Mleczaj rudy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

Lactarius

Gatunek

mleczaj rudy

Nazwa systematyczna
Lactarius rufus (Scop.) Fr.
Epicr. syst. mycol.: 347 (Uppsala, 1838)
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg występowania w Europie i Azji

Mleczaj rudy (Lactarius rufus (Scop.) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1772 r. Scopoli nadając mu nazwę Agaricus rufus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Lactarius[1].

Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1890 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: podrydzyk ostry i mleczaj czerwonobrunatny[2]. Nazwy regionalne: dziki rydz, psi rydz, gorzki rydzek, ostry podrydzyk, psiarka, psi grzyb[3]. Niektóre synonimy łacińskie:[4]:

  • Agaricus rufus Scop. 1772
  • Agaricus variabilis Batsch 1783
  • Galorrheus rufus (Scop.) P. Kumm. 1871
  • Lactarius mollis D.A. Reid 1969
  • Lactarius rufus var. exumbonatus Boud. 1911
  • Lactifluus rufus (Scop.) Kuntze 1891

Morfologia

Kapelusz

Średnica 3–8 cm, za młodu szerokostożkowaty z podwiniętym brzegiem, później płaskołukowaty (zazwyczaj na środku z garbem), w końcu nieco lejkowaty. Kolor równomiernie czerwonobrązowy, skórka gładka i bez prążkowania[5].

Blaszki

O szerokości ok. 5 mm, gęste i nieco zbiegające po trzonie. U młodych okazów żółtawe, potem jasnokremowe, u starszych mięsnoochrowe. Często posiadają czerwone cętki[5]. U starszych okazów opylone są białymi zarodnikami[3].

Trzon

Wysokość 3–12 cm, szerokość 8–18 mm. Jest walcowaty i kruchy, u młodych okazów gąbczasty, potem pusty. Kolor początkowo białawy, potem jasnoczerwonobrązowy[5].

Miąższ

Dość cienki, o kolorze czerwonawobrązowym. Podczas suszenia wydziela silny korzenny zapach[6].

Mleczko

Wypływa dość obficie. Jest rzadkie, wodnistobiałe, w smaku łagodne, ale pozostawia gorzki posmak[6].

Wysyp zarodników

Białawy. Zarodniki szerokoelipsidalne z drobnobrodawkowana powierzchnią. Rozmiar: 8-95 × 6,5-7,5 μm[7]

Występowanie i siedlisko

Występuje na całej półkuli północnej na obszarach o umiarkowanym klimacie[3]. W Europie Środkowej jest pospolity, rzadki jest tylko na obszarach o podłożu wapiennym[8]. W Polsce jest bardzo pospolity[2].

Występuje w lasach iglastych, a także na obrzeżach bagien i torfowisk. Rośnie na kwaśnych glebach, niemal wyłącznie pod świerkami i sosnami, bardzo rzadko pod brzozami[8]. W Polsce jest grzybem pospolitym[7].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[2]. Wskutek ostrego smaku mleczaj rudy często opisywany jest jako grzyb niejadalny[5][7]. Jednak na opracowanej dla FAO liście jest wymieniony jako grzyb jadalny w Rosji i na Ukrainie[9]. W stanie surowym zawiera on substancje, które mogą powodować nudności, wymioty lub biegunkę, jednak po odpowiednim przyrządzeniu można go spożywać. Zaleca się w tym celu solenie, kiszenie lub marynowanie, po uprzednim kilkukrotnym namoczeniu w wodzie i obgotowaniu, lub jedynie dłuższym gotowaniu i odlaniu wody. Takie przygotowanie owocników pozbawia je także ostrego smaku[3][10]. Z tak przygotowanych grzybów podobno otrzymuje się smaczne danie o smaku podobnym do gulaszu[8].

Jest czasami atakowany przez pasożytniczego grzyba Hypomyces lateritius, powodującego pleśnienie i niedorozwój jego blaszek oraz stwardnienie miąższu. Porażone przez tego grzyba owocniki rydzów są niejadalne[11].

Gatunki podobne

Jest wiele gatunków mleczajów o brązowym kapeluszu. Najbardziej podobny jest mleczaj rudobrązowy (Lactarius hysginus), ale ma on kapelusz o mazistej powierzchni[8]. Podobny jest też mleczaj kamforowy (Lactarius camphoratus). Odróżnić go można po zapachu (pachnie cykorią lub przyprawą maga), oraz mleczkiem o łagodnym smaku[3]. Mleczaja rudego najłatwiej odróżnić od tych gatunków po spiczastym garbku na środku kapelusza, piekącym smaku i masowym występowaniu[12].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  2. 1 2 3 Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  3. 1 2 3 4 5 Henryk Orłoś: Atlas grzybów leśnych. Warszawa: PWRiL, 1974.
  4. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
  5. 1 2 3 4 Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. 1 2 Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
  7. 1 2 3 Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  8. 1 2 3 4 Andreas Gminder: Atlas grzybów jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
  9. ↑ Eric Boa: Wild edible fungi : A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
  10. ↑ Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 424. ISBN 83-7404-513-2.
  11. ↑ Günter R.W. Arnold: Gigantische Askosporen bei Peckiella lateritia (Fr.) Maire. In: Hermann Jahn (Hrsg.): Westfälische Pilzbriefe. Band 7, 1968
  12. ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.