Konstal 102Na

Zabytkowy tramwaj 102Na w Częstochowie (2015)
Dane ogólne
Kraj produkcji	Polska
Producent	Konstal
Miejsce produkcji	Chorzów
Lata produkcji	1970–1973
Dane techniczne
Liczba członów	2
Długość	19 300 mm
Szerokość	2400 mm
Wysokość	3076 mm
Masa	25 900 kg
Rozstaw wózków	1000 mm 1435 mm
Rozstaw osi w wózkach	1900 mm
Układ osi	Bo′2′Bo
Moc silników	4 × 41,5 kW
Napięcie zasilania	600 V 660 V
Prędkość maksymalna	55 km/h
Przyspieszenie	1 m/s²
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	32
Liczba miejsc ogółem	185

Konstal 102Na – dwuczłonowy tramwaj normalnotorowy, wytwarzany w latach 1970–1973 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Stanowi modyfikację tramwaju Konstal 102N. Wersje wąskotorowe (102NaW i 803N) produkowano w latach 1973–1974. Ogółem wyprodukowano 600 wagonów, które w całości dostarczono do miast ówczesnej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Konstrukcja

102Na to dwuczłonowy, jednokierunkowy, sześcioosiowy, normalnotorowy, silnikowy wagon tramwajowy. W porównaniu ze 102N powrócono do kształtu ścian czołowych montowanych wcześniej w wozach 13N. Skrajne wózki są napędowe, a wózek środkowy, na którym opierają się obydwa człony, jest toczny. Początkowo wózki zabezpieczone były osłonami, które jednak z czasem usunięto^[1]. Przegub łączący obydwa człony znajduje się nad środkowym wózkiem. Do wnętrza każdego z członów z prawej strony nadwozia prowadzi dwoje czteroczęściowych drzwi harmonijkowych. Projekt wizualny tramwaju 102Na został stworzony przez Instytut Wzornictwa Plastycznego^[2].

Wewnątrz tramwaju zamontowano siedzenia w układzie 1+1 kryte skajem. Podłogę wyłożono wykładziną z gumy. Oświetlenie przedziału pasażerskiego stanowią połączone szeregowo żarówki chronione półkolistymi kloszami. Wentylację wnętrza umożliwiały przesuwne plastikowe szybki w górnych częściach okien oraz uchylne klapy dachowe^[3].

W tramwaju 102Na zamontowano wyposażenie elektryczne z rozruchem oporowym. W skrajnych wózkach znajdują się po dwa szeregowe silniki prądu stałego typu LTb-220 (każdy napędza jedną oś). Zastosowano hamulce elektrodynamiczne, elektromagnetyczne oraz szynowe. Środkowy wózek posiada dodatkowo hamulec tarczowy^[1]. Prąd elektryczny o napięciu 600 V DC (w konurbacji górnośląskiej 660 V DC) pobierany jest z sieci trakcyjnej za pomocą pantografu OTK-1 umieszczonego na dachu z przodu pierwszego członu. Niskonapięciowe obwody pulpitu motorniczego są zasilane z przetwornicy wirowej napięciem 40 V DC. Sterowanie tramwajem odbywa się za pomocą nastawnika jazdy w formie korbki, posiadającego 22 pozycje jazdy, 20 pozycji hamowania i pozycję 0. Z przodu tramwaju umieszczono jeden okrągły reflektor, a na ściankach przedniej i tylnej gniazda sterowania wielokrotnego^[2].

Produkowane odmiany

Modernizacje

Dostawy

Państwo	Miasto	Typ	Lata dostaw	Liczba	Numery taborowe	Uwagi
Polska	Bydgoszcz	102Na	1973–1974	20			[6]
	Częstochowa	102Na	1970–1972	18			[7]
	Gdańsk	102Na	1970	5			[8]
	Gorzów Wielkopolski	102Na	1972–1973	5	14, 16, 17, 24, 25		[9]
	Konurbacja górnośląska	102Na	1970	128	151–249		[10]
	Kraków	102Na	1970–1974	58	208–265	wagony nr 213, 222, 244 przebudowano na doczepy 102NaD	[11]
	Łódź	102NaW	1972–1973	20	876–895	876 i 877 – prototypy	[4]
		803N	1973–1975	139	896–939, 461–487, 940–999		[12]
	Poznań	102Na	1970–1973	65	601–630		[13][14]
	Szczecin	102Na	1971–1972	30	601–630		[15]
	Toruń	803N	1974	10	201–210		[16]
	Wrocław	102Na	1970–1973	80	2003–2082	pominięto numery 2041 i 2050	[2]
		102Nd	1973	22	2083–2104		[2]
Łączna liczba:				600

Eksploatacja

Tramwaje 102Na eksploatowane były w większości miast Polski dysponujących komunikacją tramwajową, obecnie w prawie wszystkich miastach w Polsce są wycofane z użycia.

