IS-1 Sęp
Ilustracja
Częściowo widoczny prototyp szybowca IS-1 Sęp (SP-443) na lotnisku szybowcowym w Jeżowie Sudeckim, listopad 1950 r.
Dane podstawowe
Państwo

 Polska

Producent

Instytut Szybownictwa w Bielsku-Białej

Konstruktor

Władysław Nowakowski, Józef Niespał

Typ

szybowiec wyczynowy

Konstrukcja

drewniana

Załoga

1

Historia
Data oblotu

2 czerwca 1947

Lata produkcji

1947–1948

Wycofanie ze służby

1962

Liczba egz.

6

Dane techniczne
Wymiary
Rozpiętość

17,50 m

Wydłużenie

18

Długość

7,50 m

Wysokość

1,25 m

Powierzchnia nośna

17,00 m²

Profil skrzydła

G-549 > M-12

Masa
Własna

276 kg

Startowa

353 kg

Osiągi
Prędkość minimalna

40 km/h

Prędkość dopuszczalna

225 km/h

Prędkość min. opadania

0,74 m/s przy 67 km/h

Doskonałość maks.

27 (dla V=72 km/h)

Współczynnik obciążenia konstrukcji

20,7 kG/m²

Dane operacyjne
Użytkownicy
Polska

IS-1 Sęp – polski szybowiec wyczynowy, pierwszy szybowiec skonstruowany i zbudowany w Polsce po II wojnie światowej.

Historia

IS-1bis w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

Po zakończeniu II wojny światowej podjęto w Polsce działania zmierzające do odtworzenia sportu szybowcowego, a w celu zintensyfikowania tych działań w 1946 roku powołano w Bielsku-Białej Instytut Szybownictwa, który stał się pierwszym zakładem zajmującym się budową szybowców[1].

W 1947 roku konstruktorzy tego instytutu mgr inż. Władysław Nowakowski i inż. Józef Niespał opracowali projekt pierwszego powojennego szybowca wyczynowego, który oznaczono jako IS-1 Sęp. Oparty był na projekcie wstępnym Józefa Niespała z czerwca 1946 roku, wykonanym jako jego praca dyplomowa[2]. Prototyp, ze znakami rejestracyjnymi SP-443, został oblatany w dniu 2 czerwca 1947 roku inż. Piotra Mynarskiego na lotnisku w Bielsku-Białej[3]. Podczas pierwszego lotu okazało się, że linki steru wysokości zostały odwrotnie podłączone, lecz oblatywacz zdołał wylądować; dalsze loty przebiegały bez przeszkód[2]. 1 lipca 1947 nieprzetestowany do końca szybowiec, pilotowany przez Adama Zientka, wziął udział w zawodach w Samedan w Szwajcarii, gdzie spotkał się z dużym zainteresowaniem jako jedna z nielicznych nowych konstrukcji[2][4][5].

Po wszechstronnych badaniach w 1948 roku wyprodukowano serię 5 szybowców tego typu oznaczonych jako IS-1 Sęp bis, które nieznacznie różniły się od prototypu (otrzymały znaki SP-549 do SP-553). Pierwszy był wykonany w maju 1948[2].

Użycie

Szybowce IS-1 Sęp były użytkowane w Aeroklubie w Bielsku-Białej do 1962 roku. Ostatni egzemplarz SP-552 znajduje się w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie[6]. Na tym egzemplarzu Irena Kempówna w 1949 roku ustanowiła dwa światowe rekordy prędkości: na trójkącie 100 km i na trasie docelowej 100 km[7].

Na szybowcu tym dokonano szereg wyczynów prędkościowych, czasowych i wysokościowych. Do największych należy zajęcie 8 miejsca w klasyfikacji ogólnej i 1 w wyścigu po trasie zamkniętej przez Adama Zientka na zawodach w Samedan w Szwajcarii 1 lipca 1947 roku, uznanych następnie za II Szybowcowe Mistrzostwa Świata[4]. Istotnym osiągnięciem był też przelot grupowy w lipcu 1948 roku zespołu dwóch szybowców IS-1 Sęp i jednego IS-2 Mucha z lotniska na górze Żar do Wiednia (pierwszy po wojnie przelot otwarty poza granice kraju)[2]. W 1948 r., podczas VII Krajowych Zawodów Szybowcowych na górze Żar Adam Zientek zdobył pierwsze miejsce na szybowcu IS-1 Sęp, miejsca drugie i trzecie również zajęli piloci na szybowcach IS-1 Sęp[8].

