Islamska demokracja – idea, według której w systemie demokratycznym można przestrzegać zasad religii islamskiej[1][2]. W zależności od kraju, termin islamskiej demokracji jest niejednoznacznie interpretowany[3] przez społeczność muzułmańską, islamskich oraz zachodnioeuropejskich teoretyków polityki; część z nich opowiada się również za sekularyzmem[4].

Zwolennicy tej idei twierdzą, że islam od samego początku był demokratyczny[5]; w VII wieku o wyborze kalifa decydowała społeczność muzułmańska oraz nawet niewolnicy[6]. Przykładem był istniejący w latach 632-661 Prawowierny Kalifat[7][8]. Uważa się, że rozwój demokracji w islamskim świecie został zahamowany przez konflikt sunnitów z szyitami[9], jednak rodzaj demokracji jest jednak akceptowany przez irańskie środowiska naukowe, w tym przez szyickich ulemów[10][10][11][12].

Punkt widzenia ze strony sunnizmu

Żyjący w VII wieku pierwsi kalifowie nazywani prawowiernymi byli wybierani zgodnie z szurą[13]. Po zakończeniu przypadającego na okres od VIII do XIV wieku złotego wieku islamu, władcy państw muzułmańskich wciąż praktykowali szurę poprzez konsultacje z obywatelami w kwestiach politycznych[7].

Władza ustawodawcza kalifa, następnie sułtana była ograniczana przez ulemów, którzy zajmowali się orzekaniem kwestii prawnych zgodnych z szariatem w ramach idżmy[14]. Po upowszechnieniu się medres na przełomie XI i XII wieku, ich uczniowie często musieli uzyskiwać idżazę, czyli licencję na wydawanie orzeczeń prawnych[15].

Bangladeski uczony Chondkar Abdullah Dżahangir w jednym z naukowych wywiadów dotyczących islamu i demokracji, powiedział, że władza w islamie powinna być zdobywana dzięki poparciu społeczeństwa; uznał też, że we własnym państwie można robić wszystko, co nie jest niezgodne z islamem[16].

Salafizm

Salaficcy naukowcy, w tym część saudyjskich szejków[17], uznają demokrację haram[18], jednak popierają możliwość wykorzystania jej w islamie w celu dojścia do władzy i głosowania za ustanowieniem szariatu[19][20].

Islamska demokracja w teorii

Kwestia sekularyzmu

Tradycyjna teoria islamu rozróżnia kwestie religii i państwa, jednak podkreśla, że władza polityczna i życie publiczne muszą kierować się wartościami religijnymi[21]. Część islamskich reformistów (m.in. Mahmoud Mohammed Taha i Ali Abd ar-Razik) opowiadali się za państwem świeckim w sensie porządku politycznego, który nie narzuca obywatelom jednoznacznej interpretacji szariatu; inny islamski uczony Abdullahi Ahmed An-Na'im opowiadał się za państwem świeckim opartym na konstytucjonalizmie i przestrzegającym praw człowieka[4]. Z kolei islamiści odrzucają sekularyzm[21].

Wizje islamskich naukowców

Abul A'la Maududi

Pakistański islamistyczny pisarz i polityk Abul A'la Maududi, przedstawił koncepcję teodemokracji jako systemu, który opiera się na władzy praktykującej muzułmańskiej społeczności przestrzegającej szariatu[22][23].

Al-Farabi

Żyjący na przełomie IX i X wieku muzułmański filozof Al-Farabi wydał publikację pod tytułem Al-Madina al-Fadila; sformułował w niej teorię idealnego państwa muzułmańskiego, którą porównał do Państwa Platona[24]. Al-Farabi uważał, że państwo powinno być rządzone przez proroka, uznawał również demokrację za system najbliższy idealnemu państwu[25].

Muhammad Asad

Pakistański politolog pochodzenia austriacko-żydowskiego i konwertyta na islam Muhammad Asad, postrzegał demokrację jako ideę jak najbardziej zgodną z islamem, ponieważ religia ta utrzymuje, że wszyscy ludzie są równi[26][27].

