Alicja Wahl
Ilustracja
Siostry Wahl w Galerii Krzywe Koło, podczas ich pierwszej wystawy ceramiki w 1961 roku.
Data i miejsce urodzenia

12 października 1932
Warszawa

Data i miejsce śmierci

19 października 2020
Konstancin-Jeziorna

Narodowość

polska

Alma Mater

Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

Dziedzina sztuki

malarstwo

Alicja Wahl (ur. 12 października 1932 w Warszawie, zm. 19 października 2020 w Konstancinie-Jeziornie) – polska malarka i rysowniczka, animatorka życia kulturalnego Warszawy lat 80. i 90.[1]

Życiorys

Studiowała w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1952–1957, na wydziale malarstwa, w pracowni i pod kierunkiem prof. Eugeniusza Eibischa. Aneks do dyplomu przygotowała w Zakładzie Ceramiki ASP w roku 1958, w pracowni profesory Wandy Golakowskiej. Studia w Warszawskiej ASP odbywała równolegle z siostrą bliźniaczką Bożeną Wahl. Od roku 1961 artystki wystawiały wspólnie; na pierwszej wystawie w Galerii Krzywe Koło – ceramikę, potem na kolejnych, rysunek i malarstwo.

W 1979 roku w domu na Warszawskim Żoliborzu Alicja Wahl otworzyła autorską galerię sztuki, którą w pierwszych latach działalności prowadziła wspólnie z siostrą Bożeną Wahl. Była to jedna z pierwszych prywatnych placówek tego typu w Polsce. Galeria A. B. Wahl specjalizowała się w prezentowaniu artystów hołdujących szeroko pojmowanej stylistyce i poetyce surrealizmu oraz ekspresyjnej i metaforycznej figuracji, co odzwierciedlało również zainteresowania artystyczne założycielki galerii. Ambicją Alicji Wahl było skupienie wokół galerii najwybitniejszych polskich malarzy, rzeźbiarzy i grafików. W galerii wystawiali między innymi: Jan Lebenstein, Jan Tarasin, Teresa Pągowska, Henryk Tomaszewski, Franciszek Starowieyski, Tadeusz Brzozowski, Zdzisław Beksiński, Tadeusz Dominik, Jacek Sienicki, Jacek Waltoś, Adam Hoffmann, Andrzej Dudziński, Waldemar Świerzy i inni. Odbywały się tu również wystawy retrospektywne m.in.: Witkacego, Brunona Schulza, Alfreda Lenicy. Galeria A. B. Wahl przez wiele lat była też ważnym miejscem spotkań, pełniąc rolę warszawskiego salonu przez, który przewijali się pisarze, artyści teatru i filmu oraz dyplomaci.

Życie prywatne

Jej mężem (w latach 1954–1968) był pisarz, Roman Bratny, z którym miała córkę, Julię[2]. Jej wnuczką jest Natalia Luniak[3] projektantka zabawek Kalimba[4] i prezeska Fundacji imienia Alicji i Bożeny Wahl. Jej dziadkiem był Ludwik Wahl.

Twórczość

Siostry Wahl już w latach 60. zasłynęły brawurowymi rysunkami inspirowanymi dziełami literackimi Homera, Cervantesa, Prousta, Kafki, Lampedusy i innych. Rysunki, przedstawiające autorskie wizje symboli zawartych w literaturze, były wystawiane w galeriach Paryża, Nowego Jorku, Sztokholmu i Berlina. Recenzenci zwracali uwagę na specyficzny warsztat niepodlegający wpływom i manieryzmowi.

Jest w tych rysunkach moment zaskoczenia, niespodzianki, który sprawia, że żyją one życiem niezależnym od inspirującego je tekstu, że w stosunku do tego tekstu zachowują pozycję jedynie słuszną, to znaczy nie wiążącą i własną. Alicja Wahl rysuje Homera tak, jak rysuje się płynącą rzekę, mieniącą się srebrem, uroczystą i niezgłębioną, rysuje Kafkę tak, jak rysuje się sny: zabarwione trującą zielenią i wszędzie obecnym, upartym fioletem [...]

Mieczysław Porębski, „Pożegnanie z krytyką”

W latach 60. i 70. Alicja Wahl współpracowała z tygodnikiem „Kultura”, czasopismami „Ty i ja”, „Szpilki” oraz z wydawnictwami jako rysowniczka i ilustratorka. Tworzyła okładki do książek m.in.: Oscara Wilde’a, Carla Zuckmayera, Augusta Strindberga, Romana Bratnego i Leopolda Buczkowskiego. Jest także autorką słynnych ilustracji do pierwszego wydania „622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta” Witkacego, które wywołały takie oburzenie cenzury, że cały nakład został wycofany, aby wydrzeć z niego stronę przed tytułową, z jak ją określono „zbyt erotyczną” ilustracją[5].

