Dolnośląskie Koleje Aglomeracyjne
kolej aglomeracyjna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Wrocław

Operator

Koleje Dolnośląskie Polregio

Infrastruktura
Rozstaw szyn

1435 mm

Mała aglomeracja wrocławska.
Duża aglomeracja wrocławska. Kolorem szarym oznaczone są linie obecnie nieużywane.

Dolnośląskie Koleje Aglomeracyjne – sieć kolei podmiejskiej aglomeracji wrocławskiej obejmującej ok. 350 km linii kolejowych, stanowiących w większości zelektryfikowane linie dwutorowe będące częścią głównych ciągów komunikacyjnych sieci PKP. Od 2009 wrocławski samorząd przygotowuje się do uruchomienia systemu kolei podmiejskiej, obsługiwanej głównie przez Polregio (dawne Przewozy Regionalne) i powstałą w 2007 spółkę marszałkowską Koleje Dolnośląskie. Rozwój Wrocławia, słaba wydolność komunikacji miejskiej, zjawisko migracji mieszkańców miasta na przedmieścia, a nade wszystko coraz większe korki uliczne i katastrofalny stan czystości powietrza w mieście zmusiły władze Wrocławia do skorzystania z bogatej infrastruktury kolejowej tak miasta, jak i regionu. W r. 2009 oddano do użytku przejętą przez samorząd od PKP i wyremontowaną linię kolejową do Trzebnicy, a w 2021 oddano po rewitalizacji linię kolejową do Jelcza Miłoszyc.

Kolej nie ma jeszcze formalnego szyldu i struktur organizacyjnych, choć nieformalnie istnieje i jest rozbudowywana, głównie przez urząd marszałkowski województwa dolnośląskiego, między innymi przez budowę nowych stacji, np. Wrocław Różanka, a także zagęszczanie kursów pociągów aglomeracyjnych (na linii legnickiej do 26 na dobę). Formalne otwarcie kolei planowane było na rok 2020, po remontach linii do Kobierzyc i do Jelcza Miłoszyc. Buduje się również parkingi Parkuj i jedź w okolicach stacji kolejowych. Obecną nazwę wprowadzono w grudniu 2021 wraz z otwarciem połączenia do Jelcza-Laskowic przez Wrocław Nadodrze[1].

Historia budowy kolei aglomeracyjnej

Koncepcja sieci kolei aglomeracyjnej Wrocławia według urzędu marszałkowskiego z wykorzystaniem m.in. Kolei Dolnośląskich[2]
Koncepcja SKM według Adama Fularza 2002[3]

Przed 2005

Początki kolei aglomeracyjnej sięgają przedwojennego Wrocławia, kiedy to istniały dwie linie ruchu lokalnego (Nahverkehr): S1 z dworca Świebodzkiego do Leśnicy i S2 z dworca głównego do Świętej Katarzyny[4], a także do Osoli i Kobierzyc. Kolej była wzorowana na berlińskiej S-Bahn i wykorzystywała składy zasilane akumulatorami[5]. Kolej zlikwidowano po wojnie, głównie z powodu spadku liczby ludności z 600 tys. do 171 tys. mieszkańców[5]. W latach 70. wrócono do pomysłu, który nigdy nie doczekał się realizacji. Ujęto ją w studium zagospodarowania Wrocławia w r. 1997 oraz następnych (r. 2006 i 2010)[4]. Na początku lat dziewięćdziesiątych dr inż. Józef Wysocki opracował plan kolei aglomeracyjnej łączący Trzebnicę ze stacją Wrocław Klecina. Pomysł nie został zrealizowany[6]. W roku 2002 polski ekonomista transportu Adam Fularz zaproponował wprowadzenie we Wrocławiu szybkiej kolei miejskiej, prowadzonej przez odrębnego niż PKP przewoźnika. Pomysł nie doczekał się realizacji[7].

2005–2009

  • Pojawił się pierwszy plan Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej przedstawiony przez wrocławski urząd miejski. Zakładał on pilotażowe uruchomienie dwóch pociągów dla czterech kierunków: Oława – Strzelin przez Wrocław Główny oraz Wołów – Jelcz-Laskowice przez Wrocław Nadodrze. Plan ten nigdy nie wszedł w życie[4].
  • Skonkretyzowane projekty były ogłaszane od roku 2008[8]. Urząd marszałkowski województwa dolnośląskiego pierwsze prace nad koleją aglomeracyjną rozpoczął w czerwcu 2008[9].
  • W kwietniu 2009 zaproponowano budowę czterech przystanków: na ul. Owsianej, przy skrzyżowaniu ul. Grabiszyńskiej i Lubuskiej, przy ul. Jedności Narodowej oraz przy skrzyżowaniu ulic Długiej i Lubuskiej[10]. Marszałek województwa Marek Łapiński zadeklarował zakup 21 szynobusów na kwotę 150 mln zł. Ogłoszono również oficjalną nazwę kolei – Dolnośląska Kolej Dojazdowa[11].
  • Po wyremontowaniu trasy przywrócono połączenie kolejowe z Trzebnicą. Początkowo program miał charakter pilotażowy i ograniczał się do 4 kursów dziennie. Od r. 2010 liczba kursów wzrosła do 10, a w ciągu pierwszego roku trasą trzebnicką przewieziono 200 000 pasażerów[12][13].

2010

Projekt wrocławskiej kolei miejskiej w 2010[14]
dworzec główny we Wrocławiu
Plany oddania pierwszych odcinków kolei aglomeracyjnej w latach 2011–2011[15]
  • PKP Polskie Linie Kolejowe rezygnują z budowy czterokilometrowego odcinka torów do wrocławskiego lotniska, nie składają wniosku o dotację z funduszy Unii Europejskiej. Prace, których koszt szacowano na 47 mln zł, okazały się o wiele wyższe i miałyby wynieść 140 mln zł[17].
  • 13 listopada 2010 odbył się zorganizowany przez urząd miejski pokaz szybkiego pociągu na trasie Wrocław-Długołęka[18]. Urząd marszałkowski określił wytyczne odnośnie do nowego systemu, publikuje jego mapę oraz ogłasza przywrócenie dworca Świebodzkiego dla ruchu kolejowego[19].
  • W grudniu 2010 zapowiedziano pierwsze połączenia w ramach wrocławskiej kolei miejskiej. Miałyby się one odbywać na odcinku Siechnice – Długołęka w takcie od 20 do 30 minut[20]. Zapowiedziano nowe przystanki kolejowe. Zapowiedziano również wprowadzenie tramwaju dwusystemowego do r. 2015. Miasto zabezpieczyło dla wykonania projektu 8 mln zł[20].