Muhammad Ikbal

Indyjski teolog muzułmański Muhammad Ikbal uważał, że Prawowierny Kalifat był demokratyczny, ponieważ zgromadzenia ustawodawcze były wówczas wybierane przez obywateli[28].

Współczesne teorie

Muhammad Muslih i Michaelle Browers wyróżniają trzy główne perspektywy islamskiej demokracji[22]:

  • rejekcjonistyczna – praktykowana przez Sajjida Kutba i Abula a'la Maududiego; potępiali oni wzorowanie się na zachodnioeuropejskiej demokracji oraz odróżniali ją od islamskiej doktryny szury.
  • umiarkowana – kładzie nacisk na takie koncepcje, jak maslaha (interes publiczny), adl (sprawiedliwość) i szura (konsultacja). Szura stanowi w demokracji podstawę dla instytucji rządowych, podobnych do występujących w zachodniej demokracji, jednak odzwierciedlających wartości islamskie. Zwolennikami umiarkowanego poglądu byli m.in. Hasan al-Turabi, Raszid al-Ghannuszi i Jusuf al-Karadawi.

Poglądy społeczności muzułmańskiej

Według sondaży przeprowadzonych w krajach z większością muzułmańską, wyznawcy islamu przeważnie nie uważali demokracji i zasad islamu za sprzeczne[29][30][31].

Islam i demokracja w praktyce

Protest muzułmańskich demokratów w Kairze (2011)

Przeszkody

Według Briana Whitkaera, redaktora dziennika The Guardian, głównymi przeszkodami dla demokracji w państwach Bliskiego Wschodu są dziedzictwo imperialne, bogactwo generowane dzięki ropie naftowej, konflikt z Izraelem oraz muzułmańskie organizacje zbrojne[32].

Islamsko-demokratyczne partie polityczne

Państwo Partia polityczna Lata działania
Afganistan Stowarzyszenie Muzułmańskie od 1968
Islamska Organizacja Afganistanu „Dawah" od 2005
Algieria Algieria Front Sprawiedliwości i Rozwoju od 1990
Islamski Ruch Odrodzenia od 2011
Narodowy Ruch Rozwoju od 2013
Ruch na rzecz Narodowych Reform od 1999
Towarzystwo Ruchu Pokoju[33][34] od 2010
Bahrajn Bahrajn Stowarzyszenie Islamskie Al-Menber[35] od 2002
Bangladesz Bangladesz Bangladeska Federacja Tariki od 2005
Dżamaat-e Islami[36][37] od 1975
Belgia Belgia ISLAM od 2012
Libia Libia Partia Ojczyzny[38][39][40] od 2011
Partia Sprawiedliwości i Rozwoju od 2012
Sojusz Sił Narodowych[41] od 2012
Filipiny Filipiny Islamski Front Wyzwolenia Moro od 1977
Lakas–CMD od 1991
Zjednoczona Partia Sprawiedliwości Bangsamoro od 2014
Holandia Holandia Islamscy Demokraci od 2006
Indonezja Indonezja Partia Przebudzenia Narodowego od 1998
Partia Mandatu Narodowego od 1998
Partia Prosperującej Sprawiedliwości od 2002
Irak Irak Grupa Sprawiedliwości Kurdystanu od 2010
Iracka Partia Islamska od 1960
Kurdyjska Unia Islamska od 1994
Muttahidun od 2012
Najwyższa Rada Islamska w Iraku od 1982
Ruch Ataa od 2017
Ruch Eradaa od 2015
Zew Islamu od 1968
Iran Islamski Front Partycypacyjny Iranu 1998-2010
Partia Umiarkowania i Rozwoju od 1999
Jordania Jordania Islamska Partia Centrystyczna od 2001
Islamski Front Działań od 1992
Zamzam od 2016
Malediwy Malediwy Islamska Demokratyczna Partia 2005-2013
Malediwska Partia Demokratyczna od 1978
Malediwska Partia Ludowa od 2005
Partia Republikańska od 2008
Partia Sprawiedliwości od 2005
Malezja Malezja Malezyjska Partia Islamska[42] od 1951
Narodowa Partia Zaufania od 2003
Zjednoczona Narodowa Organizacja Malajów[43] od 1946
Maroko Maroko Partia Sprawiedliwości i Rozwoju[44][45] od 1967
Mauretania Mauretania Narodowy Ruch na rzecz Reform i Rozwoju od 2007
Pakistan Pakistan Beludżyjska Partia Ludowa od 2018
Dżamaat-e Islami od 1941
Pakistańska Partia Ludowa od 1967
Pakistański Ruch na rzecz Sprawiedliwości[46][47] od 1996
Zgromadzenie Jedności Muzułmanów od 2009
Rwanda Rwanda Idealna Partia Demokratyczna od 1992
Somaliland Somaliland Somalilandzka Partia Narodowa od 2012
Syria Syria Bracia Muzułmańscy w Syrii[48][49][50] 1942/1945-1963
Sri Lanka Sri Lanka Kongres Muzułmański Sri Lanki od 1981
Turcja Turcja Partia Sprawiedliwości i Rozwoju od 2001

