Абаза бызшва
Obszar

Federacja Rosyjska, Turcja

Liczba mówiących

ok. 50 tys.

Pismo/alfabet

zmodyfikowana cyrylica
łacińskie (Turcja, Abchazja do lat 30. XX w.)

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO 3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue 5 rozwojowy↗
Kody języka
ISO 639-2 cau
ISO 639-3 abq
IETF abq
Glottolog abaz1241
Ethnologue abq
GOST 7.75–97 аба 005
WALS abz
SIL ABQ
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Słownik języka abazyńskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język abazyński (abazyjski, abaza) (Абаза бызшва / Abaza byzšwa) – język kaukaski, używany przez Abazynów.

Język ten, wraz z językami abchaskim, adygejskim, kabardyjskim oraz wymarłym już ubyskim należy do północno-zachodniej (abchasko-adygejskiej) grupy języków kaukaskich.

Językiem tym posługuje się blisko 50 tys. osób, głównie w Karaczajo-Czerkiesji, a częściowo także w Turcji[1]. W zależności od kraju w użyciu są także języki rosyjski i turecki. W Rosji abazyński jest lepiej zachowany niż w Turcji[1]. Abazyński jest blisko spokrewniony z abchaskim[2].

Dialekty

Wyszczególnia się trzy dialekty: tapanta (który stał się podstawą języka literackiego), aszchara (aszkaraua) (stosunkowo bliski językowi abchaskiemu) i bezszagh i pięć subdialektów: psyż-krasnowostocki, apsua, kubińsko-elburski, kuwiński i abazaktycki[3].

Niektóre dialekty są częściowo wzajemnie zrozumiałe z językiem abchaskim[1].

Fonetyka

Język abazyński jest językiem spółgłoskowym, posiadający zaledwie dwie samogłoski: ‘a’ oraz ‘y’. Dzięki asymilacji obydwie podstawowe samogłoski mogą być wymawiane jako zbliżone do ‘e’, ‘o’, ‘i’ bądź ‘u’.

Składnia i fleksja

Język abazyński to język aglutynacyjny. W skład orzeczenia może wchodzić dwa lub więcej prefiksów osobowo-zaimkowych, przedrostki miejsca, a także sufiksy wyrażające różne odcienie działania lub stanu. Szyk wyrazów: podmiot, dopełnienie bliższe, orzeczenie (zob. też SOV). Szyk prefiksów osobowo-zaimkowych w orzeczeniu zmienia się w zależności od przechodniości lub nieprzechodniości czasownika. Czasownik posiada skomplikowany system czasów, odmian i znaczną liczbę prefiksalnych kategorii gramatycznych (m.in. causativum). Wśród zaimków osobowych i prefiksów osobowo-zaimkowych wyróżnia się czasami trzy grupy (męskie, żeńskie oraz rzeczowe lub zjawisk przyrody), czasami zaś tylko dwie: ludzie oraz rzeczy (wraz ze zjawiskami przyrodniczymi). Rzeczownik posiada kategorię określoności, nieokreśloności oraz pojedynczości. Przy braku przypadków, wyrażających stosunki składniowe (np. mianownika, ergatywu itp.), w abazyńskim istnieją zaczątki oddzielnych form przypadkowych. Funkcję zdań podrzędnych spełniają przede wszystkim konstrukcje imiesłowowe.

Pismo

Teksty w języku abazyńskim były w latach 1932–1938 zapisywane łacinką, później cyrylicą.

Abazyni mieszkający w Turcji posługują się łacinką do dzisiaj[1].

Współczesny alfabet abazyński[4]:

А а Б б В в Г г Гв гв Гъ гъ Гъв гъв Гъь гъь Гь гь ГӀ гӀ ГӀв гӀв Д д
Дж дж Джв джв Джь джь Дз дз Е е Ё ё Ж ж Жв жв Жь жь З з И и Й й
К к Кв кв Къ къ Къв къв Къь къь Кь кь КӀ кӀ КӀв кӀв КӀь кӀь Л л Ль ль М м
Н н О о П п ПӀ пӀ Р р С с Т т Тл тл Тш тш ТӀ тӀ У у Ф ф
Х х Хв хв Хъ хъ Хъв хъв Хь хь ХӀ хӀ ХӀв хӀв Ц ц ЦӀ цӀ Ч ч Чв чв ЧӀ чӀ
ЧӀв чӀв Ш ш Шв шв ШӀ шӀ Щ щ Ъ ъ Ы ы ь Э э Ю ю Я я

Kod SIL języka abazyńskiego to ABQ. Abazyński nie posiada w systemie ISO 639 żadnego oddzielnego kodu, lecz w ramach tego kodu jest oznaczony wspólnie z innymi językami kaukaskimi jako cau.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Abaza, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
  2. ↑ George L. Campbell, Compendium of the World’s Languages, wyd. 2, t. 1: Abaza to Kurdish, London–New York: Routledge, 2000, s. 2, ISBN 0-415-20298-1, OCLC 41108519 [dostęp 2023-09-24] (ang.).
  3. ↑ James Minahan – „One Europe, many nations: a historical dictionary of European national groups”, Greenwood Press, USA 2000.
  4. ↑ W. B. Tugow: Abazinsko-russkij słowarʹ. Sowietskaja encykłopiedija, 1967, s. 21.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.