2011

  • W styczniu 2011 zapowiedziano prace mające na celu przywrócenie ruchu kolejowego na dworzec Wrocław Świebodzki i włączenie go w zintegrowany system kolei miejskiej[21]. Urząd miejski zapowiedział dodatkowo zakup 5 elektrycznych zespołów trakcyjnych.
  • W marcu 2011 wprowadzono tzw. dopłatę kolejową w wysokości 16 zł do biletów miesięcznych[22].
  • W lipcu 2011 ogłoszono, iż planowane w ramach struktury wrocławskiej kolei miejskiej połączenie z lotniskiem Strachowice nie powstanie przed Euro 2012. Planowano najpierw odnogę od stacji Wrocław Żerniki, a gdy okazało się to technicznie skomplikowane, od stacji Wrocław Zachodni. Zapowiedziano powstanie nowej koncepcji[23].
  • W październiku 2011 zapowiedziano powstanie węzłów przesiadkowych na Leśnicy, Psim Polu i Praczach Odrzańskich, co miałoby zachęcić mieszkańców do używania kolei aglomeracyjnej[24]. Proponowane centra mają służyć kolei miejskiej i komunikacji autobusowej, planowane są również parkingi park & ride. Podpisano porozumienie międzygminne w sprawie współpracy w zakresie organizacji i funkcjonowania transportu publicznego na terenie aglomeracji wrocławskiej. W jego myśl w terminie 18 miesięcy ma powstać koncepcja transportu kolejowego w obrębie aglomeracji[25]. Wyznaczono również podstawowe kierunki rozwoju[26]:
    • Wrocław Główny – Wrocław Psie Pole – Oleśnica
    • Wrocław Główny – Jelcz-Laskowice
    • Wrocław Główny – Wrocław Leśnica
    • Wrocław Główny – Wrocław Pracze
  • W listopadzie otwarto przystanek Wrocław Stadion na linii z Wrocławia do Głogowa. Przystanek jest elementem węzła przesiadkowego przy Stadionie Miejskim, na którym pół roku później były rozgrywane mecze Euro 2012[27].

2013 – 2014

  • W lutym wprowadzono zintegrowane opłaty za podróż koleją aglomeracyjną dla posiadaczy wrocławskiej karty miejskiej. Opłatę miasta dla Przewozów Regionalnych i Kolei Dolnośląskich ustalono na 2,5 mln rocznie[28]. Z oferty w pierwszym roku skorzystało 23 tys. osób[29].
  • Po zmianie szefa Kolei Dolnośląskich nadal podtrzymano chęć budowy kolei aglomeracyjnej, choć plany z r. 2011 nie zostały wcielone w życie. Zadeklarowano chęć budowy nowych przystanków kolejowych Wrocław-Karłowice przy Boya-Żeleńskiego oraz Wrocław-Maślice przy Głównej[30].
  • 14 grudnia oddano do użytku nowy przystanek kolejowy Wrocław Grabiszyn na linii z Wrocław Główny – Jelenia Góra. Koszt budowy stacji wynosił 3 mln zł. Oddanie stacji do użytku łączyło się z przebudową linii kolejowej z Wrocławia do Poznania; była ona stacją końcową dla pociągów podczas remontu[31]. Po jego zakończeniu działa dalej[32], będąc elementem kolei aglomeracyjnej.
  • We Wrocławiu planowane jest w związku z utworzeniem kolei aglomeracyjnej powstanie nowych przystanków – wymienia się przede wszystkim przystanek Wrocław-Cmentarz Osobowicki, Wrocław-Grabiszyn przy ul. Klecińskiej, Wrocław Szczepin przy ul. Długiej, Wrocław-Karłowice przy Boya-Żeleńskiego oraz Wrocław-Maślice przy Głównej[33].

2015

Wrocław Różanka – przystanek otwarty w 2015 roku

2016

  • W maju Jerzy Michalak, członek zarządu województwa. zapowiedział otwarcie pierwszej linii wrocławskiej kolei miejskiej między stacjami Wrocław Główny i Wrocław Nadodrze. Kursy miały się odbywać w godzinach szczytu w liczbie 4 par pociągów[39]. Do uruchomienia połączeń ostatecznie nie doszło.
  • Wraz z wprowadzeniem nowego rozkładu jazdy pociągów zwiększono liczbę par pociągów: o 3 pary do Jelcza-Laskowic i Legnicy oraz o dwie pary łączące Wrocław z Oleśnicą i Trzebnicą[40]. Od grudnia najbardziej eksploatowaną trasą w ruchu aglomeracyjnym jest linia do Legnicy, mająca 26 par pociągów w dni powszednie[32][41].
  • Marszałek województwa wraz z Kolejami Dolnośląskimi ogłosili plany budowy dwóch nowych stacji kolei aglomeracyjnej: w Iwinach na linii z Wrocławia do Kłodzka oraz w Mokronosie Górnym na linii Wrocław – Jelenia Góra[42].

2017

Dworzec Nadodrze w r. 2017 stał się stacją końcową dla pociągów miejskich[32]
  • W styczniu władze województwa dolnośląskiego podpisały z przedstawicielami spółki PKP Polskie Linie Kolejowe umowy gwarantujące rewitalizację ważnych dolnośląskich linii kolejowych, m.in. z Wrocławia do Świdnicy przez Kobierzyce i Sobótkę. Koszt remontu wyniesie 168 mln zł[43].
  • W kwietniu władze miejskie ogłosiły budowę siedmiu nowych parkingów w systemie Parkuj i Jedź, w tym dwa blisko stacji kolejowych, jeden przy stacji Wrocław Leśnica a jeden przy projektowanej stacji Wrocław Łany. Parkingi mają być wybudowane m.in. z funduszów europejskich[44].
  • 10 kwietnia otwarto pierwsze miejskie połączenie między Wrocławiem Głównym a Wojnowem[45]. Połączenie działa w dni powszednie i obsługuje je 13 par pociągów dziennie, w tym 3 z dworca głównego, pozostałe z dworca Wrocław Nadodrze. Linię obsługują Koleje Dolnośląskie pojazdami Pesa 214M. Połączenie reaktywowano po 17 latach nieobecności pociągów pasażerskich na linii Wrocław Sołtysowice – Jelcz Miłoszyce, po wyremontowaniu linii kolejowej za ok. 1 mln zł. Zgodnie z zapowiedzią jest to program pilotażowy przed modernizacją linii do Jelcza Miłoszyc, która ma zakończyć się w roku 2020[46].
  • Wraz z wprowadzeniem nowego rozkładu jazdy w grudniu zwiększono liczbę połączeń aglomeracyjnych o 28 pociągów (co daje 394 połączenia aglomeracyjne dziennie). Na czterech liniach: do Jelcza, Oławy, Strzelina i Jaworzyny dodano po dwie pary pociągów, na pozostałych po jednej, co spowodowało zwiększenie ruchu między dworcami Głównymi i Sołtysowicami do 50 pociągów dziennie. Linię z Wojnowa połączono z odcinkiem Wrocław Główny – Jelcz Laskowice. Z połączeń aglomeracyjnych przed wprowadzeniem tych zmian korzystało 55 tys. osób dziennie. Zapowiedziano również połączenia aglomeracyjne z Bielawą i Miliczem, które miałyby ruszyć w roku 2018[47][48].

2018

  • W listopadzie podpisano kontrakt na remont linii kolejowej między stacjami Wrocław Sołtysowice a Jelcz Laskowice, będącej częścią Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej[49]
  • 2,5 mln pasażerów skorzystało z kolei jako środka transportu miejskiego we Wrocławiu[29]

2019

  • 25 marca uruchomiono nieczynne połączenie kolejowe między stacjami Oleśnica Rataje a Krotoszynem[50]. Połączenie obsługuje 9 par pociągów dziennie, a przewozy prowadzą Koleje Dolnośląskie[51].
  • 9 czerwca uruchomiono linię kolejową między Lubinem a Legnicą[52]. Linię obsługuje 12 par pociągów dziennie, a przewozy prowadzą Koleje Dolnośląskie[53].
  • W czerwcu podpisano umowę na rewitalizację połączenia kolejowego między Wrocławiem a Świdnicą przez Sobótkę, której wartość wynosi ok. 200 milionów złotych. Ponadto wyremontowanych zostanie 14 przystanków[54]
  • 4 mln pasażerów skorzystało z kolei jako środka transportu miejskiego we Wrocławiu. Z tego tytułu władze miasta zobowiązane są zapłacić 18 mln zł za możliwość korzystania z kolei na kartę Urban Card[29]
  • Od 15 grudnia linię z Legnicy do Lubina wydłużono do Rudnej Gwizdanów i Głogowa[55].
  • Wraz z nowym rozkładem jazdy oddano do użytku przystanek Mokronos Górny na linii Wrocław – Jaworzyna Śląska; koszt budowy wynosił ponad 3 mln zł[56].
  • W związku z prowadzonymi pracami przy budowie tramwaju na Nowy Dwór i poważnymi utrudnieniami komunikacyjnymi w zachodniej części miasta ruchy miejskie postulują uruchomienie linii szybkiej kolei miejskiej na trasie Wrocław Główny – Wrocław Leśnica[57]