Alicja wspólnie z siostrą Bożeną Wahl tworzyła również scenografię do spektakli Teatru Telewizji (m.ni.: „Oczy są ogniem, czoło jest zwierciadłem” reż. Olga Lipińska, 1966, „Zemsta sieroty”, reż. Jerzy Gruza, 1968, „Kurka wodna” reż. Tadeusz Minc, 1971, „Krzesło w szczerym polu” reż. Janusz Majewski, 1970, „Misterium niedzielne” reż. Krystyna Sznerr, 1971)[6] oraz kabaretów: „Wieczór ze Szpakiem”, 1966, „Divertimento c-moll”, 1966, a także Kabaretu Starszych Panów; odcinek XVI „Zaopiekujcie się Leonem”.

Początkowo twórczość malarska i rysunkowa obu sióstr reprezentuje podobną stylistykę i dotyczy zbliżonych sfer doznań – poczucia samotności, dramatu istnienia, tajemniczych sił przyrody, siostrzeństwa oraz seksualności. Dopiero od lat 70. staje się ona bardziej odrębna, zyskując indywidualne cechy. W pracach Alicji zaczyna pojawiać się kolor i jej paleta staje się jaśniejsza. Artystka była wierna figuracji, zaś wątkiem obecnym w jej twórczości od samego początku była kobieca seksualność. W latach 70. pracując w odizolowanej przez komunizm Polsce, bez dostępu do pism teoretyczek, krytyczek i filozofek feminizmu drugiej fali, poruszała ten temat w sposób unikalny i intuicyjny. Jej fantazja erotyczna wydaje się być nieograniczona. Opowiadając własnym językiem o tym, co w relacjach między ludźmi niepokojące tworzyła pełne napięcia, ale również humoru uniwersum zamieszkiwane przez łączące w sobie cechy ludzkie i nieludzkie nadrealne stwory. Jej twórczość z tego okresu można by określić jako cielesny surrealizm. Począwszy od lat 80. Alicja Wahl w swojej działalności zaczyna skupiać się na malarstwie, które z czasem zdominuje jej praktykę artystyczną. Precyzyjną kreskę zastępuje szeroko kładziona plama, a ważnym środkiem modelowania postaci i tworzenia atmosfery płótna staje się światło. W pełnych ekspresji pracach z tego okresu pobrzmiewa echo fascynacji luminizmem i twórczością Caravaggia, a w sposobie kładzenia farby przede wszystkim dziełami Williama Turnera. Charakterystyczną cechą płócien artystki pochodzących z tego okresu jest próba uchwycenia ruchu, zaś dominującym tematem jest przedstawienie postaci kobiecej.

Prace Alicji Wahl znajdują się w zbiorach publicznych m.in.: Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Kielcach, Muzeum Narodowego w Szczecinie, Zachęcie - Narodowej Galerii Sztuki, Muzeum Literatury w Warszawie, a także w kolekcjach prywatnych m.in.: Grażyny Kulczyk.

Wystawy indywidualne lub wspólne z siostrą

  • 2021 “Siostry Alicja i Bożena Wahl” Galeria lokal_30, Warszawa[7]
  • 2021 “Siostry Alicja i Bożena Wahl” Fundacja Arton, Warszawa[8]
  • 1997 Galeria A.B. Wahl, Warszawa – wystawa indywidualna
  • 1993 La Galerie Agnieszka Bielińska, Bruksela – wystawa indywidualna
  • 1993 Galeria A.B.Wahl, Warszawa – wystawa indywidualna
  • 1992 Galeria A.B. Wahl, Warszawa – wystawa indywidualna
  • 1985 Galeria A.B. Wahl, Warszawa
  • 1983 Galeria BWA Baszta Czarownic, Słupsk
  • 1983 Galeria BWA, Gorzów Wielkopolski
  • 1983 Galeria BWA, Konin
  • 1982 Galeria BWA, Tarnów
  • 1981 Galeria u Kalimacha, Toruń
  • 1981 Galeria A.B. Wahl, Warszawa
  • 1980 Kurt Schumacher, Bonn
  • 1980 Galeria Sztuki BWA, Łódź
  • 1980 Polski Instytut Kultury, Paryż
  • 1979 Galeria A.B. Wahl, Warszawa
  • 1976 Galeria Art, Warszawa
  • 1975 Galerie Hinskes – Kocea, Xanten
  • 1975 Galerie L Elisabeth Henning, Hamburg
  • 1974 Galerie Warschau, Berlin
  • 1974 Galeria Zapiecek, Warszawa
  • 1973 Galerie L Elisabeth Henning, Hamburg
  • 1971 Galeria Latina, Sztokholm
  • 1969 Galeria Mazowiecka, Warszawa
  • 1967 Galeria Le Ranelagh, Paryż
  • 1966 Galeria Sztuki Nowoczesnej (dawne Krzywe Koło), Warszawa
  • 1962 Galeria Krzywe Koło, Warszawa
  • 1961 Galeria Krzywe Koło, Warszawa – ceramika

