SM UC-51
Ilustracja
SM UC-56, siostrzany okręt UC-51
Klasa

okręt podwodny

Typ

UC II

Projekt

41

Historia
Stocznia

Germaniawerft, Kilonia

Położenie stępki

1916

Wodowanie

5 grudnia 1916

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

6 stycznia 1917

Zatonął

17 listopada 1917

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


434 tony
511 ton

Długość

52,7 m

Szerokość

5,22 m

Zanurzenie

3,64 m

Zanurzenie testowe

50 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Materiał kadłuba

stal

Napęd
2 silniki Diesla o łącznej mocy 485 kW (660 KM)
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 460 kW (620 KM)
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


11,8 węzła
7,2 w.

Zasięg

powierzchnia: 9450 Mm przy 7 w.
zanurzenie: 56 Mm przy 4 w.

Uzbrojenie
18 min UC/200, 1 działo kal. 88 mm L/30, 7 torped
Wyrzutnie torpedowe

3 × 500 mm

Załoga

26

SM UC-51 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany 5 grudnia 1916 roku w stoczni Germaniawerft w Kilonii, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 6 stycznia 1917 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte i Flotylli Flandria okręt odbył siedem patroli bojowych, w wyniku których zatonęło 28 statków o łącznej pojemności 31 837 BRT, zaś dwa statki o łącznej pojemności 5855 BRT zostały uszkodzone. 17 listopada 1917 roku SM UC-51 zatonął wraz z całą załogą po wejściu na minę w kanale La Manche.

Projekt i budowa

Dokonania pierwszych niemieckich podwodnych stawiaczy min typu UC I, a także zauważone niedostatki tej konstrukcji, skłoniły dowództwo Cesarskiej Marynarki Wojennej z admirałem von Tirpitzem na czele do działań mających na celu budowę nowego, znacznie większego i doskonalszego typu okrętu podwodnego. Opracowany latem 1915 roku projekt okrętu, oznaczonego później jako typ UC II, tworzony był równolegle z projektem przybrzeżnego torpedowego okrętu podwodnego typu UB II[1]. Głównymi zmianami w stosunku do poprzedniej serii były: instalacja wyrzutni torpedowych i działa pokładowego, zwiększenie mocy i niezawodności siłowni, oraz wzrost prędkości i zasięgu jednostki, kosztem rezygnacji z możliwości łatwego transportu kolejowego (ze względu na powiększone rozmiary)[1][2].

SM[uwaga 1] UC-51 zamówiony został 12 stycznia 1916 roku jako jednostka z III serii okrętów typu UC II (numer projektu 41, nadany przez Inspektorat Okrętów Podwodnych[3]), w ramach wojennego programu rozbudowy floty[4][5]. Został zbudowany w stoczni Germaniawerft w Kilonii jako jeden z sześciu okrętów III serii zamówionych w tej wytwórni[4][6][7]. UC-51 otrzymał numer stoczniowy 267 (Werk 267)[5][8]. Stępkę okrętu położono w 1916 roku[8], a zwodowany został 5 grudnia 1916 roku[1][9].

Dane taktyczno-techniczne

SM UC-51 był średniej wielkości przybrzeżnym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[2]. Długość całkowita wynosiła 52,7 metra, szerokość 5,22 metra i zanurzenie 3,64 metra[6][8]. Wykonany ze stali kadłub sztywny miał 39,3 metra długości i 3,61 metra szerokości, a wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 7,46 metra[10]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 434 tony, a w zanurzeniu 511 ton[6][11]. Jednostka miała wysoki, ostry dziób przystosowany do przecinania sieci przeciwpodwodnych; do jej wnętrza prowadziły trzy luki: pierwszy przed kioskiem, drugi w kiosku, a ostatni w części rufowej, prowadzący do maszynowni[12]. Cylindryczny kiosk miał średnicę 1,4 metra i wysokość 1,8 metra, obudowany był opływową osłoną[12]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne Daimler MU256 o łącznej mocy 485 kW (660 KM), zaś pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym BBC o łącznej mocy 460 kW (620 KM)[6][8]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby wykonane z brązu manganowego (o średnicy 1,9 metra i skoku 0,9 metra)[12]. Okręt osiągał prędkość 11,8 węzła na powierzchni i 7,2 węzła w zanurzeniu[6][8]. Zasięg wynosił 9450 Mm przy prędkości 7 węzłów w położeniu nawodnym oraz 56 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą[8][13][uwaga 2]. Zbiorniki mieściły 56 ton paliwa[8][13][uwaga 3], a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów 26 MAS po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi[4][14]. Okręt miał siedem zewnętrznych zbiorników balastowych[12]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[10][15], zaś czas wykonania manewru zanurzenia 40 sekund[16].