2020

  • Od marca zwiększono ruch pociągów na aglomeracyjnej trasie Kąty Wrocławskie – Wrocław Główny do 32 par dziennie, dzięki dofinansowaniu połączenia przez gminę Kąty Wrocławskie[58].
Newag Impuls 36WEh-012 Kolei Dolnośląskich na przystanku osobowym Wrocław Wojnów Wschodni

2021

  • W plebiscycie Gazety Wyborczej „Supermiasta i Superregiony 2040” na kierunki rozwoju miast i regionów w kategorii Dolny Śląsk wygrał rozwój kolei w regionie, a w kategorii Wrocław budowa Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej zajęła drugie miejsce, po rozwoju sieci tramwajów[60][61]
  • Od 1 lipca zawieszono wspólny bilet dla kolei i innych środków komunikacji miejskiej na terenie Wrocławia[1].
  • 1 września w zastępstwie zlikwidowanego biletu miejskiego miasto wprowadziło bilet imienny o nazwie Nasz Wrocław Kolej. Można z nim jeździć komunikacją miejską za 1 zł miesięcznie (50 groszy za bilet ulgowy) przy wykupionym bilecie miesięcznym trasowanym[1].
  • Od nowego rozkładu jazdy uruchomiono połączenie ze stacji Wrocław Główny do Jelcza Laskowic przez Wrocław Wojnów. Na trasie oddano nowe przystanki: Wrocław Szczepin, Wrocław Popiele, Wrocław Strachocin i Wrocław Wojnów Wschodni. Początkowo linię obsługuje 7 par pociągów na dobę. Połączenia są częściowo finansowane przez gminy[62].
  • Zmiana nieformalnie istniejących nazw na Dolnośląskie Koleje Aglomeracyjne[1]

2022

  • 12 czerwca po 22 latach otworzono linię kolejową z Wrocławia Głównego do Świdnicy Miasto przez Sobótkę, ostatni nieczynny element kolei aglomeracyjnych w okolicach Wrocławia[63].

2023

  • 13 marca pierwszy pociąg po 30 latach wjechał na dworzec Świebodzki. Był to przejazd symboliczny, aby uczcić rewitalizację tej stacji[64].
  • 16 października PKP PLK ogłosiły przetarg na zaprojektowanie towarowej obwodnicy Wrocławia również dla potrzeb kolei aglomeracyjnej, która miałaby wykorzystywać czwarty, dobudowany tor. Zapowiedziano przystanki na ul. Grabiszyńskiej, przy Alei Hallera, przy pętli tramwajowej na Krzykach, na Gaju przy Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym i na Jagodnie[65][66].
  • 10 grudnia oddano do użytku przystanek kolejowy Mirków, wybudowany w ramach rządowego programu budowy lub modernizacji przystanków kolejowych na lata 2021–2025[67].
  • Wraz z wejściem grudniowego rozkładu Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego wprowadził nową numerację linii kolejowych na Dolnym Śląsku. Zunifikowano numery linii, które obsługiwane są przez wszystkich przewoźników; również wszystkie numery kolei aglomeracji wrocławskiej[68].

Uwarunkowania wrocławskiej kolei aglomeracyjnej

Jedną z pierwszych przymiarek do kolei aglomeracyjnej było przywrócenie ruchu na linii Wrocław Psie Pole – Trzebnica
Dworzec Świebodzki jest planowany jako ważna stacja kolei aglomeracyjnej
Wnętrze pociągu Kolei Dolnośląskich

Wrocławska kolej aglomeracyjna, jak każda inna, zależna jest od różnych uwarunkowań, zarówno centralnych, jak i lokalnych. Do tych pierwszych należy finansowanie rozwoju infrastruktury kolejowej na liniach ponadregionalnych i zarządzanie nią, do lokalnych zaś uzależnienie od środków z Unii Europejskiej, wydolność finansowa samorządów, współpraca między podmiotami gospodarczymi, warunki techniczne, przestrzenne i społeczne.

Przestrzenne

Zarówno we Wrocławiu, jak i na Dolnym Śląsku miejscowości rozwijały się często w oderwaniu od szlaków kolejowych. Brak powiązań jest przyczyną trudności, a w niektórych przypadkach nawet niemożliwości korzystania ze szlaków kolejowych, zwłaszcza w ruchu lokalnym. Tylko we Wrocławiu należałoby wybudować kilkanaście przystanków kolei[69]. Wrocław nie posiada linii średnicowej, kolej jest odwrócona od centrum i większych osiedli, dworzec Wrocław Główny zlokalizowany jest na południu, Wrocław Nadodrze na północy, na zachodzie miasta Wrocław Mikołajów i Wrocław Kuźniki, a wschód miasta ma jedynie dostęp do kolei Wrocław Sołtysowice – Wrocław Wojnów, która 17 lat nie była używana do przewozów pasażerskich. Choć obecnie (2017) we Wrocławiu są 23 stacje i przystanki[32], obejmują one głównie dzielnice peryferyjne i przedmieścia. Wrocław jest miastem, które nie ma spójnego modelu komunikacyjnego, a podmiejskie linie kolejowe i autobusowe nie uzupełniają się[6].

Techniczne

Zaletą wrocławskiego węzła kolejowego jest jego obszerność i nasycenie liniami kolejowymi, zarówno ogólnopolskimi, jak też i lokalnymi. Tylko w granicach Wrocławia długość szlaków, po których poruszają się pociągi regionalne wynosi ok. 75 km, a z miasta wychodzą linie w 11 kierunkach[32], co jest jednym z najlepszych wskaźników w Polsce. Wrocławski węzeł kolejowy i w ogóle stan kolei na Dolnym Śląsku przez kilkadziesiąt lat degradował się; po 1989 r. w obrębie aglomeracji wrocławskiej zamknięto odcinki do Świdnicy przez Sobótkę, linię Wrocław Psie Pole – Trzebnica oraz północną linię do Jelcza-Laskowic[70][71][72]. Dopiero lata 2012 i następne przyniosły remonty zarówno torów, jak i infrastruktury, w tym dworców kolejowych. Mimo to nie odnotowano znaczącej poprawy prędkości pociągów, jak też przepustowości węzła wrocławskiego. Czynnikiem dodatkowo hamującym rozwój kolei jest niska przepustowość trzytorowej estakady łączącej dworzec główny z posterunkiem odgałęźnym Grabiszyn[73]. Stan techniczny infrastruktury w aglomeracji jest również niewystarczający. Dodatkowo ciągle odczuwane są braki taborowe, choć sytuacja pod tym względem jest (2017) o wiele lepsza niż jeszcze w pierwszej dekadzie XXI w[69]. W roku 2017 po torach województwa jeździło najwięcej pociągów w historii, a liczba pociągów odprawianych z dworca Wrocław Główny w dzień powszedni wynosiła ok. 300 i również była najwyższa w historii[74][32].

