadrodzinie tarczówek[3]. W 2011 roku znanych było 4722 gatunków z 896 rodzajów[5]. Dzieli się je na 10 podrodzin[6][5]:

  • Aphylinae Bergroth, 1906
  • Asopinae Spinola, 1850
  • Cyrtocorinae Distant, 1880
  • Discocephalinae Fieber, 1860
  • Edessinae Amyot & Serville, 1843
  • Pentatominae Leach, 1815
  • Phyllocephalinae Amyot & Serville, 1843
  • Podopinae Amyot & Serville, 1843
  • Serbaninae Leston, 1953
  • Stirotarsinae Rider, 2000

Ponadto następujących rodzajów wymarłych nie zaliczono do żadnej z nich[6]:

  • Antillosciocoris Thomas, 2005
  • Mesohalys Beier, 1952
  • Pentatomites Scudder, 1890
  • Poliocoris Kirkaldy, 1910
  • Polioschistus Scudder, 1890
  • Poteschistus Scudder, 1890
  • Taubatecoris Martins, 1997
  • Teleocoris Kirkaldy, 1910
  • Teleoschistus Scudder, 1890
  • Thlimmoschistus Scudder, 1890
  • Thnetoschistus Scudder, 1890
  • Tiroschistus Scudder, 1890

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 229-233. ISBN 0-8014-2066-0.
  2. 1 2 3 4 Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 12: Plataspidae, Thyreocoridae, Cydnidae. Toruń: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1997. ISBN 83-86781-42-4.
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 14: Tarczówkowate - Pentatomidae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2000, s. 4. ISBN 83-88518-05-4.
  4. 1 2 Jocelia Grazia, Randall T. Schuh, Ward C. Wheeler. Phylogenetic relationships of family groups in Pentatomoidea based on morphology and DNA sequences (Insecta: Heteroptera). „Cladistics”. 4, s. 1–45, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00224.x.
  5. 1 2 David A. Rider: Number of Genera & Species of Pentatomidae. [w:] Pentatomoidea Home page [on-line]. Department of Entomology, North Dakota State University, 2011. [dostęp 2016-06-09].
  6. 1 2 Pentatomidae. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2016-06-05].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.