SM UC-58
Ilustracja
SM UC-56, okręt bliźniaczy UC-58
Klasa

okręt podwodny

Typ

UC II

Projekt

41

Historia
Stocznia

Kaiserliche Werft, Gdańsk

Położenie stępki

18 marca 1916

Wodowanie

21 października 1916

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

12 marca 1917

Wycofanie ze służby

listopad 1918

Los okrętu

złomowany w 1921

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


415 ton
498 ton

Długość

50,5 m

Szerokość

5,22 m

Zanurzenie

3,61 m

Zanurzenie testowe

50 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Materiał kadłuba

stal

Napęd
2 silniki Diesla o łącznej mocy 660 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 620 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


11,6 węzła
7,3 w.

Zasięg

powierzchnia: 9450 Mm przy 7 w.
zanurzenie: 52 Mm przy 4 w.

Uzbrojenie
18 min UC/200, 1 działo kal. 88 mm L/30, 7 torped
Wyrzutnie torpedowe

3 × 500 mm

Załoga

26

SM UC-58 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany 21 października 1916 roku w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 12 marca 1917 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Bałtyckiej i 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte okręt odbył 12 misji bojowych, podczas których zatopił 21 statków o łącznej pojemności 21 030 BRT i cztery okręty o łącznej wyporności 463 tony, a ponadto zdobył trzy statki o łącznej pojemności 2716 BRT. SM UC-58 został poddany Francuzom 24 listopada 1918 roku w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie złomowany w 1921 roku.

Projekt i budowa

Sukcesy pierwszych niemieckich podwodnych stawiaczy min typu UC I, a także niedostatki tej konstrukcji, skłoniły dowództwo Cesarskiej Marynarki Wojennej z admirałem von Tirpitzem na czele do działań mających na celu budowę nowego, znacznie większego i doskonalszego typu okrętów podwodnych. Opracowany latem 1915 roku projekt okrętu, oznaczonego później jako typ UC II, tworzony był równolegle z projektem przybrzeżnego torpedowego okrętu podwodnego typu UB II[1]. Głównymi zmianami w stosunku do poprzedniej serii były: instalacja wyrzutni torpedowych i działa pokładowego, zwiększenie mocy i niezawodności siłowni, oraz wzrost prędkości i zasięgu jednostki, kosztem rezygnacji z możliwości łatwego transportu kolejowego (ze względu na powiększone rozmiary)[1][2].

SM[uwaga 1] UC-58 zamówiony został 12 stycznia 1916 roku jako jednostka z III serii okrętów typu UC II (numer projektu 41, nadany przez Inspektorat Okrętów Podwodnych[3]), w ramach wojennego programu rozbudowy floty[4][5]. Został zbudowany w stoczni Kaiserliche Werft w Gdańsku jako jeden z sześciu okrętów typu UC II zamówionych w tej wytwórni[4][6][7]. UC-58 otrzymał numer stoczniowy 40 (Werk 40)[5][8]. Stępkę okrętu położono 18 marca 1916 roku[5], a zwodowany został 21 października 1916 roku[9][10]. Koszt budowy okrętu wyniósł 1 mln 935 tys. marek[11].

Dane taktyczno-techniczne

SM UC-58 był średniej wielkości przybrzeżnym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej. Długość całkowita wynosiła 50,5 metra[uwaga 2], szerokość 5,22 metra i zanurzenie 3,61 metra[6][8]. Wykonany ze stali kadłub sztywny miał 39,3 metra długości i 3,61 metra szerokości, a wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 7,46 metra[13]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 415 ton, a w zanurzeniu 498 ton[6][14]. Jednostka miała wysoki, ostry dziób przystosowany do przecinania sieci przeciwpodwodnych; do jej wnętrza prowadziły trzy luki: pierwszy przed kioskiem, drugi w kiosku, a ostatni w części rufowej, prowadzący do maszynowni[15]. Cylindryczny kiosk miał średnicę 1,4 metra i wysokość 1,8 metra, obudowany był opływową osłoną[15]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne Daimler MU526 o łącznej mocy 660 KM, zaś pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym BBC o łącznej mocy 620 KM[6][8]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby wykonane z brązu manganowego (o średnicy 1,9 metra i skoku 0,9 metra)[15]. Okręt osiągał prędkość 11,6 węzła na powierzchni i 7,3 węzła w zanurzeniu[6][12]. Zasięg wynosił 9450 Mm przy prędkości 7 węzłów w położeniu nawodnym oraz 52 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą[1][6][uwaga 3]. Zbiorniki mieściły 63 tony paliwa[2], a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów 26 MAS po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi[4][16]. Okręt miał siedem zewnętrznych zbiorników balastowych[15]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[13][17], zaś czas wykonania manewru zanurzenia 40 sekund[18].