Społeczne

Wrocław jest miastem o dużym natężeniu ruchu samochodowego, na tysiąc mieszkańców przypada ok. 560 samochodów[75]. Jednocześnie w samym mieście maleje liczba ludzi, którzy są skazani na komunikację miejską i podmiejską, co ma również związek ze starzeniem się społeczeństwa oraz zmniejszaniem się odsetka ludzi starszych nieposiadających prawa jazdy i samochodu[69]. Z drugiej strony infrastruktura drogowa Wrocławia a zwłaszcza jego centrum jest niewydolna i miasto trapią zatory drogowe, powodujące niewydolność komunikacji indywidualnej i zbiorowej, zwłaszcza w godzinach szczytowych. Powoduje to zainteresowanie koleją jako środkiem transportu działającym niezależnie od sytuacji na drogach miasta. Innym ważnym aspektem jest suburbanizacja, czyli wyprowadzanie się mieszkańców miasta na przedmieścia i do miejscowości położonych w szeroko rozumianej aglomeracji miasta, np. Pęgów, Mokronos Górny czy Ramiszów. Mieszkańcy wielu z podmiejskich miejscowości mają utrudniony wjazd do miasta w godzinach szczytu, zwłaszcza na wschodzie i południu miasta[76][77]. Jest to kolejny czynnik powodujący konieczność rozwoju kolei jako środka transportu osobowego. W konsekwencji liczba pasażerów w pociągach województwa dolnośląskiego w ciągu czterech lat wzrosła o 57 proc.[74]

Polityczne

Operatorami kolei aglomeracji wrocławskiej są dwa podmioty: Koleje Dolnośląskie będące spółką marszałka województwa dolnośląskiego oraz Polregio (do 2016. Przewozy Regionalne), obsługujące linie do Oławy, Strzelina, Oleśnicy, Wołowa i częściowo do Żmigrodu[32]. Między marszałkiem a PolRegio dochodzi do tarć na tle finansowania przewozów w aglomeracji[78]. Marszałek dysponuje 47 pociągami (stan na kwiecień 2017)[74].

Organizacyjne

Elementem systemu organizacji transportu w Polsce jest mnogość podmiotów realizujących przewozy pasażerskie. Podmioty te nie są ze sobą powiązane, nierzadko konkurują ze sobą. Nie ma również wspólnych podmiotów zamawiających przewozy, jak to się dzieje na przykład w Niemczech. Tego typu działania znajdują się dopiero na etapie prób: pierwszą było porozumienie 28 samorządów z 26 października 2011, do którego doprowadziły władze województwa dolnośląskiego. Jej efektem ma być integracja funkcjonalna, organizacyjna i finansowa publicznego transportu zbiorowego we Wrocławiu i aglomeracji[69].

Finansowe

Transport publiczny nie finansuje się sam, a jest finansowany z budżetu centralnego oraz budżetów samorządowych. Stąd wiele inwestycji, zwłaszcza infrastrukturalnych, musi poczekać, aż znajdą się odpowiednie środki na dofinansowanie. Z tego powodu tak istotna dla aglomeracji linia jak Wrocław – Oleśnica czeka na swoją kolej na centralnej liście rezerwowej[79]. Poziom dofinansowania w gminach rzadko przekracza 50 proc. kosztów[6]. Szansę dla rozwoju kolei aglomeracyjnej stworzyła możliwość dofinansowania z budżetu europejskiego: za te pieniądze władze samorządowe zarówno przygotowują infrastrukturę, jak również tabor. I tak zakupy taboru w latach 2016–2017 kosztowały 258 milionów złotych, z czego 80% finansuje Unia Europejska w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego[80].

Infrastruktura

Stan wrocławskiego węzła kolejowego w r. 2017 i jego przygotowanie do obsługi kolei aglomeracyjnej
Wrocław Stadion, pierwsza nowa stacja w mieście oddana do użytku w XXI w., przed mistrzostwami Euro 2012
SA134-023 na trasie Trzebnica – Wrocław

Aglomeracja wrocławska

Aglomeracja monocentryczna w województwie dolnośląskim, której centralnym ośrodkiem jest Wrocław. W jego otoczeniu znajdują się miasta satelickie: Trzebnica, Oleśnica, Jelcz-Laskowice, Siechnice, Oława, Strzelin, Sobótka, Kąty Wrocławskie, Środa Śląska, Brzeg Dolny, Wołów, Oborniki Śląskie i Żmigród. Aglomeracja nie jest zdefiniowana jednoznacznie i nie ma formalnie określonych granic. Aglomeracja posiada rozwiniętą sieć drogową, w tym dwie autostrady: A4 i Autostradową Obwodnicę Wrocławia, drogę szybkiego ruchu S8, oraz gęstą sieć linii kolejowych, w tym będące częścią ciągów krajowych. Teren aglomeracji, szacowany na około 4000 km² zamieszkuje ponad milion mieszkańców[81].

Wrocław

Wrocław jest ponad półmilionowym miastem na południowym zachodzie Polski, stolicą województwa dolnośląskiego. Miasto o ponad tysiącletniej historii, zniszczone podczas II wojny światowej ma stosunkowo zwarte zabytkowe centrum i szereg peryferyjnych osiedli z wielkiej płyty zbudowanych po wojnie. Miasto oplata gęsta i wciąż rozwijana sieć tramwajowa i autobusowa. We Wrocławiu znajdują się cztery duże dworce kolejowe: Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, który obsługuje wielkie osiedla na zachodzie miasta, Wrocław Nadodrze oraz Wrocław Świebodzki, który jest obecnie niedostępny dla ruchu kolejowego, choć uwzględniany w planach na dalszą przyszłość, w tym w programie Kolej Plus[82][83]. Miasto dysponuje miejscami pracy i nauki atrakcyjnymi zarówno dla jego mieszkańców, jak i przyjezdnych, w tym zamieszkujących aglomerację; bezrobocie wynosi 3,5 proc.[84] i jest jednym z najniższych w kraju. Od kilkunastu lat we Wrocławiu obserwuje się zjawisko suburbanizacji, czyli przeprowadzania się mieszkańców do miejscowości położonych w pobliżu miasta, przy stałej liczbie mieszkańców aglomeracji[85]. Przyjazd mieszkańców aglomeracji do Wrocławia do pracy i nauki powoduje korki na arteriach wylotowych; na ulicy Zwycięskiej, będącej drogą wylotową na południe kraju, prędkość w godzinach szczytu wynosi 2,2 km/h. Czas spędzony przez statystycznego wrocławianina w korkach wynosił w r. 2017 9 godzin miesięcznie[76]. Innym problemem trapiącym mieszkańców jest smog, uciążliwy zwłaszcza zimą; w niektóre dni poziom pyłów kilkakrotnie przewyższa dopuszczalne limity[86].

Infrastruktura kolejowa

Wrocławska Kolej Aglomeracyjna jest podzielona na dwie strefy:

Linie kolejowe w aglomeracji

Diagram przedstawia linie kolejowe, na których prowadzony jest transport osobowy[32].