Głównym uzbrojeniem okrętu było 18 min kotwicznych typu UC/200 w sześciu skośnych szybach minowych o średnicy 100 cm, usytuowanych w podwyższonej części dziobowej jeden za drugim w osi symetrii okrętu, pod kątem do tyłu (sposób stawiania – „pod siebie”)[2][17]. Układ ten powodował, że miny trzeba było stawiać na zaplanowanej przed rejsem głębokości, gdyż na morzu nie było do nich dostępu (co znacznie zmniejszało skuteczność okrętów)[18][17]. Wyposażenie uzupełniały dwie zewnętrzne wyrzutnie torped kalibru 500 mm (umiejscowione powyżej linii wodnej na dziobie, po obu stronach szybów minowych), jedna wewnętrzna wyrzutnia torped kal. 500 mm na rufie (z łącznym zapasem 7 torped) oraz umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kal. 88 mm L/30, z zapasem amunicji wynoszącym 130 naboi[2][10][19]. Okręt wyposażony był w trzy peryskopy Zeissa oraz kotwicę grzybkową o masie 272 kg[12].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy[16][20][uwaga 4].

Służba

6 stycznia 1917 roku SM UC-51 został przyjęty do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej[5][9]. Dowództwo jednostki objął kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant) Wilhelm Schröder[21]. Po okresie szkolenia okręt został 8 kwietnia przydzielony do 1. Flotylli U-Bootów Hochseeflotte[5].

16 kwietnia na Morzu Północnym UC-51 zatrzymał i zatopił po zejściu załóg dwa żaglowce: zbudowany w 1872 roku szwedzki drewniany bryg „Amanda” o pojemności 232 BRT, przewożący stemple z Fredrikshald do Hartlepool (na pozycji 56°27′N 3°00′E/56,450000 3,000000)[22] oraz pochodzący z 1880 roku norweski „Polycarp” (509 BRT), transportujący węgiel z Hartlepool do Christianii (na pozycji 56°23′N 2°52′E/56,383333 2,866667)[23][24]. Następnego dnia na pozycji 56°30′N 4°10′E/56,500000 4,166667 okręt ostrzelał z działa pokładowego i uszkodził zbudowany w 1883 roku szwedzki parowiec „Atalanta” o pojemności 1091 BRT, płynący z ładunkiem żelaza i drobnicy z Göteborga do Kingston upon Hull[25][26][uwaga 5].

29 kwietnia nowym dowódcą U-Boota został mianowany por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Hans Galster[27]. W maju 1917 roku UC-51 oraz pozostałe okręty wchodzące w skład 1. Flotylli (U-71, U-80, UC-29, UC-31, UC-33, UC-41, UC-42, UC-44, UC-45, UC-49, UC-50, UC-55, UC-75 i UC-77) postawiły wokół Wysp Brytyjskich 50 zagród minowych[28]. 4 maja na pozycji 58°30′N 1°04′W/58,500000 -1,066667 okręt storpedował zbudowany w 1910 roku duński parowiec „Marie” (772 BRT), przewożący drewno i miazgę drzewną z Fredrikshald do Kingston upon Hull (statek zatonął ze stratą dwóch marynarzy)[29]. Nazajutrz w odległości 26 MM na południowy wschód od wyspy Auskerry (Orkady) UC-51 zatopił też zbudowany w 1903 roku norweski parowiec „Segovia” o pojemności 1394 BRT, płynący z ładunkiem węgla z Newcastle upon Tyne do Gibraltaru (na pozycji 58°38′N 2°00′W/58,633333 -2,000000, nikt nie zginął)[30].