Głównym uzbrojeniem okrętu było 18 min kotwicznych typu UC/200 w sześciu skośnych szybach minowych o średnicy 100 cm, usytuowanych w podwyższonej części dziobowej jeden za drugim w osi symetrii okrętu, pod kątem do tyłu (sposób stawiania – „pod siebie”)[2][19]. Układ ten powodował, że miny trzeba było stawiać na zaplanowanej przed rejsem głębokości, gdyż na morzu nie było do nich dostępu (co znacznie zmniejszało skuteczność okrętów)[20][19]. Wyposażenie uzupełniały dwie zewnętrzne wyrzutnie torped kalibru 500 mm (umiejscowione powyżej linii wodnej na dziobie, po obu stronach szybów minowych), jedna wewnętrzna wyrzutnia torped kal. 500 mm na rufie (z łącznym zapasem 7 torped) oraz umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kal. 88 mm L/30, z zapasem amunicji wynoszącym 130 naboi[2][13][21]. Okręt wyposażony był w trzy peryskopy Zeissa oraz kotwicę grzybkową o masie 272 kg[15].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy[18][22].

Służba

1917 rok

12 marca 1917 roku SM UC-58 został przyjęty do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej[5][10]. Dowództwo okrętu objął por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Karl Vesper, dowodzący wcześniej UC-4, UB-31 i UC-27[23]. Po okresie szkolenia okręt został 9 maja 1917 roku przydzielony do Flotylli Bałtyckiej[5]. 19 maja 1917 roku U-Boot zanotował poważny sukces, zatapiając sześć szwedzkich jednostek i zdobywając trzy kolejne[24]. Na pozycji 60°15′N 19°44′E/60,250000 19,733333 został zatopiony zbudowany w 1883 roku parowiec „Erik” (785 BRT), płynący z ładunkiem drobnicy ze Sztokholmu do Raumy (obyło się bez strat ludzkich)[25]. Jego los podzieliły dwa kolejne niewielkie parowce: zbudowany w 1915 roku „Kjell” o pojemności 215 BRT, przewożący drobnicę ze Sztokholmu do Mäntyluoto, zatrzymany i zatopiony u wybrzeży Finlandii (cała załoga ocalała) oraz pochodzący z 1859 roku „Kyros” (221 BRT), transportujący drobnicę ze Sztokholmu do Mäntyluoto lub Raumy, także zatrzymany i zatopiony w tym rejonie (na pokładzie nikt nie zginął)[26][27]. Również przy fińskim wybrzeżu został zatopiony zbudowany w 1915 roku żaglowiec „Olga” (83 BRT), przewożący ładunek żelazokrzemu ze Sztokholmu do Raumy (nikt nie zginął)[28]. Tego dnia lista sukcesów załogi UC-58 powiększyła się jeszcze o dwie pozycje: 20 Mm od Raumy został zatrzymany i zatopiony zbudowany w 1873 roku parowiec „Pauline” (168 BRT), przewożący ważący 230 ton ładunek drobnicy z Öregrund do Raumy (obyło się bez strat w ludziach), a identyczny los spotkał pochodzący z 1915 roku parowiec „Therese” o pojemności 208 BRT, płynący z ładunkiem 295 ton drobnicy z Gävle do Raumy, który został zatrzymany i zatopiony bez ofiar w załodze u wybrzeży Finlandii[29][30]. Tego dnia załoga U-Boota zatrzymała i opanowała nieopodal Raumy trzy parowce: pochodzący z 1877 roku „Göta” o pojemności 1128 BRT; zbudowany w 1880 roku „Lizzie” (1095 BRT), płynący ze Sztokholmu do Raumy z ładunkiem drobnicy (nikt nie zginął) oraz zbudowany w 1879 roku „Märta” (493 BRT), także transportujący ze Sztokholmu do Raumy drobnicę (obyło się bez ofiar ludzkich). Wszystkie pryzy doprowadzone zostały do portu w Lipawie[31][32][33].