Nr Odcinek Mała Aglomeracja Trakcja[89] Stan
132 Wrocław – Oława Wrocław Brochów dwutorowa, zelektryfikowana wyremontowano[90]
143 Wrocław – Oleśnica Wrocław Psie Pole dwutorowa, zelektryfikowana do rewitalizacji, lista rezerwowa[79]
271 Wrocław – Żmigród Wrocław Świniary dwutorowa, zelektryfikowana wyremontowana 2014[90]
273 Wrocław – Wołów Wrocław Pracze częściowo jednotorowa, zelektryfikowana do remontu[91]
274 Wrocław – Jaworzyna Śląska Wrocław Zachodni dwutorowa, zelektryfikowana wyremontowana[90]
275 Wrocław – Malczyce Wrocław Leśnica dwutorowa, zelektryfikowana wyremontowana[90]
276 Wrocław – Strzelin Iwiny dwutorowa, zelektryfikowana zrewitalizowana 2016[92]
277 Wrocław – Jelcz Laskowice Wrocław Brochów częściowo jednotorowa, zelektryfikowana przebudowa mostów i wiaduktów 2022[93]
285 Wrocław – Kobierzyce Wrocław Partynice jednotorowa, niezelektryfikowana zrewitalizowana 2022[1]
292 Wrocław – Jelcz Miłoszyce Wrocław Wojnów Wschodni jednotorowa, zelektryfikowana zrewitalizowana 2021[1]
326 Wrocław – Trzebnica Wrocław Pawłowice jednotorowa, niezelektryfikowana zrewitalizowana 2009, 2016[94][13]

Według stanu na rok 2017:

  • Długość linii kolejowych w dużej aglomeracji – 369,5 km[32]
  • Długość czynnych linii kolejowych w dużej aglomeracji – 369,5 km[32]
  • Liczba stacji i przystanków w dużej aglomeracji – 77[32]
  • Liczba czynnych stacji i przystanków w dużej aglomeracji – 70[32]
  • Liczba stacji i przystanków małej aglomeracji – 26[32]
  • Liczba czynnych stacji i przystanków małej aglomeracji – 23[32]

Większość kolei aglomeracji to linie dwutorowe i zelektryfikowane. Sieci trakcyjnej pozbawione są trasy Wrocław – Kobierzyce i Wrocław Psie Pole – Trzebnica. Wymienione odcinki są również jednotorowe. Jednym torem dysponuje również linia z Sołtysowic do Jelcza oraz krótkie odcinki linii Wrocław Brochów – Jelcz-Laskowice i Wrocław – Wołów[89]. Znakomita większość infrastruktury służy obsłudze przewozów osobowych, nieudostępniona jest jedynie obwodnica towarowa łącząca linię z Katowic z zachodem kraju, przebiegająca przez południowe dzielnice miasta, linia z Osobowic do Sołtysowic oraz fragment z dworca Świebodzkiego do posterunku odgałęźnego Grabiszyn[32][89].

Stacje i przystanki Wrocławskiej Kolei Aglomeracyjnej

Wrocław Wojnów – ostatnia stacja pierwszej linii kolejowej w granicach miasta
Wyremontowany dworzec w Obornikach Śląskich
Stacja kolejowa w Oleśnicy
Nr Stacje[32]
D1 Wrocław Główny, Wrocław Muchobór, Wrocław Nowy Dwór, Wrocław Żerniki, Wrocław Leśnica, Mrozów, Miękinia, Przedmoście Święte, Środa Śląska, Malczyce
D2 Wrocław Główny, Wrocław Muchobór, Wrocław Kuźniki, Wrocław Stadion, Wrocław Pracze, Brzezinka Średzka, Czerna Mała, Księginice, Brzeg Dolny, Łososiowice, Wołów
D3 Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Popowice, Wrocław Osobowice, Wrocław Różanka, Wrocław Świniary, Szewce, Pęgów, Oborniki Śląskie, Osola, Skokowa, Żmigród
D4 Wrocław Główny, Wrocław Wojszyce, Wrocław Partynice, Bielany Wrocławskie, Domasław, Kobierzyce, Wierzbice Wrocławskie, Pustków Żurawski, Rogów Sobócki, Sobótka, Sobótka, Zachodnia, Szczepanów, Marcinowice Świdnickie, Pszenno, Świdnica Przedmieście, Świdnica Miasto[95]
D5 Wrocław Główny, Wrocław Brochów, Święta Katarzyna, Zębice Wrocławskie, Lizawice, Oława
D6 Wrocław Główny, Wrocław Grabiszyn, Wrocław Zachodni, Mokronos Górny, Smolec, Sadowice Wrocławskie, Kąty Wrocławskie, Mietków, Imbramowice, Żarów, Jaworzyna Śląska
D7 Wrocław Główny, Wrocław Brochów, Siechnice, Zakrzów Kotowice, Czernica Wrocławska, Jelcz-Miłoszyce, Jelcz-Laskowice
D70 Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Szczepin, Wrocław Nadodrze, Wrocław Sołtysowice, Wrocław Kowale, Wrocław Popiele, Wrocław Swojczyce, Wrocław Strachocin, Wrocław Wojnów, Wrocław Wojnów Wschodni, Dobrzykowice Wrocławskie, Nadolice Małe, Nadolice Wielkie, Chrząstawa Mała, Jelcz Miłoszyce, Jelcz Laskowice[96]
D8 Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Szczepin, Wrocław Nadodrze, Wrocław Sołtysowice, Wrocław Psie Pole, Wrocław Zakrzów, Wrocław Pawłowice, Ramiszów, Pasikurowice, Siedlec Trzebnicki, Pierwoszów-Miłocin, Brochocin Trzebnicki, Trzebnica
D80 Wrocław Główny, Wrocław Mikołajów, Wrocław Szczepin, Wrocław Nadodrze, Wrocław Sołtysowice, Wrocław Psie Pole, Mirków, Długołęka, Borowa Oleśnicka, Oleśnica
D9 Wrocław Główny, Iwiny, Smardzów Wrocławski, Żórawina, Węgry, Boreczek, Warkocz, Strzelin

Obsługa ruchu pasażerskiego

Dworzec Mikołajów obsługuje najwięcej, bo aż 4 linie aglomeracyjne[32]

Pasażerskie przewozy kolejowe w aglomeracji wrocławskiej obsługiwane są przez Polregio (POLREGIO sp. z o.o. Dolnośląski Zakład we Wrocławiu), Koleje Dolnośląskie – spółkę marszałka województwa dolnośląskiego oraz Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu na podstawie tzw. biletu zintegrowanego[97][98]. Pociągi poruszają się w ramach aglomeracji w dziesięciu kierunkach, przy czym częstotliwość na żadnym z nich nie jest niższa niż 12 kursów na dobę, także we wszystkich kierunkach zagęszczono kursy w porannych i popołudniowych godzinach szczytu; na większości tras istnieje co najmniej jedno połączenie nocne (w okolicach godziny 23:00)[32]. Pasażerowie poruszający się koleją realizują swoje przewozy głównie w obrębie aglomeracji, jednak coraz częściej wybierają trasy wewnątrz granic administracyjnych Wrocławia; w r. 2019 było to ponad 4 miliony pasażerów i liczba ta wykazuje tendencję wzrostową; z tego powodu miasto Wrocław dopłaca coraz więcej do przewozów realizowanych w województwie, w r. 2019 miasto wydało na to kwotę 18 milionów zł[29]. Wśród stacji w aglomeracji najbardziej popularne są dworce we Wrocławiu, zajmując trzy z pierwszych czterech miejsc[99]. Jedną z najtrudniejszych linii w obsłudze jest trasa Wrocław – Trzebnica, z uwagi na brak zelektryfikowania i tylko jeden tor[100].

Częstotliwość połączeń w aglomeracji wrocławskiej

Stan na 2022. W nawiasie podano liczbę dziennych kursów wyjeżdżających ze stacji Wrocław Główny (dla kursów do Jelcza trasą północną – Wrocław Nadodrze) w dni powszednie na tej samej trasie w roku 2001[70]. Numeracja tabel zgodna z Dolnośląskim Rozkładem Jazdy Pociągów[101].