18 czerwca ofiarą działalności U-Boota padły dwa brytyjskie żaglowce, zatrzymane i zatopione ogniem artyleryjskim: zbudowany w 1867 roku drewniany szkuner „Kangaroo” (84 BRT), płynący z ładunkiem węgla z Cardiff do Ballyhack w hrabstwie Wexford, na pokładzie którego śmierć poniosło czterech załogantów wraz z kapitanem (na pozycji 51°53′N 6°24′W/51,883333 -6,400000)[31][32] oraz pochodząca z 1874 roku drewniana barkentyna „Violet” (158 BRT), transportująca drewno na stemple z Waterford do Cardiff (na pozycji 51°57′N 6°24′W/51,950000 -6,400000, bez strat w załodze)[31][33]. 22 czerwca w odległości 11 Mm na południowy wschód od Fastnet Rock (na pozycji 51°21′N 9°19′W/51,350000 -9,316667) UC-51 storpedował bez ostrzeżenia i zatopił zbudowany w 1904 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Miami” o pojemności 3762 BRT, płynący z ładunkiem drobnicy z Nowego Jorku do Manchesteru (na pokładzie nikt nie zginął)[31][34]. Dwa dni później 4,5 Mm na południowy zachód od wyspy Lundy ten sam los spotkał zbudowany w 1883 roku holenderski parowiec „Hilversum” o pojemności 1505 BRT, płynący pod balastem z Hawru do Barry (obyło się bez strat w ludziach)[35].

26 lipca na postawionej przez UC-51 minie w odległości 2 Mm na południe od latarni morskiej Galley Head (Cork) zatonął wraz z całą, liczącą 24 osoby załogą zbudowany w 1906 roku brytyjski parowiec „Ludgate” (3708 BRT), płynący z ładunkiem rudy żelaza z Huelvy do Garston[31][36]. 11 sierpnia w odległości 12 Mm na północny wschód od latarni morskiej Caldey okręt zatrzymał i zatopił po zejściu załogi zbudowaną w 1914 roku brytyjską żaglową łódź rybacką „Gloriosa” (23 BRT)[37]. Następnego dnia u wybrzeży Pembrokeshire jej los podzielił pochodzący z 1895 roku brytyjski kuter rybacki „Eleazar” o pojemności 111 BRT[38]. 14 sierpnia U-Boot w okolicy latarni morskiej Trevose Head storpedował i zatopił dwa parowce: zbudowany w 1890 roku francuski „N. Verberckmoens” (1353 BRT), przewożący węgiel ze Swansea do Dunkierki (na pozycji 50°47′N 4°45′W/50,783333 -4,750000, na pokładzie śmierć poniosły cztery osoby)[39] oraz zbudowany w 1901 roku uzbrojony brytyjski „Wisbech” (1282 BRT), transportujący paliwo i stalowe obręcze z Cardiff do Saint-Malo (zatonął ze stratą dwóch członków załogi)[31][40].

20 sierpnia SM UC-51 został przydzielony do Flotylli Flandria[5]. 8 września w kanale La Manche okręt zatrzymał i zatopił po ewakuacji załóg dwa zbudowany w 1873 roku brytyjskie żaglowce: drewniany trójmasztowy szkuner „Ezel” o pojemności 163 BRT, płynący z ładunkiem gliny z Teignmouth do Le Tréport (na pozycji 50°13′N 0°36′E/50,216667 0,600000)[41][42] oraz drewniany kecz „Laura” (104 BRT)[41][43]. 10 września lista wojennych dokonań załogi U-Boota powiększyła się o pięć brytyjskich żaglowców, zatopionych na północny wschód od St Ives: zbudowaną w 1870 roku brytyjską drewnianą brygantynę „Jane Williamson” o pojemności 197 BRT, płynącą z ładunkiem węgla z Liverpoolu do Cherbourga (zatonęła w wyniku ostrzału artyleryjskiego na pozycji 50°32′N 5°20′W/50,533333 -5,333333, a na jej pokładzie zginęło czterech załogantów wraz z kapitanem)[41][44]; pochodzący z 1868 roku „Mary Orr” (91 BRT), transportujący węgiel z Runcorn do Dieppe (na pozycji 50°18′N 5°40′W/50,300000 -5,666667, bez strat w ludziach)[41][45]; drewniane szkunery „Mary Seymour” (150 BRT) i „Moss Rose” (161 BRT), przewożące węgiel z Ellesmere Port do Cherbourga (na pozycji 50°16′N 5°39′W/50,266667 -5,650000, nikt nie zginął)[41][46][47] oraz zbudowany w 1876 roku drewniany szkuner „Water Lily” o pojemności 111 BRT, płynący z ładunkiem węgla z Runcorn do Cherbourga (na pozycji 50°18′N 5°40′W/50,300000 -5,666667, bez strat w załodze)[41][48]. Nazajutrz nieopodal Crackington Haven okręt zatopił zbudowaną w 1903 roku brytyjską łódź rybacką „Rosy Cross” o pojemności 25 BRT (załoga ocalała)[49] oraz pochodzący z 1865 roku brytyjski drewniany szkuner „William” (78 BRT), transportujący węgiel z Cardiff do Saint-Brieuc (zatrzymany i po zejściu załogi zatopiony przy pomocy ładunków wybuchowych na pozycji 50°56′N 4°39′W/50,933333 -4,650000)[41][50]. Tego dnia na tych samych wodach na postawioną przez UC-51 minę wszedł zbudowany w 1910 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Luxembourg” o pojemności 1417 BRT, płynący z Hawru do Newport (zatonął bez strat w ludziach na pozycji 50°13′N 5°40′W/50,216667 -5,666667)[41][51]. 14 września u wybrzeży Cork U-Boot storpedował bez ostrzeżenia i zatopił zbudowany w 1888 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Zeta” (2269 BRT), płynący z ładunkiem węgla z Barry do Zárate (obyło się bez strat w ludziach)[41][52]. Nazajutrz u wybrzeży Pembrokeshire na postawionej przez okręt podwodny minie zatonął zbudowany w 1909 roku francuski parowiec „Saint Jacques” o pojemności 2459 BRT, transportujący węgiel z Barry do Bizerty[53].