Wskaźniki demokracji w krajach muzułmańskich

Poniżej wymienione są kraje z większością muzułmańską; przedstawiono w niej wyniki przyznane przez Freedom House w ramach raportu Freedom in the World (badanie z 2018)[51] i przez Economist Intelligence Unit w ramach wskaźnika demokracji (badanie z 2019)[52].

Państwo Wynik według wskaźnika demokracji Pozycja według wskaźnika demokracji Typ ustroju Status wolności Typ rządu Religia i państwo
Afganistan 0.32 167 autorytaryzm brak wolności państwo unitarne, teokracja, szariat, emirat szariat
Albania Albania 5.89 79 system hybrydowy częściowa wolność system parlamentarny państwo świeckie
Algieria Algieria 4.01 113 system hybrydowy brak wolności państwo unitarne, system parlamentarny, republika konstytucyjna religia państwowa
Arabia Saudyjska Arabia Saudyjska 1.93 159 autorytaryzm brak wolności monarchia absolutna szariat
Azerbejdżan Azerbejdżan 2.75 146 autorytaryzm brak wolności system prezydencki państwo świeckie
Bahrajn Bahrajn 2.55 149 autorytaryzm brak wolności monarchia konstytucyjna religia państwowa
Bangladesz Bangladesz 5.88 80 system hybrydowy częściowa wolność republika parlamentarna religia państwowa
Bośnia i Hercegowina Bośnia i Hercegowina 4.86 102 system hybrydowy częściowa wolność republika parlamentarna państwo świeckie
Brunei Brunei – – autorytaryzm brak wolności monarchia absolutna szariat
Burkina Faso Burkina Faso 4.04 112 system hybrydowy częściowa wolność system semiprezydencki państwo świeckie
Czad Czad 1.61 163 autorytaryzm brak wolności system prezydencki państwo świeckie
Dżibuti Dżibuti 2.77 144 autorytaryzm brak wolności system semiprezydencki religia państwowa
Egipt Egipt 3.06 137 autorytaryzm brak wolności unitaryzm, system semiprezydencki, republika konstytucyjna religia państwowa
Gambia Gambia 4.33 107 system hybrydowy częściowa wolność system prezydencki państwo świeckie
Gwinea Gwinea 3.14 132 autorytaryzm częściowa wolność system prezydencki państwo świeckie
Gwinea Bissau Gwinea Bissau 2.63 148 autorytaryzm częściowa wolność system semiprezydencki państwo świeckie
Indonezja Indonezja 6.48 64 wątpliwa demokracja częściowa wolność system prezydencki państwo świeckie
Irak Irak 3.74 118 autorytaryzm brak wolności republika parlamentarna religia państwowa
Iran 2.38 151 autorytaryzm brak wolności unitaryzm. teokracja, republika prezydencka, republika konstytucyjna szariat
Jemen Jemen 1.95 158 autorytaryzm brak wolności władza tymczasowa szariat
Jordania Jordania 3.93 114 autorytaryzm częściowa wolność monarchia konstytucyjna religia państwowa
Katar Katar 3.19 128 autorytaryzm brak wolności monarchia konstytucyjna religia państwowa
Kazachstan Kazachstan 2.94 139 autorytaryzm brak wolności system prezydencki państwo świeckie
Kirgistan Kirgistan 4.89 101 system hybrydowy częściowa wolność republika parlamentarna państwo świeckie
Komory Komory 3.15 131 autorytaryzm częściowa wolność system prezydencki, republika federalna religia państwowa
Kosowo Kosowo – – – częściowa wolność – państwo świeckie
Kuwejt Kuwejt 3.93 114 autorytaryzm częściowa wolność monarchia konstytucyjna religia państwowa
Liban Liban 4.36 106 system hybrydowy częściowa wolność konfeskonalna republika parlamentarna państwo świeckie
Libia Libia 2.02 156 autorytaryzm brak wolności władza tymczasowa religia państwowa
Malediwy Malediwy – – – częściowa wolność – religia państwowa
Malezja Malezja 7.16 43 wątpliwa demokracja częściowa wolność monarchia konstytucyjna, demokracja parlamentarna religia państwowa
Mali Mali 4.92 100 system hybrydowy częściowa wolność system semiprezydencki państwo świeckie
Maroko Maroko 5.10 96 system hybrydowy częściowa wolność monarchia konstytucyjna religia państwowa
Mauretania Mauretania 3.92 116 autorytaryzm brak wolności republika islamska, system semiprezydencki szariat
Niger Niger 3.29 127 autorytaryzm częściowa wolność system semiprezydencki państwo świeckie
Nigeria Nigeria 4.12 109 system hybrydowy częściowa wolność federalizm, system prezydencki państwo świeckie, w północnej części państwa szariat
Oman Oman 3.06 137 autorytaryzm brak wolności monarchia absolutna religia państwowa
Pakistan Pakistan 4.25 108 system hybrydowy częściowa wolność federalizm, republika parlamentarna szariat[53]
Palestyna 3.89 117 autorytaryzm brak wolności system semiprezydencki religia państwowa[54]
Sahara Zachodnia Sahara Zachodnia – – – częściowa wolność – religia państwowa
Senegal Senegal 5.81 82 system hybrydowy wolność system semiprezydencki państwo świeckie
Sierra Leone Sierra Leone 4.86 102 system hybrydowy częściowa wolność system prezydencki państwo świeckie
Somalia Somalia – – – brak wolności federalizm, system semiprezydencki religia państwowa
Somaliland Somaliland – – – częściowa wolność – religia państwowa
Sudan Sudan 2.70 147 autorytaryzm brak wolności federalizm, system semiprezydencki państwo świeckie (de iure), szariat (de facto)
Syria Syria 1.43 164 autorytaryzm brak wolności system semiprezydencki państwo świeckie
Tadżykistan Tadżykistan 1.93 159 autorytaryzm brak wolności system prezydencki państwo świeckie
Tunezja Tunezja 6.72 53 wątpliwa demokracja wolność system semiprezydencki religia państwowa
Turcja Turcja 4.09 110 system hybrydowy brak wolności system prezydencki państwo świeckie[55]
Turkmenistan Turkmenistan 1.72 162 autorytaryzm brak wolności system prezydencki, system jednopartyjny państwo świeckie
Uzbekistan Uzbekistan 2.01 157 autorytaryzm brak wolności system prezydencki państwo świeckie
Wybrzeże Kości Słoniowej Wybrzeże Kości Słoniowej 4.05 111 system hybrydowy częściowa wolność system prezydencki państwo świeckie
Zjednoczone Emiraty Arabskie Zjednoczone Emiraty Arabskie 2.76 145 autorytaryzm brak wolności federalizm, monarchia konstytucyjna religia państwowa