Nr[32] Nr tabeli rozkładu jazdy[101] Odcinek Liczba kursów w dni powszednie[101] Liczba kursów w porannym szczycie (5:00 – 9:00)[101] Liczba kursów w popołudniowym szczycie (14:00 – 18:00)[101]
D1 260 Wrocław – Malczyce 32 (11) 6 (3) 6 (3)
D2 265 Wrocław – Wołów 24 (10) 5 (3) 6 (3)
D3 280 Wrocław – Żmigród 21 (11) 5 (3) 6 (3)
D4 223 Wrocław – Świdnica Miasto 11 (4) (do 30 czerwca 2000) 3 (1) 3 (1)
D5 220 Wrocław – Oława 27 (9) 6 (2) 6 (2)
D6 240 Wrocław – Kąty Wrocławskie – (Jaworzyna Śląska) 30 (13) 6 (2) 8 (4)
D7 215 Wrocław – Jelcz-Laskowice 17 (9) 5 (3) 6 (2)
D70 DKA 1 205 Wrocław – Jelcz Miłoszyce 15 (2) 3 (0) 3 (1)
D8 204 Wrocław – Trzebnica 16 (0) 4 (0) 4 (0)
D80 200 Wrocław – Oleśnica 20 (12) 7 (3) 7 (4)
D9 230 Wrocław – Strzelin 16 (8) 5 (2) 6 (3)

Ruch dobowy na stacjach wrocławskiej kolei aglomeracyjnej

Poniższa tabela przedstawia liczbę osób korzystających z pociągów komunikacji aglomeracyjnej na stacjach o dziennej wymianie powyżej 1000 pasażerów w r. 2018[102] i w 2022[103]

Miejsce Nazwa stacji Liczba pasażerów 2018 Liczba pasażerów 2022
1 Wrocław Główny 58000 72300
2 Wrocław Mikołajów 3000 4200
3 Oborniki Śląskie 2700 2400
4 Żmigród 2100 2100
5 Strzelin 2000 2300
Oława 2000 2900
7 Wrocław Leśnica 1900 1200
Brzeg Dolny 1900 2000
9 Jelcz-Laskowice 1700 1600
Oleśnica 1700 3100
11 Wołów 1600 1800
12 Wrocław Świniary 1300 100-149
13 Trzebnica 1200 1300
Wrocław Brochów 1200 500-699
15 Kąty Wrocławskie 1100 1900

Pozostałe większe ośrodki aglomeracji (2017): Środa Śląska 700 – 999, Malczyce 700 – 999, Siechnice 500 – 699, Twardogóra 200 – 299.