Pierwszym miastem, które zakończyło liniową eksploatację pojazdów typu 102N i 102Na był Gdańsk. W 1988 roku dokonano wymiany 43 sztuk wagonów 102Na oraz 3 sztuk wagonów 102N na 46 sztuk wagonów 105N wyprodukowanych w latach 1976–1978 pomiędzy WPK Gdańsk (poprzednik spółki GAiT), a MPK Kraków^[17]. We wrześniu 2008 roku wycofano z eksploatacji wagony w GOP-ie. Przedostatnim miastem eksploatującym te tramwaje liniowo był Wrocław, gdzie ostatnią planową jazdę tramwaj 102Na odbył 17 maja 2011 roku. W Poznaniu tramwaj 102Na eksploatowany był liniowo na linii numer 3 do roku 2013.

Od 29 czerwca do 15 września 2019 w dni wolne od pracy tramwaj 102Na pojawił się w ruchu planowym na linii nr 8 w Gdańsku.

W 1974 w Krakowie, przy współpracy fachowców przedsiębiorstwa komunikacyjnego ze Szczecina, uruchomiono eksploatację wagonów 102Na w trakcji ukrotnionej (m.in. linie 4, 22). Później stosowano ją także w innych miastach (m.in. linie 0, 7, 15, 37 i 40 w GOP, linie nr 14 i 17 we Wrocławiu). Było to bardzo praktyczne rozwiązanie problemu stałego braku motorniczych z jakim przedsiębiorstwa komunikacyjne w Polsce borykały się w latach 70. i 80. ubiegłego wieku. Ostatnim miastem, w którym eksploatowano składy 102Na w ten sposób był Szczecin, w którym duża pojemność takiego składu była niezbędna do obsługi komunikacyjnej Cmentarza Centralnego w okresie dnia Wszystkich Świętych.

Szczecin

Zabytkowy Konstal 102Na w Szczecinie

Wnętrze szczecińskiego wagonu 102Na

Pierwsze 10 wagonów typu 102Na dostarczono do Szczecina w 1971 roku. Nowym tramwajom nadano numery taborowe z zakresu 601–610 i przydzielono do zajezdni Pogodno. Rok później zakupiono kolejnych 20 tramwajów typu 102Na, które otrzymały numery taborowe 611-630. Niektóre z nich kursowały w składach podwójnych w związku z niedoborem motorniczych. Na początku lat 90. XX wieku remont wyeksploatowanych tramwajów powierzono warsztatom tramwajowym w Krakowie: z 28 czynnych egzemplarzy 11 rozebrano na części zamienne, a 16 skierowano do remontu. Oprócz tego do modernizacji przekazano także 7 używanych tramwajów 102Na, 803N i 102N zakupionych w innych miastach w Polsce. Zakres modernizacji tramwajów obejmował zastąpienie pojedynczego reflektora dwoma nowymi i montaż nowych kierunkowskazów, wymianę siedzeń, montaż przycisków indywidualnego otwierania drzwi. Po remoncie zmieniono miejsce ich garażowania z zajezdni Pogodno na zajezdnię Niemierzyn. W 2004 r. przeniesiono je z powrotem na Pogodno w związku z likwidacją zajezdni Niemierzyn. Zakup używanych tramwajów typu Tatra KT4DtM z Berlina pozwolił na wycofanie z eksploatacji tramwajów typu 102Na będących już w złym stanie technicznym. Ostatnie tramwaje 102Na zakończyły służbę liniową 28 lutego 2007 r. Do celów muzealnych zachowano wagony nr 604 (oczekuje na renowację) i 606 (eksponat Muzeum Techniki i Komunikacji)^[15].

Wagony historyczne

Galeria

Zobacz też

• Lista tramwajów produkowanych w Polsce
• 102Na G-089

Przypisy