3 czerwca ofiarą działalności UC-58 został zbudowany w 1901 roku rosyjski parowiec „Sten II” o pojemności 227 BRT, który został zatrzymany i zatopiony poprzez otwarcie zaworów dennych w Zatoce Botnickiej[34]. Trzy dni później załoga U-Boota zatopiła dwa szwedzkie żaglowce: zbudowany w 1870 roku „Edvard” (98 BRT), przewożący ładunek solonych śledzi ze Sztokholmu do Raumy, zatrzymany i zatopiony 20 Mm na zachód od Raumy oraz pochodzący z 1892 roku „Elianna” (75 BRT), płynący z Dalarö do Raumy z ładunkiem skaleni, zatrzymany i zatopiony w tym samym rejonie (na obu jednostkach nikt nie zginął)[35][36]. 11 czerwca na zachód od Wysp Alandzkich UC-58 zatopił zbudowany w 1876 roku szwedzki drewniany kecz „August” o pojemności 120 BRT, transportujący skalenie z Ornö do Finlandii (obyło się bez ofiar ludzkich)[37]. 15 czerwca nieopodal Vaasy na postawioną przez okręt minę wszedł pochodzący z 1904 roku szwedzki żaglowiec „Cleo” (92 BRT), płynący z ładunkiem drobnicy ze Sztokholmu do Vaasy. Statek zatonął bez ofiar w załodze[38].

7 lipca na minach postawionych przez U-Boota w pobliżu Raumy zatonęły dwa nowe, zbudowane w 1917 roku rosyjskie kutry trałowe MT 11 i MT 14, każdy o wyporności 29 ton[39][40]. Tydzień później nieopodal Mäntyluoto został zatopiony fiński statek „Bonus” o pojemności 111 BRT[41]. 10 września na minie postawionej przez UC-58 na północny zachód od wyspy Vormsi zatonął rosyjski holownik „Sims”[42].

W październiku 1917 roku SM UC-58 (wraz z siostrzanymi jednostkami UC-56, UC-57, UC-59, UC-60 i UC-78) w składzie flotylli „Kurlandia” wziął udział w operacji Albion, mającej na celu opanowanie Wysp Moonsundzkich[43][44]. W pierwszej dekadzie października okręt wyszedł z Lipawy z zadaniem zajęcia pozycji u północno-wschodnich wybrzeży Ozylii, by wraz z UC-59 pełnić rolę punktów orientacyjnych dla floty inwazyjnej[45]. Następnie został przesunięty do obserwacji północnego wejścia do cieśniny Moonsund; po pomyślnym wykonaniu zadania U-Boot powrócił do bazy między 20 a 25 października[46]. 14 października dowódca okrętu Karl Vesper otrzymał awans na stopień kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant)[23]. W dniach 17–19 października nieopodal rejonu patrolowania U-Boota przeszedł duży zespół okrętów rosyjskich ewakuujących się z Zatoki Ryskiej, po wcześniejszym wytrałowaniu postawionych przez UC-58 min[47][48].

27 listopada nieopodal Pori, koło wyspy Outoori na postawioną przez okręt podwodny minę wszedł rosyjski niszczyciel „Bditielnyj”. Okręt zatonął, a w katastrofie zginęło 52 członków jego załogi[49]. Trzy dni później pod Raumą, również na minie zatonął nowy rosyjski kuter trałowy MT 1 (25 ton)[50].