Linie Dolnośląskich Kolei Aglomeracyjnych

DKA 1

Pociąg Impuls na stacji Wrocław Wojnów Wschodni

Oddana do użytku jako pierwsza w ramach projektowanych Dolnośląskich Kolei Aglomeracyjnych 12 grudnia 2021 i oznaczona jako DKA1 (wg numeracji Kolei Dolnośląskich D70)[1]. Początkowo zakładano otworzenie linii dopiero we wrześniu 2022 ze względu na braki taboru kolejowego, jednak po proteście mieszkańców osiedli Wojnów, Swojczyce i Strachocin na wrocławskim dworcu głównym postanowiono przyśpieszyć otwarcie w ograniczonym zakresie w grudniu 2021[104]. W momencie otwarcia trasy w ciągu doby obsługiwało ją 7 par pociągów Kolei Dolnośląskich[101]. Znaczne zwiększenie oferty przewozowej, do 15 par pociągów na dobę, nastąpiło 3 października 2022. Linią obsługują w przeważającej większości Koleje Dolnośląskie[105]. Od 18 2022 sierpnia linię obsługują nowoczesne składy Elf 2[106].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 Sławek Szymański: Kolej aglomeracyjna we Wrocławiu. Co z nowymi połączeniami i wspólnym biletem?. Gazeta Wyborcza, 2022-04-10. [dostęp 2022-05-17].
  2. ↑ Koncepcja obsługi pasażerów z wykorzystaniem dworca kolejowego Wrocław Świebodzki. [dostęp 2011-11-20]. (pol.).
  3. ↑ Adam Fularz: Wolny rynek przewoźników, czyli przetargi na kolej regionalną. [dostęp 2017-05-07].
  4. 1 2 3 Mateusz Kokoszkiewicz: Na co czekamy z ta koleją? Innym się udało. Wrocław – stoi. Gazeta Wyborcza, 2015-07-13. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
  5. 1 2 Adam Fularz: Wrocławianie nie dowierzają że kolej miejska działała już przed II wojną.... 2015-07-13. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
  6. 1 2 3 Józef Wysocki: Alternatywne modele komunikacji zbiorowej. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
  7. ↑ Adam Fularz: Wprowadzenie- SKM dla Wrocławia. [w:] Gazeta Śląska [on-line]. 2008-10-14. [dostęp 2017-05-07].
  8. ↑ Bartek Biłko: Będzie kolej aglomeracyjna we Wrocławiu?. pkpp.ostbahn.net, 2009-05-16. [dostęp 2011-11-20]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2012-09-11)]. (pol.).
  9. ↑ Powstanie Wrocławska Kolej Aglomeracyjna?. 2009-04-14. [dostęp 2011-11-20].
  10. ↑ Magdalena Kozioł: Będziemy jeździć koleją wygodniej i szybciej. Gazeta Wrocławska, 2009-04-17. [dostęp 2011-11-20].
  11. ↑ DKD – tak ma nazywać się wrocławska kolej aglomeracyjna. portalwolow.pl, 2009-05-23. [dostęp 2011-11-20]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-05-19)]. (pol.).
  12. ↑ Otwarcie linii kolejowej do Trzebnicy. 2009-09-20. [dostęp 2017-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-24)]. (pol.).
  13. 1 2 Pociągi do Trzebnicy kursują już rok. 2010-09-22. [dostęp 2017-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-24)]. (pol.).
  14. 1 2 Zintegrowany System Transportu Szynowego we Wrocławiu i aglomeracji wrocławskiej. [dostęp 2011-11-20].
  15. ↑ Miejskie szynobusy ruszą w tym roku do Leśnicy zamiast na Psie Pole. 2011-03-04. [dostęp 2011-11-20].
  16. ↑ Magda Nogaj: Wrocławskie MPK ma licencję na kolej aglomeracyjną. Gazeta Wyborcza, 2010-07-15. [dostęp 2011-11-20].
  17. ↑ Kolej nie wybuduje torów do wrocławskiego lotniska. Gazeta Wyborcza, 2010-09-30. [dostęp 2011-11-20].
  18. ↑ SKM do Długołęki. [dostęp 2011-11-20].
  19. ↑ Dolnośląskie Koleje Dojazdowe. 2010-11-10. [dostęp 2011-11-20].
  20. 1 2 Michał Kokot: Będziemy mieć szybką kolej miejską S-Bahn Wrocław. Gazeta Wyborcza, 2010-12-30. [dostęp 2011-11-20].
  21. ↑ Będzie kolej aglomeracyjna we Wrocławiu. 2011-01-31. [dostęp 2011-11-20].
  22. ↑ Magda Piekarska: Sen o kolei miejskiej, czyli po bilet biegiem marsz. Gazeta Wyborcza, 2011-03-04. [dostęp 2011-11-20].
  23. ↑ Kolej na Wrocław – co z połączeniem na wrocławskie lotnisko?. 3011-07-18. [dostęp 2011-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-25)].
  24. ↑ Samorządy stworzą nam kolej aglomeracyjną. [dostęp 2011-11-20].
  25. ↑ Wrocław: Powstaje kolej aglomeracyjna. [dostęp 2011-11-20].
  26. ↑ Kolej aglomeracyjna. Kurier Trzebnicki, 2011-11-03. [dostęp 2011-11-20].
  27. ↑ Wrocław: Węzeł przesiadkowy od jutra. 2011-11-10. [dostęp 2011-11-20].
  28. ↑ Magdalena Kozioł: Pociągiem jak tramwajem. Z URBANCARD bez dopłat pojedziesz koleją. 2013-01-22. [dostęp 2015-07-11]. (pol.).
  29. 1 2 3 4 „Pociąg we Wrocławiu jest jak tramwaj”, więc miasto sporo dopłaci za podróże koleją. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. 2019-12-31. [dostęp 2019-12-13].
  30. ↑ Wrocławska Kolej Aglomeracyjna wciąż w planach. Brak jednak konkretów.
  31. ↑ Marcin Walków: Wrocław ma nową stację kolejową. Zastąpi Dworzec Główny. 2016-02-17. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  32. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Koleje Dolnośląskie: Dolnośląski Rozkład Jazdy Pociągów 10 marca – 12 czerwca 2017. 2017-03-30. [dostęp 2017-04-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 maja 2018)]. (pol.).
  33. ↑ Nowa kolej do Oleśnicy. Czy są szanse?. 2016-02-17, 2014-07-23. [dostęp 2017-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-24)]. (pol.).
  34. ↑ Czy posłowie i radni poprą Wrocławską Kolej Aglomeracyjną?
  35. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: Województwo: budujemy kolej aglomeracyjną!. 2014-11-21. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  36. ↑ Karol Białkowski: Kolej aglomeracyjna warunkiem rozwoju?. 2011-10-31. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  37. ↑ Marcin Walków: Jest nowa stacja PKP „Wrocław Różanka” – tuż obok cmentarza Osobowickiego. 2015-10-30. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  38. ↑ Weronika Skupin: Wrocław: Jeśli marszałek nie stworzy kolei aglomeracyjnej, magistrat wprowadzi tramwaje dwusystemowe. 2015-12-01. [dostęp 2017-04-16]. (pol.).
  39. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: Kolej miejska we Wrocławiu już w tym roku. 2016-07-07. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  40. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: Nowy rozkład jazdy na kolei. Więcej pociągów do Legnicy, Oleśnicy, Trzebnicy. 2016-11-25. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  41. ↑ Dolnośląski Rozkład Jazdy Pociągów 12 grudnia 2016 – 10 marca 2017.
  42. ↑ Adam Woźniak: Jest nowa stacja PKP „Wrocław Różanka” – tuż obok cmentarza Osobowickiego. 2016-09-30. [dostęp 2017-04-15]. (pol.).
  43. ↑ Malwina Gadawa: Kolej aglomeracyjna odkorkuje Wrocław? Pociągiem do Sobótki dojedziemy w 2021 roku. Gazeta Wrocławska, 2017-01-09. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  44. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: Wybudują siedem parkingów park and ride. Zobacz, gdzie. Gazeta Wyborcza, 2017-04-06. [dostęp 2017-04-16]. (pol.).
  45. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: Odjechał pierwszy pociąg z Wojnowa do centrum Wrocławia. Gazeta Wyborcza, 2017-04-10. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  46. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: Pociąg na wschód Wrocławia. Kolejarze wyremontują tory. Gazeta Wyborcza, 2017-03-31. [dostęp 2017-04-10]. (pol.).
  47. ↑ Od grudnia wchodzi nowy kolejowy rozkład jazdy. Będzie więcej połączeń. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. 2017-11-06. [dostęp 2017-11-06].
  48. ↑ Marcin Kaźmierczak: Od grudnia więcej pociągów. Oto nowy rozkład jazdy kolei. [w:] Gazeta Wrocławska [on-line]. 2017-11-06. [dostęp 2017-11-06].
  49. ↑ Umowa na remont linii Jelcz – Wrocław Sołtysowice podpisana. [w:] Rynek Kolejowy [on-line]. 2018-11-14. [dostęp 2019-06-10].
  50. ↑ 25 marca ruszą pociągi regionalne z Wrocławia do Milicza i Krotoszyna. [w:] Rynek Kolejowy [on-line]. 2018-02-27. [dostęp 2019-06-10].
  51. ↑ Dolnośląski Rozkład Jazdy Pociągów pasażerskich 9 czerwca 2019 – 31 sierpnia 2019, s. 10.