9 października na postawioną przez UC-51 nieopodal Trevose Head (Kornwalia) minę wszedł zbudowany w 1904 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Poldown” (1370 BRT), płynący z ładunkiem węgla z Penarth do Boulogne-sur-Mer (statek zatonął na pozycji 50°31′35″N 5°05′05″W/50,526389 -5,084722 ze stratą 18 członków załogi, wliczając kapitana)[41][54]. 15 października na postawionej nieopodal Milford Haven przez U-Boota minie zatonął wraz z całą, liczącą 10 osób załogą zbudowany w 1907 roku brytyjski kuter HMD[uwaga 6] „Active III” (81 BRT)[uwaga 7][55]. 20 października u wybrzeży Pembrokeshire na postawioną przez okręt podwodny minę wszedł zbudowany w 1901 roku uzbrojony brytyjski parowiec pasażerski „Ionian” o pojemności 8268 BRT, płynący pod balastem z Liverpoolu do Plymouth. Statek zatonął ze stratą siedmiu członków załogi na pozycji 51°35′N 4°59′W/51,583333 -4,983333[56][uwaga 8].

17 listopada okręt uszkodził nowy, zbudowany w 1917 roku brytyjski parowiec „David Lloyd George” o pojemności 4764 BRT, transportujący królicze skóry, krzemień i produkty zbożowe z Hawru do Nowego Jorku (do zdarzenia doszło na pozycji 50°13′N 3°36′W/50,216667 -3,600000, nikt nie zginął)[57]. Tego dnia SM UC-51 zatonął w kanale La Manche wraz z całą, liczącą w tym rejsie 29 osób załogą po wejściu na brytyjską minę na pozycji 50°08′N 3°42′W/50,133333 -3,700000[5][58][uwaga 9].

Podsumowanie działalności bojowej

SM UC-51 odbył siedem rejsów operacyjnych, w wyniku których zatonęło 28 statków o łącznej pojemności 31 837 BRT, zaś dwa statki o łącznej pojemności 5855 BRT zostały uszkodzone[59]. Pełne zestawienie zadanych przez niego strat przedstawia poniższa tabela[59]:

Data Nazwa Państwo Tonaż[uwaga 10] Los jednostki
16 kwietnia 1917 „Amanda”  Szwecja 232 zatopiony
16 kwietnia 1917 „Polycarp”  Norwegia 509 zatopiony
17 kwietnia 1917 „Atalanta”  Szwecja 1091 uszkodzony
4 maja 1917 „Marie”  Dania 772 zatopiony
5 maja 1917 „Segovia”  Norwegia 1394 zatopiony
18 czerwca 1917 „Kangaroo”  Wielka Brytania 76 zatopiony
18 czerwca 1917 „Violet”  Wielka Brytania 158 zatopiony
22 czerwca 1917 „Miami”  Wielka Brytania 3762 zatopiony
24 czerwca 1917 „Hilversum”  Holandia 1505 zatopiony
26 lipca 1917 „Ludgate”  Wielka Brytania 3708 zatopiony
11 sierpnia 1917 „Gloriosa”  Wielka Brytania 23 zatopiony
12 sierpnia 1917 „Eleazar”  Wielka Brytania 111 zatopiony
14 sierpnia 1917 „N. Verberckmoens”  Francja 1353 zatopiony
14 sierpnia 1917 „Wisbech”  Wielka Brytania 1282 zatopiony
8 września 1917 „Ezel”  Wielka Brytania 163 zatopiony
8 września 1917 „Laura”  Wielka Brytania 104 zatopiony
10 września 1917 „Jane Williamson”  Wielka Brytania 197 zatopiony
10 września 1917 „Mary Orr”  Wielka Brytania 91 zatopiony
10 września 1917 „Mary Seymour”  Wielka Brytania 150 zatopiony
10 września 1917 „Moss Rose”  Wielka Brytania 161 zatopiony
10 września 1917 „Water Lily”  Wielka Brytania 111 zatopiony
11 września 1917 „Luxembourg”  Wielka Brytania 1417 zatopiony
11 września 1917 „Rosy Cross”  Wielka Brytania 25 zatopiony
11 września 1917 „William”  Wielka Brytania 78 zatopiony
14 września 1917 „Zeta”  Wielka Brytania 2269 zatopiony
15 września 1917 „Saint Jacques”  Francja 2459 zatopiony
9 października 1917 „Poldown”  Wielka Brytania 1370 zatopiony
15 października 1917 HMD „Active III”  Royal Navy 81 zatopiony
20 października 1917 „Ionian”  Wielka Brytania 8268 zatopiony
17 listopada 1917 „David Lloyd George”  Wielka Brytania 4764 uszkodzony
RAZEM zatopione: 28
uszkodzone: 2

Uwagi

  1. ↑ SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
  2. ↑ Opracowania znacznie różnią się wartościami zasięgu na powierzchni: Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że wynosił on 6910 mil morskich przy prędkości 7 węzłów, zaś Hutchinson 2001 ↓, s. 52 – 6430 Mm przy prędkości 7 węzłów.
  3. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182 podaje, że zbiorniki okrętu mieściły 63 tony paliwa.
  4. ↑ W ostatnim rejsie na pokładzie UC-51 przebywało 29 ludzi[5].
  5. ↑ Statek został nazajutrz (18 kwietnia) zatopiony przez SM U-86[25].
  6. ↑ HMD – His Majesty’s Drifter – Kuter Jego Mości.
  7. ↑ Ponieważ zarekwirowane przez Royal Navy kutry były pierwotnie jednostkami cywilnymi, podana jest ich pojemność brutto, występująca w źródłach, zamiast wyporności podawanej standardowo dla jednostek wojennych.
  8. ↑ Wwlossesbrms 3 ↓ podaje, że statek został storpedowany bez ostrzeżenia.
  9. ↑ Identycznie podają Möller i Brack 2004 ↓, s. 59, Gogin 2020 ↓, Lettens 2019 ↓ i Fontenoy 2007 ↓, s. 106. Natomiast Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182, Hutchinson 2001 ↓, s. 54, Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 197, 328 i Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 564 podają, że okręt został zatopiony 13 listopada 1917 roku nieopodal Start Point przez brytyjski niszczyciel HMS „Firedrake”.
  10. ↑ Tonaż statków handlowych i innych cywilnych jednostek podany jest w tonach rejestrowych brutto.

Przypisy

Bibliografia

  • BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 2 of 3 - January-August 1917 in date order. naval-history.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 3 of 3 - September 1917-November 1918 in date order. naval-history.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
  • Ivan Gogin: UC II type coastal submarine minelayers (1916-1917). Navypedia. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
  • Guðmundur Helgason: Amanda. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Atalanta. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: David Lloyd George. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Eleazar. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ezel. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Gloriosa. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Hilversum. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: HMD Active Iii. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ionian. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Jane Williamson. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kangaroo. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Wilhelm Schröder. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Laura. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ludgate. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Luxembourg. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Marie. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Mary Orr. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Mary Seymour. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Miami. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Moss Rose. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: N. Verberckmoens. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Hans Galster. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Poldown. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Polycarp. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Rosy Cross. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Saint Jacques. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Segovia. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 51. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC 51. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Violet. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Water Lily. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: William. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Wisbech. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Zeta. uboat.net. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743. 
  • Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: HarperCollins, 2001. ISBN 978-0-00-710558-8. (ang.).
  • Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
  • Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
  • Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
  • Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.).
  • Jan Lettens: UC-51 [+1917]. Wrecksite. [dostęp 2020-11-20]. (ang.).
  • Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.