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Democracia e islam son compatibles, y Turquía es ejemplo para el mundo árabe. webislam.com, 2011-06-04. [dostęp 2018-03-15]. (hiszp.).
  2. ↑ Esposito 2001 ↓.
  3. ↑ Ömer Çaha: L'Islam et la démocratie. persee.fr, 2002. (fr.).
  4. 1 2 John Louis Esposito: Rethinking Islam and Secularism. thearda.com. s. 13-15. (ang.).
  5. ↑ Anthony T. Sullivan: Istanbul Conference Traces Islamic Roots of Western Law, Society. wrmea.org. (ang.).
  6. ↑ Sheij Abdul Karim Paz: Islam y Democracia. organizacionislam.org.ar. [dostęp 2015-06-05]. (hiszp.).
  7. 1 2 Weeramantry 1997 ↓, s. 134-135.
  8. ↑ Goodman 2003 ↓, s. 155.
  9. ↑ al-Hibri 1998-1999 ↓, s. 492-527.
  10. 1 2 "President Says Democracy Conforms With Religion in Iran". wwrn.org, 2002-03-08. [dostęp 2007-03-08]. (ang.).
  11. ↑ Islamic Republic, modern example of religious democracy. wwrn.org, 2007-02-20. [dostęp 2007-03-03]. (ang.).
  12. ↑ Participation in Majlis Elections, Religious and Logical Duty: Leader. khamenei.ir, 2003-12-20. [dostęp 2007-08-27]. (ang.).
  13. ↑ Encyclopedia of Islam and the Muslim World ↓, s. 116-123.
  14. ↑ Noah Feldman: Why Shariah?. nytimes.com, 2008-03-16. (ang.).
  15. ↑ Makdisi 1989 ↓, s. 175-182.
  16. ↑ Nazrul & Saidul Islam 2020 ↓, s. 87.
  17. ↑ Scholars Urge Western Muslims to Vote: Saudi Arabia. muslimworldjournal.com. (ang.).
  18. ↑ Concept of democracy in Islam. islamqa.info, 2015-02-05. (ang.).
  19. ↑ Ruling on democracy and elections and participating in that system. islamqa.info, 2008-10-08. (ang.).
  20. ↑ Ruling on democracy and elections. en.islamway.net, 2012-12-21. (ang.).
  21. 1 2 Esposito 2014 ↓.
  22. 1 2 Muhammad Muslih, Michaelle Browers: Democracy. oxfordislamicstudies.com. [dostęp 2022-06-20]. (ang.).
  23. ↑ Ullah 2013 ↓, s. 79.
  24. ↑ Arabic and Islamic Natural Philosophy and Natural Science. plato.stanford.edu, 2006-12-19. (ang.).
  25. ↑ Bontekoe i Stepaniants 1997 ↓, s. 251.
  26. ↑ Relevant quotes. honestthinking.org. (ang.).
  27. ↑ Asad 1961 ↓, s. 19.
  28. ↑ Bontekoe i Stepaniants 1997 ↓, s. 253.
  29. ↑ Esposito i DeLong-Bas 2018 ↓, s. 145.
  30. ↑ Most Muslims Want Democracy, Personal Freedoms, and Islam in Political Life. pewresearch.org, 2012-07-10. (ang.).
  31. ↑ Magali Rheault, Dalia Mogahed: Majorities See Religion and Democracy as Compatible. news.gallup.com, 2007-10-03. (ang.).
  32. ↑ Brian Whitaker: Beware instant democracy. theguardian.com, 2004-13-15. (ang.).