Wystawy zbiorowe

Galeria

Przypisy

  1. ↑ Prywatne galerie sztuki i cyganeria PRL-u [online], trojka.polskieradio.pl [dostęp 2023-10-07] (pol.).
  2. ↑ Konrad Wojciechowski: Zmarła znana malarka, animatorka życia kulturalnego stolicy. wyborcza.pl, 2020-10-22. [dostęp 2021-11-17]. (pol.).
  3. ↑ Jolanta Gajda-Zadworna: Otchłań obrazu, kalimba i trzy pokolenia w galerii. zw.com.pl, 2010-06-17. [dostęp 2021-11-17]. (pol.).
  4. ↑ Kalimba [online], Kalimba [dostęp 2023-11-11] (pol.).
  5. ↑ MG, Półwiecze Bunga i Siostry, wystawa prac Alicji i Bożeny Wahl – Przemysław Pawlak [online], Witkacy!, 3 lutego 2023 [dostęp 2023-10-07] (pol.).
  6. ↑ Alicja Wahl [online], FilmPolski [dostęp 2023-10-07] (pol.).
  7. ↑ Siostry Alicja i Bożena Wahl w lokal_30 - lokal_30 galeria sztuki | art gallery [online], 17 listopada 2021 [dostęp 2023-10-08] (pol.).
  8. ↑ Siostry: Alicja i Bożena Wahl | Fundacja Arton [online], fundacjaarton.pl [dostęp 2023-10-08].
  9. ↑ Czułość wyuzdania | Tender Debauchery - lokal_30 galeria sztuki | art gallery [online], 23 maja 2023 [dostęp 2023-10-08] (pol.).
  10. ↑ What's On [online], cromwellplace.com [dostęp 2023-10-08].
  11. ↑ LEIDY CHURCHMAN / DAVID DOUARD / ANTHEA HAMILTON / VEIT LAURENT KURZ / ADAM MARTIN / ALINA SZAPOCZNIKOW ALICJA WAHL / ROYCE WEATHERLY OLD VEINS, NEW TUNNELS – Heidi [online] [dostęp 2023-11-06] (ang.).

Bibliografia

  • Anke Kempkes, I saw thr other side of the sun with you Female Surrealists from Eastern Europe, katalog do wystawy, Londyn 2023, s. 46–49.
  • Agnieszka Rayzacher, „Siostry” Alicji i Bożeny Wahl w lokal_30, Warszawa 2022
  • Przemysław Pawlak, Półwiecze Bunga i Siostry, wystawa prac Alicji i Bożeny Wahl, „Witkacy” czyste dusze w niemytej formie, Warszawa 2022, s. 130–139.
  • Agnieszka Rayzacher, Artist feature: Alicja and Bożena Wahl, Blok, 2022
  • Piotr Policht, Siostry: Alicja i Bożena Wahl, „Szum” nr 35, Warszawa 2021, s. 188–193.
  • Xymena Zaniewska, Xymena, Warszawa, 2015, s. 59, 195.
  • Elżbieta Dzikowska, Polacy w Sztuce Świata, Warszawa 2001, s. 278–281.
  • Słownik Malarzy Polskich, t. 2, Warszawa 2001.
  • Janusz Jaremowicz, W kręgu uczucia, „Literatura” 9/1997, s. 65.
  • Zbigniew Taranienko, Światło kobiet, „Nowa Europa” 18 VI, 1992.
  • Monika Małkowska, Prawdziwa Alicja Wahl, „Życie Warszawy” 22 VI, 1992.
  • Kazimierz Henczel, Przenikanie osobowości, „Magazyn Kulturalny” nr 2, 1980.
  • Henryk Waniek, Nastrój i Rygor, „Twórczość” nr 8, 1979.
  • Magdalena Hniedziewicz, Salon artystyczny sióstr Wahl, „Kultura” 17 IV, 1979.
  • Maciej Karpiński, Dom na kaniowskiej, „Radar”, 1974.
  • Maciej Gutowski, Sztuka nie tylko erotyczna, „Kultura” 27 X, 1974, s. 11.
  • Evelyn Preuss, Grotesken ohne Bitterkeit, „Hamburger Abendblatt” 13 XI, 1973, s. 7.
  • Evelyn Preuss, Galerie L, „Hamburg kulturell” nr XI, 1973, s. 20.
  • Mauritz Edstrom, Polska paret Wahl – omojliga att skilja at, „Dagens Nyheter”, 6 XII, 1971.
  • Jerzy Olkiewicz, Drapieżna wystawa, „Kultura” 26 X, 1969, s. 10.
  • Mieczysław Porębski, Pożegnanie z krytyką, Kraków 1966 (II wyd. 1983), s. 326–329.
  • Jerzy Olkiewicz, Alicja i Bożena Wahl, „Kultura” 26 VI, 1962, s. 10.
  • Stanisław Ledóchowski, Zmierzch Manifestów, „Nowa Kultura” nr 44, 1962, s. 9.
  • Zygmunt Kałużyński, Rehabilitacja Zwykłości, „Nowa Kultura”, 1962.
  • Jerzy Stajuda, „Nowa Kultura”, 1961.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.