11 grudnia 1917 roku UC-58 został przydzielony do 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte[5]. W dniach 22 grudnia 1917 roku – 7 stycznia 1918 roku okręt postawił zagrody minowe u wybrzeży Wielkiej Brytanii[51]. Pierwszy sukces w nowej formacji załoga U-Boota odniosła 29 grudnia, kiedy to na północny wschód od Aberdeen został storpedowany bez ostrzeżenia zbudowany w 1880 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Ennismore” (1499 BRT), płynący z Newcastle upon Tyne do Christianii z ładunkiem węgla i koksu. Statek zatonął na pozycji 57°17′N 1°25′W/57,283333 -1,416667 ze stratą 10 członków załogi[52][53].

1918 rok

1 stycznia 1918 roku na południe od Aberdeen okręt zatopił w ataku torpedowym zbudowany w 1901 roku szwedzki parowiec „Eriksholm” o pojemności 2632 BRT, transportujący węgiel na trasie Methil – Göteborg (na pozycji 57°10′N 1°52′W/57,166667 -1,866667)[54]. 12 stycznia na minie postawionej przez UC-58 zatonął pochodzący z 1880 roku szwedzki parowiec „Adolph Meyer” (807 BRT), przewożący węgiel z Methil do Göteborga. W katastrofie, która miała miejsce na południowy wschód od Peterhead, zginęło 17 osób[55]. W dniach 4–25 lutego okręt postawił kolejne zagrody minowe u brytyjskich wybrzeży[51]. 11 lutego U-Boot storpedował bez ostrzeżenia zbudowany w 1893 roku uzbrojony brytyjski zbiornikowiec „Baku Standard” (3708 BRT), płynący z Greenock do Firth of Forth z ładunkiem ropy naftowej. Statek zatonął u wybrzeży Aberdeenshire ze stratą 24 członków załogi[52][56]. Nazajutrz ofiarą okrętu podwodnego padł pochodzący z 1912 roku uzbrojony brytyjski parowiec pasażerski „St. Magnus” (809 BRT), przewożący pasażerów, pocztę i drobnicę z Lerwick do Aberdeen. Jednostka została storpedowana bez ostrzeżenia i zatonęła w odległości 3 Mm na północny wschód od Peterhead (na pozycji 57°32′N 1°44′W/57,533333 -1,733333), a w katastrofie zginęło pięć osób[52][57]. 13 lutego więcej szczęścia miała załoga zbudowanego w 1894 roku brytyjskiego zbiornikowca „Lackawanna” o pojemności 4125 BRT, płynącego z ładunkiem węgla z Nowego Jorku do Grangemouth, który pomimo trafienia torpedą na pozycji 56°47′N 2°07′W/56,783333 -2,116667 dopłynął do portu docelowego, a na pokładzie nikt nie zginął[58].

20 kwietnia 1918 roku nowym dowódcą UC-58 został mianowany por. mar. Kurt Schwarz, dowodzący wcześniej UB-14 i UB-42[59]. Osiem dni później otrzymał on awans na stopień kpt. mar.[59]. Pierwszym jego sukcesem było zatopienie 18 maja zbudowanego w 1916 roku amerykańskiego zbiornikowca „William Rockefeller” o pojemności 7175 BRT, płynącego z ładunkiem ropy naftowej z Filadelfii do Rosyth. Jednostka zatonęła 21 Mm na wschód od Kinnaird (na pozycji 57°44′N 1°23′W/57,733333 -1,383333) ze stratą trzech członków załogi[60]. 28 czerwca na postawioną poprzedniego dnia przez U-Boota minę wszedł pochodzący z 1889 roku brytyjski trawler „Pochard” (146 BRT), który zatonął około 45 Mm na wschód od ujścia rzeki Humber (obyło się bez strat w ludziach)[61]. Ostatnim wojennym sukcesem UC-58 było zatopienie 17 września zbudowanego w 1898 roku uzbrojonego brytyjskiego parowca „Muriel” (1831 BRT), transportującego węgiel z Newcastle upon Tyne do Scapa Flow. Statek został storpedowany bez ostrzeżenia w odległości 3,5 Mm na północny wschód od Peterhead (na pozycji 57°32′N 1°44′W/57,535000 -1,737778), a na jego pokładzie nikt nie zginął[52][62].