  33. ↑ Algeria's Islamists confident of election victory. rnw.nl, 2012-05-07. [dostęp 2014-10-25]. (ang.).
  34. ↑ Salah Slimani: Islamists Predict Victory as Algerians Head to the Polls. businessweek.com, 2012-05-10. [dostęp 2012-05-18]. (ang.).
  35. ↑ US embassy cables: Guide to Bahrain's politics. theguardian.com, 2011-02-15. (ang.).
  36. ↑ Blighted at birth. economist.com, 2010-07-01. (ang.).
  37. ↑ The tenacity of hope. economist.com, 2008-12-30. (ang.).
  38. ↑ Peter Beaumont: Political Islam poised to dominate the new world bequeathed by Arab spring. theguardian.com, 2011-12-03. (ang.).
  39. ↑ Rod Nordland, David D. Kirkpatrick: Islamists’ Growing Sway Raises Questions for Libya. nytimes.com, 2011-09-14. (ang.).
  40. ↑ Richard Spencer: Libyan cleric announces new party on lines of 'moderate' Islamic democracy. telegraph.co.uk, 2011-11-10. (ang.).
  41. ↑ George Grant: Party Profile: The National Forces Alliance. libyaherald.com, 2012-07-05. (ang.).
  42. ↑ Al-Fadhil Ustaz Abdul Ghani Samsudin: ISLAM HADHARI: Antara Pemalsuan dan Bid’ah. pas.org.my. [dostęp 2012-03-11]. (malajski).
  43. ↑ PERLEMBAGAAN. umno-online.com. [dostęp 2012-02-29]. (malajski).
  44. ↑ Cherice Chen: Morocco votes in first election since protests; Islamist party eyes victory. taiwannews.com.tw, 2011-11-25. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
  45. ↑ Moroccans Vote in Election Marking Shift of Power From King. businessweek.com, 2011-11-25. [dostęp 2011-11-27]. (ang.).
  46. ↑ Sidrah Moiz: 'Pakistan's creation pointless if it fails to become Islamic welfare state'. tribune.com.pk, 2012-06-27. (ang.).
  47. ↑ Marcus Michaelsen: Pakistan's Dream Catcher. en.qantara.de, 2012. (ang.).
  48. ↑ Liz Sly: Syria’s Muslim Brotherhood is gaining influence over anti-Assad revolt. washingtonpost.com, 2012-05-12. (ang.).
  49. ↑ Khaled Yacoub Oweis: Syria's Muslim Brotherhood rise from the ashes. reuters.com, 2012-05-06. [dostęp 2012-05-06]. (ang.).
  50. ↑ Syria Muslim Brotherhood Issues Post-Assad State-for-All Commitment Charter. ikhwanweb.com, 2012-04-07. (ang.).
  51. ↑ Michael J. Abramowitz: Democracy in Crisis. freedomhouse.org, 2018. (ang.).
  52. ↑ Democracy Index 2019. in.gr, 2019. s. 10-14. (ang.).
  53. ↑ ENFORCEMENT OF SHARI'AH ACT. 1991. na.gov.pk, 1991-06-18. (ang.).
  54. ↑ EUROPEAN COMMISSION FOR DEMOCRACY THROUGH LAW. venice.coe.int, 2009-03-04. (ang.).
  55. ↑ CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF TURKEY. global.tbmm.gov.tr. [dostęp 2022-09-01]. (ang.).