Na tym szybowcu piloci uzyskali wiele bardzo dobrych wyników i rekordów, m.in.[4]:

  • 1 kwietnia 1948 r. - Adam Zientek wykonał lot trwający 18 godz. 23 min.,
  • grudzień 1948 r. - Irena Kempówna uzyskała przewyższenie 3720 m,
  • 9 maja 1948 r. - Adam Zientek w locie po trójkącie 100 km osiągnął prędkość 28,7 km/h,
  • 10 czerwca 1949 r. - Irena Kempówna w locie po trójkącie 100 km osiągnęła prędkość 50 km/h,
  • 11 maja 1950 r. - Tadeusz Góra w locie po trójkącie 100 km osiągnął prędkość 52,62 km/h,
  • 22 lipca 1950 r. - Adam Zientek wykonał lot docelowo-powrotny na dystansie 232 km,
  • 23 lipca 1950 r. - Tadeusz Góra uzyskał przewyższenie 5038 m,
  • 1952 r. - Ryszard Bitner wykonał przelot na odległość 499 km (Warszawa - okolice Krosna),
  • 23 kwietnia 1953 r. - Jacek Popiel w locie po trójkącie 100 km osiągnął prędkość 68,52 km/h.

Opis konstrukcji

Jednomiejscowy grzbietopłat o konstrukcji drewnianej[9].

Kadłub półskorupowy. Posiadał on zaczep przedni i tylny oraz dwuczłonowe zaczepy boczne w okolicy środka masy. Osłona kabiny zdejmowana w całości. Kabina zakryta z nastawnymi pedałami i oparciem fotela. Tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wariometr do 5 m/sek, wariometr do 15 m/sek (do lotów chmurowych), sztuczny horyzont ze zakrętomierzami i chyłomierzem poprzecznym, wysokościomierz, chyłomierz podłużny, zegar i busolę. Szybowiec był wyposażony w światła pozycyjne do lotów nocnych oraz instalację tlenową[10].

Skrzydło dwudzielne, jednodźwigarowe, z pomocniczym dźwigarkiem skośnym, o obrysie trapezowym. Wyposażone w szczelinowe klapy i klapolotki, hamulec aerodynamiczny IAW zamocowany na dolnej powierzchni skrzydła[11].

Podwozie stałe w postaci płozy, do startu stosowano odrzucany wózek kołowy. Szybowiec przystosowany był do startu zarówno za samolotem jak również przy pomocy lin gumowych i wyciągarki[12].

IS-1 Sęp miał hamulce aerodynamiczne które przy częściowym otwarciu generowały dźwięk zbliżony do buczenia, przy większych prędkościach dźwięk zmieniał się na potężny ryk[4]. Generowane podczas tego drgania były szkodliwe dla konstrukcji szybowca z powodu rezonansu[4] i doprowadziły do tragicznego wypadku (pilot Dembski). Po tym wypadku zakazano lotów z częściowym otwarciem hamulców.

Przypisy

  1. ↑ Glass 2004 ↓, s. 272.
  2. 1 2 3 4 5 Wojciech Chudziński, Wojciech Sankowski, Zawodniczy Sęp, „Lotnictwo z szachownicą” nr 55 (2/2015), s.31-33
  3. ↑ Skrzydlata Polska i 6'1947 ↓, s. 261.
  4. 1 2 3 4 5 Andrzej Błasik, Andrzej Glass, Stanisław Madeyski (praca zbiorowa), Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965, s. 28-31
  5. ↑ Skrzydlata Polska i 10'1947 ↓, s. 314-317.
  6. ↑ Marian Krzyżan: Samoloty w muzeach polskich. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1983, s. 132. ISBN 83-206-0432-X. (pol.).
  7. ↑ MLP: IS-1 Sęp bis. [dostęp 2019-01-06].
  8. ↑ Sebastian Kawa: Na Żarze uroczyście i sentymentalnie. [dostęp 2019-01-06]. (pol.).
  9. ↑ IS-1 Sęp. [dostęp 2019-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-03)]. (pol.).
  10. ↑ Glass 2004 ↓, s. 277.
  11. ↑ Skrzydlata Polska i 9'1947 ↓, s. 304-305.
  12. ↑ Glass 2004 ↓, s. 275.

Bibliografia

  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4. OCLC 749402398.
  • Oblatanie „Sępa”. „Skrzydlata Polska”. 6/1947, czerwiec 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Andrzej Błasik: IS-1 „Sęp”. W: Andrzej Glass (red.): Konstrukcje lotnicze Polski Ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1965, s. 28-31.
  • Piotr Piechowski: Modelarstwo lotnicze. IS-1 Sęp. [dostęp 2010-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lipca 2011)]. (pol.).
  • Wojciech Chudziński, Wojciech Sankowski, Zawodniczy Sęp, „Lotnictwo z szachownicą” nr 55 (2/2015), s.31-33
  • Józef Niespał. Kilka słów o "Sępie". „Skrzydlata Polska”. 9 (28)/1947, wrzesień 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Adam Zientek. Samenden z perspektywy "Sępa". „Skrzydlata Polska”. 10 (29)/1947, październik 1947. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.