W myśl postanowień rozejmu w Compiègne UC-56 został 24 listopada 1918 roku poddany Francuzom[5][8]. Okręt został zezłomowany w Cherbourgu w 1921 roku[5][6].

Podsumowanie działalności bojowej

SM UC-58 odbył 12 misji bojowych, w wyniku których zatonęło 21 statków o łącznej pojemności 21 030 BRT i cztery okręty o łącznej wyporności 463 tony, a jeden statek o pojemności 4125 BRT został uszkodzony; zostały też zdobyte trzy statki o łącznej pojemności 2716 BRT[24]. Pełne zestawienie zadanych przez niego strat przedstawia poniższa tabela[24]:

Data Nazwa Państwo Tonaż[uwaga 4] Zatopienie[uwaga 5]
19 maja 1917 „Erik”  Szwecja 785 T
19 maja 1917 „Göta”  Szwecja 1128 N
19 maja 1917 „Kjell”  Szwecja 235 T
19 maja 1917 „Kyros”  Szwecja 221 T
19 maja 1917 „Lizzie”  Szwecja 1095 N
19 maja 1917 „Märta”  Szwecja 493 N
19 maja 1917 „Olga”  Szwecja 83 T
19 maja 1917 „Pauline”  Szwecja 168 T
19 maja 1917 „Therese”  Szwecja 208 T
3 czerwca 1917 „Sten II”  Imperium Rosyjskie 227 T
6 czerwca 1917 „Edvard”  Szwecja 98 T
6 czerwca 1917 „Elianna”  Szwecja 75 T
11 czerwca 1917 „August”  Szwecja 120 T
15 czerwca 1917 „Cleo”  Szwecja 92 T
7 lipca 1917 MT 11  MW Imperium Rosyjskiego 29 T
7 lipca 1917 MT 14  MW Imperium Rosyjskiego 29 T
14 lipca 1917 „Bonus”  Finlandia 111 T
10 września 1917 „Sims”  Imperium Rosyjskie ? T
27 listopada 1917 „Bditielnyj”  MW Imperium Rosyjskiego 380 T
30 listopada 1917 MT 1  MW Imperium Rosyjskiego 25 T
29 grudnia 1917 „Ennismore”  Wielka Brytania 1499 T
1 stycznia 1918 „Eriksholm”  Szwecja 2632 T
12 stycznia 1918 „Adolph Meyer”  Szwecja 807 T
11 lutego 1918 „Baku Standard”  Wielka Brytania 3708 T
12 lutego 1918 „St. Magnus”  Wielka Brytania 809 T
13 lutego 1918 „Lackawanna”  Wielka Brytania 4125 N
18 maja 1918 „William Rockefeller”  US Navy 7175 T
28 czerwca 1918 „Pochard”  Wielka Brytania 146 T
17 września 1918 „Muriel”  Wielka Brytania 1831 T
RAZEM zatopione: 24
zdobyte: 3
uszkodzone: 1

Uwagi

  1. ↑ SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
  2. ↑ Od 1917 roku: 52,67 metra[6] lub 51,7 metra[12].
  3. ↑ Opracowania znacznie różnią się wartościami zasięgu na powierzchni: Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że wynosił on 6910 mil morskich przy prędkości 7 węzłów, zaś Hutchinson 2001 ↓, s. 52 – 6430 Mm przy prędkości 7 węzłów.
  4. ↑ Tonaż statków handlowych i innych cywilnych jednostek podany jest w tonach rejestrowych brutto, a w przypadku okrętów podana jest wyporność w tonach.
  5. ↑ T – zatopiony, N – zdobyty/uszkodzony.