Bibliografia

  • Muhammad Asad, The Principles of State and Government in Islam, 1961, ISBN 978-983-9154-09-2.
  • George Makdisi, Scholasticism and Humanism in Classical Islam and the Christian West, „Journal of the American Oriental Society”, 2, 109, 1989, DOI: 10.2307/604423, JSTOR: 604423.
  • Ronald Bontekoe, Mariėtta Tigranovna Stepaniants, Justice and Democracy: Cross-Cultural Perspectives, 1997, ISBN 0-8248-1926-8.
  • Christopher Gregory Weeramantry, Justice Without Frontiers: Furthering Human Rights, 1997, ISBN 90-411-0241-8.
  • Azizah al-Hibri, Islamic and American Constitutional Law: Borrowing Possibilities or a History of Borrowing.
  • John Louis Esposito, Islam and Democracy, „Humanities”, 22, 6, 2001.
  • Lenn Evan Goodman, Islamic Humanism, 2003, ISBN 0-19-513580-6.
  • Encyclopedia of Islam and the Muslim World, t. 1, 2004.
  • Haroon Ullah, Vying for Allah's Vote: Understanding Islamic Parties, Political Violence, and Extremism in Pakistan, 2013, ISBN 978-1-62616-015-6.
  • John Louis Esposito, Secularism, 2014.
  • John Louis Esposito, Natana J. DeLong-Bas, Shariah: What Everyone Needs to Know, 2018.
  • Nazrul Islam, Saidul Islam, Islam and Democracy in South Asia: The Case of Bangladesh, 2020, ISBN 978-3-030-42909-6.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.