Hunzibi
Obszar

Federacja Rosyjska (Dagestan), Gruzja

Liczba mówiących

1420[1]

Pismo/alfabet

brak piśmiennictwa

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-3 huz
IETF huz
Glottolog hunz1247
Ethnologue huz
WALS hzb
SIL HUZ
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język chunzybski (także: chunzalski, nachadzki; ros. гунзибский, гунзельский, хунзальский язык, także: нахадский язык; nazwa własna Hunzibi) – jeden z niewielkich języków kaukaskich, używany przez ok. 1400 osób w południowym Dagestanie i Gruzji[1]. Język chunzybski należy do języków didojskich w zespole awaro-didojskim, tworzącym podgrupę wśród języków dagestańskich w grupie północno-wschodniej (nachsko-dagestańskiej) języków kaukaskich. Chunzybski jest blisko spokrewniony z językiem kapuczyńskim (beżtyjskim)[2]. Istnieją spory odnośnie do statusu chunzybskiego w ramach języków didojskich. Niektórzy badacze uważają go za odrębny język, inni zaś tylko za dialekt[3].

Językiem chunzybskim posługuje się ludność w trzech niewielkich wioskach w południowodagestańskim okręgach cuntyjskim. Nazwa języka i grupy etnicznej pochodzi od nazwy wsi Chunzib[3]. Inna, spotykana w literaturze nazwa tego języka, język nachadzki, pochodzi od nazwy wsi, w którym jest on używany (Nachada)[3]. W języku chunzybskim nie wyróżnia się dialektów, istnieją tylko niewielkie różnice w fonetyce między językiem używanym we wsiach Chunzyb i Nachad.

Dane, mówiące o liczbie osób posługujących się tym językiem nie są zbyt dokładne, ponieważ w dużej mierze opierały się na szacunkach. Według statystyk w 1926 r. języka tego używało zaledwie 105 osób. W późniejszym czasie użytkownicy chunzybskiego uznawani byli za odłam Awarów i tak też zapisywani podczas kolejnych spisów powszechnych. Szacunki z lat 1958 oraz 1967 mówiły o ok. 600 użytkownikach języka, dane, podawane za rok 1995 donosiły o ok. 2 tys., natomiast według spisu powszechnego, przeprowadzonego na terenie Federacji Rosyjskiej w 2000 r. liczba osób posługujących się tym językiem wynosi 1 tys. osób.

Język chunzybski nie wykształcił piśmiennictwa[1]. Jest używany wyłącznie w sytuacjach nieformalnych, w domu, wśród przyjaciół. W charakterze języka literackiego używany jest język awarski[1], jako największy język literacki Dagestanu. Wśród ludności rozpowszechniony jest także rosyjski, jako język urzędowy Federacji Rosyjskiej. Awarski i rosyjski służą jako języki edukacji i środki komunikacji ponadlokalnej[2]. Chunzybski jest zdecydowanie zagrożony wymarciem[2].

Ze względu na historię tego języka widoczne są wpływy tureckiego, arabskiego, awarskiego, gruzińskiego oraz rosyjskiego[3]. Chunzybski znajduje się też pod wpływem języka beżtyjskiego[2].

Chunzybski jest językiem ergatywnym.

Dźwięki

Spółgłoski

W języku chunzybskim występuje 35 spółgłosek.

  dwuwargowe przedniojęzykowe-dziąsłowe podniebienne miękkopodniebienne języczkowe faryngalne krtaniowe
central lateral
nosowe m n            
zwarte bezdźwięczne p t k q ʔ
dźwięczne b d ɡ
ejektywne pʼ tʼ kʼ qʼ
zwarto-szczelinowe bezdźwięczne t͡s t͡ɬ t͡ʃ
ejektywne t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ
szczelinowe bezdźwięczne s ɬ ʃ x χ ħ h
dźwięczne z ʒ ʁ ʕ
drżące r
aproksymanty l j w

Samogłoski

Samogłoski w chunzybskim mogą być krótkie, długie lub nosowe.

  przednie centralne tylne
przymknięte i ɨ u
półprzymknięte e ə o
otwarte a ɑ

Przypisy

  1. 1 2 3 4 David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Hunzib, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
  2. 1 2 3 4 Salminen 2007 ↓, s. 249.
  3. 1 2 3 4 The Hunzibs. The Red Book of the Peoples of the Russian Empire. [dostęp 2023-09-24]. (ang.).

Bibliografia

  • Tapani Salminen, Europe and North Asia, [w:] Christopher Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 211–282, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.