  52. ↑ Mieszkańcy zablokowali przyjazd pociągu do Lubina. Prezydent Raczyński zapowiada ich „solidne wybatożenie”. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. 2018-06-11. [dostęp 2019-06-12].
  53. ↑ Dolnośląski Rozkład Jazdy Pociągów pasażerskich 9 czerwca 2019 – 31 sierpnia 2019, s. 138.
  54. ↑ Jest umowa na zaprojektowanie i wykonanie linii kolejowej między Wrocławiem, a Świdnicą. [w:] Radio Wrocław [on-line]. 2018-06-12. [dostęp 2019-06-15].
  55. ↑ Kolej wraca do Głogowa. Pomogła rewitalizacji za prawie 200 mln zł. [w:] Portal samorządowy [on-line]. 2019-12-12. [dostęp 2019-12-13].
  56. ↑ Nowy przystanek kolejowy pod Wrocławiem prawie gotowy. [w:] www.wrocław.pl [on-line]. 2019-11-28. [dostęp 2019-12-13].
  57. ↑ Kolej z Leśnicy na Dworzec Główny receptą na zakorkowany zachód Wrocławia?. [w:] WrocLife [on-line]. 2019-12-04. [dostęp 2020-01-01].
  58. ↑ Pociąg z Wrocławia do Kątów Wrocławskich będzie jeździł co 20 minut. Tu Wrocław, 2020-02-20. [dostęp 2020-02-28].
  59. ↑ Dodatkowy nowy peron 6 na Wrocławiu Głównym. Radio Wrocław, 2020-03-13. [dostęp 2023-12-24].
  60. ↑ Małgorzata Kozioł: Rozwój samorządowych kolei i walka ze smogiem – na to stawiają Dolnoślązacy. Gazeta Wyborcza, 2021-05-07. [dostęp 2021-05-07].
  61. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: Wrocławianie wybrali wyzwania dla miasta: linie tramwajowe, zielone arterie i... baseny na osiedlach. Gazeta Wyborcza, 2021-05-07. [dostęp 2021-05-07].
  62. ↑ Pociągiem z Wrocławia przez gminę Czernica do Jelcza-Laskowic. Już od 12 grudnia. 2021-12-10. [dostęp 2021-12-17].
  63. ↑ Bartosz Senderek: Inauguracyjny przejazd na trasie Wrocław – Sobótka – Świdnica. Entuzjastyczne powitanie pociągów po 22 latach przerwy. WrocLife, 22–06–06. [dostęp 2022-06-13].
  64. ↑ Remigiusz Biały: Stało się! Pierwszy pociąg wjechał na Dworzec Świebodzki. Podpisano umowy na rewitalizację linii kolejowych na Dolnym Śląsku. Gazeta Wrocławska, 2023-03-16. [dostęp 2023-12-24].
  65. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz: PKP projektuje Wrocławski Węzeł Kolejowy. To efekt protestu mieszkańców wspieranych przez "Wyborczą" przeciw decyzji Morawieckiego. Gazeta Wyborcza, 2023-10-27. [dostęp 2023-10-27].
  66. ↑ Michał Szymajda: PKP PLK szuka projektanta przebudowy wrocławskiego węzła kolejowego. Rynek Kolejowy, 2023-10-16. [dostęp 2023-12-22].
  67. ↑ Mirków – nowy przystanek kolejowy między Wrocławiem a Oleśnicą [online], PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., 7 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-09].
  68. ↑ Dolny Śląsk: Wchodzi nowa numeracja linii kolejowych. Sprawdź, co się zmieni. Wroclife.pl, 2023-12-06. [dostęp 2023-12-22].
  69. 1 2 3 4 Mój reporter: Dlaczego we Wrocławiu nie kursuje szybka kolej miejska?. Gazeta Wrocławska, 2012-09-04. [dostęp 2017-04-21]. (pol.).
  70. 1 2 Sieciowy Rozkład Jazdy Pociągów 2001/2002, WKiŁ.
  71. ↑ Sieciowy Rozkład Jazdy Pociągów 2000/2001, WKiŁ.
  72. ↑ Sieciowy Rozkład Jazdy Pociągów 1999/2000, WKiŁ.
  73. ↑ Encyklopedia Wrocławia, Stacja Rejonowe PKP Wrocław Główny, s. 827.
  74. 1 2 3 Duży wzrost liczby pasażerów na kolei na Dolnym Śląsku. Rynek Kolejowy, 2017-04-19. [dostęp 2017-04-21]. (pol.).
  75. ↑ Weronika Skupin: Rafał Dutkiewicz: Wrocławianie mają za dużo samochodów. Gazeta Wrocławska, 2015-04-23. [dostęp 2017-04-21]. (pol.).
  76. 1 2 Poseł Nowoczesnej chce odkorkować Wrocław. Jak? autor = [online], Gazeta Wyborcza, 23 kwietnia 2017 [dostęp 2017-04-23] (pol.).
  77. ↑ Tomasz Pajączek: Wrocławianie mają dość korków. W geście protestu będą blokować ulice. onet, 2017-03-08. [dostęp 2017-04-21]. (pol.).
  78. ↑ Marcin Kaźmierczak: Trwa pat na linii Przewozy Regionalne – marszałek, a strajk coraz bliżej. Gazeta Wrocławska, 2017-02-20. [dostęp 2017-04-21]. (pol.).
  79. 1 2 Walka o modernizację linii kolejowej. Moja Oleśnica, 2016-08-28. [dostęp 2017-04-23]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-04-24)]. (pol.).
  80. ↑ Marcin Kaźmierczak: Dolny Śląsk kupi 21 nowych pociągów. Na które trasy trafią?. Gazeta Wrocławska, 2016-06-14. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
  81. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r., GUS Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów, 2011, s. 17 [dostęp 2015-07-19].
  82. ↑ Mateusz Kokoszkiewicz, Pociągi wrócą na wrocławski Dworzec Świebodzki, do Złotoryi i Turowa [online], Gaqzeta Wyborcza, 20 kwietnia 2022 [dostęp 2022-12-27].
  83. ↑ Magdalena Kozioł, Pociągi wrócą na Świebodzki [online], Gazeta Wyborcza, 23 lutego 2017 [dostęp 2017-04-22] (pol.).
  84. ↑ Bartłomiej Mazurek, Arkadiusz Orman, We Wrocławiu brakuje rąk do pracy. Kto jest poszukiwany? [online], Gazeta Wrocławska, 1 lipca 2016 [dostęp 2017-04-22] (pol.).
  85. ↑ Diagnoza Wrocławia – Strategia Wrocław 2030 [online], Towarzystwo Upiększania Miasta Wrocławia [dostęp 2017-04-23] (pol.).
  86. ↑ Adriana Boruszewska, Smog we Wrocławiu. Jesteśmy dziś światowym liderem! [online], Gazeta Wrocławska, 15 lutego 2017 [dostęp 2017-04-22] (pol.).
  87. ↑ Bilety w aglomeracji wrocławskiej. Koleje Dolnośląskie. [dostęp 2017-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-03)]. (pol.).
  88. ↑ Maciej Kisiel: Podróż na jednym bilecie aglomeracyjnym. [w:] wrocław.naszemiasto.pl [on-line]. 2017-02-27. [dostęp 2017-04-26]. (pol.).
  89. 1 2 3 Railmap Mapa kolejowa. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
  90. 1 2 3 4 Mateusz Kokoszkiewicz: Nowe inwestycje kolejowe. Szybciej do Poznania i nie tylko. Gazeta Wyborcza, 2016-02-07. [dostęp 2017-04-23]. (pol.).
  91. ↑ Tomek Matejuk: Rząd zapewnia: będzie remont linii kolejowej z Wrocławia do Wołowa. Pociągi pojadą 120 km/h. 2015-08-25. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
  92. ↑ z: Remont linii kolejowej Kłodzko – Wrocław. Pociągi bezpośrednie z Kudowy-Zdroju pojadą objazdem przez Nową Rudę i Wałbrzych.. Koleje Dolnośląskie, 2016-06-10. [dostęp 2017-04-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-03)]. (pol.).
  93. ↑ Przebudowa mostów i wiaduktów na linii Wrocław – Jelcz. Zamknięte tory i droga. Rynek Kolejowy, 2022-03-14. [dostęp 2022-05-17].
  94. ↑ Marcin Kaźmierczak: Pociąg Wrocław – Trzebnica przyspiesza. Będą też nowatorskie rozwiązania. Gazeta Wrocławska, 2016-01-01. [dostęp 2017-04-23]. (pol.).
  95. ↑ Koleje Dolnośląskie: Wrocław Główny – Sobótka – Świdnica Miasto. [dostęp 2022-05-17].
  96. ↑ Koleje Dolnośląskie: Wrocław Główny – Wrocław Swojczyce – Jelcz-Laskowice. [dostęp 2022-05-17].
  97. ↑ Regionalne oferty przewozowe.
  98. ↑ Rodzaje i ceny biletów. wrocław.pl. [dostęp 2017-04-22]. (pol.).
  99. ↑ Największe i najmniejsze stacje w Polsce. [w:] utk.gov.pl [on-line]. [dostęp 2019-12-18].
  100. ↑ Kruk Marcin: Zatłoczony pociąg Trzebnica – Wrocław to wina wrocławian?. [w:] Gazeta Wrocławska [on-line]. 2019-12-03. [dostęp 2020-01-01].
  101. 1 2 3 4 5 6 Dolnośląski rozkład jazdy pociągów pasażerskich 13 marca 2022 – 11 czerwca 2022. Koleje Dolnośląskie, 2022-03-13. [dostęp 2022-05-17].
  102. ↑ Urząd Transportu Kolejowego, Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], 2020-01-27 [dostęp 2020-01-21].
  103. ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska – Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].
  104. ↑ Marcin Kruk: Pociągi przez Wojnów do Jelcza będą kursować od grudnia. Będą to najnowsze pociągi Kolei Dolnośląskich. Wrocław nasze Miasto, 2021-11-25. [dostęp 2022-06-25].
  105. ↑ Aleksander Ogrodnik: Będzie więcej pociągów z Jelcza-Laskowic do Wrocławia. Radio Wrocław, 2022-09-30. [dostęp 2022-06-25].
  106. ↑ Pokaz pociągu Elf 2 na przystanku Wrocław Wojnów. Tu Wrocław, 2022-09-22. [dostęp 2022-06-25].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.