Przypisy

  1. 1 2 3 Fontenoy 2007 ↓, s. 106.
  2. 1 2 3 4 Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182.
  3. ↑ Rössler 1989 ↓, s. 50.
  4. 1 2 3 Rössler 1989 ↓, s. 53.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 UC 58 ↓.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 Möller i Brack 2004 ↓, s. 60.
  7. ↑ Williamson 2016 ↓, s. 14.
  8. 1 2 3 4 Gogin 2014 ↓.
  9. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 105-106.
  10. 1 2 Hutchinson 2001 ↓, s. 54.
  11. ↑ Gröner 1985 ↓, s. 58.
  12. 1 2 Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 564.
  13. 1 2 3 UC II ↓.
  14. ↑ Hutchinson 2001 ↓, s. 52.
  15. 1 2 3 4 5 Knott 2015 ↓.
  16. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 247.
  17. ↑ Showell 2006 ↓, s. 56.
  18. 1 2 Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313.
  19. 1 2 Holicki 2020 ↓, s. 92, 95.
  20. ↑ Showell 2006 ↓, s. 57.
  21. ↑ Moore 1990 ↓, s. 127.
  22. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 246.
  23. 1 2 Karl Vesper ↓.
  24. 1 2 3 uboatsucc ↓.
  25. ↑ Erik ↓.
  26. ↑ Kjell ↓.
  27. ↑ Kyros ↓.
  28. ↑ Olga ↓.
  29. ↑ Pauline ↓.
  30. ↑ Therese ↓.
  31. ↑ Gota ↓.
  32. ↑ Lizzie ↓.
  33. ↑ Marta ↓.
  34. ↑ Sten ↓.
  35. ↑ Edvard ↓.
  36. ↑ Elianna ↓.
  37. ↑ August ↓.
  38. ↑ Cleo ↓.
  39. ↑ MT 11 ↓.
  40. ↑ MT 14 ↓.
  41. ↑ Bonus ↓.
  42. ↑ Sims ↓.
  43. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 514.
  44. ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 307.
  45. ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 316, 319-320.
  46. ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 316, 322.
  47. ↑ Kosiarz 1979 ↓, s. 343.
  48. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 413.
  49. ↑ Bditielnyj ↓.
  50. ↑ MT 1 ↓.
  51. 1 2 Perepeczko 2000 ↓, s. 403.
  52. 1 2 3 4 Wwlossesbrms 3 ↓.
  53. ↑ Ennismore ↓.
  54. ↑ Eriksholm ↓.
  55. ↑ Adolph Meyer ↓.
  56. ↑ Baku Standard ↓.
  57. ↑ St Magnus ↓.
  58. ↑ Lackawanna ↓.
  59. 1 2 Kurt Schwarz ↓.
  60. ↑ William Rockefeller ↓.
  61. ↑ Pochard ↓.
  62. ↑ Muriel ↓.

Bibliografia

  • BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 3 of 3 - September 1917-November 1918 in date order. naval-history.net. [dostęp 2020-01-19]. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
  • Ivan Gogin: UC II type coastal submarine minelayers (1916-1917). Navypedia. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
  • Guðmundur Helgason: Adolph Meyer. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: August. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Baku Standard. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Bditelnyi. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Bonus. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Cleo. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Edvard. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Elianna. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ennismore. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Erik. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Eriksholm. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Göta. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Karl Vesper. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Kurt Schwarz. uboat.net. [dostęp 2020-01-19]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kjell. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kyros. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Lackawanna. uboat.net. [dostęp 2020-01-19]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Lizzie. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Märta. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Mt 1. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Mt 11. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Mt 14. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Muriel. uboat.net. [dostęp 2020-01-19]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Olga. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Pauline. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Pochard. uboat.net. [dostęp 2020-01-19]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Sims. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: St. Magnus. uboat.net. [dostęp 2020-01-19]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Sten Ii. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Therese. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 58. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC 58. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: William Rockefeller. uboat.net. [dostęp 2020-01-19]. (ang.).
  • Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743. 
  • Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: HarperCollins, 2001. ISBN 978-0-00-710558-8. (ang.).
  • Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2020-01-17]. (ang.).
  • Edmund Kosiarz: Pierwsza wojna światowa na Bałtyku. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-3234-9.
  • John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
  • Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
  • Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
  • Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.).
  • Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.