622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta – powieść autobiograficzna Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) wydana pośmiertnie w 1972 w Warszawie przez Państwowy Instytut Wydawniczy ze wstępem i pod redakcją Anny Micińskiej.

Powstanie powieści

Wiadomo, że swoją pierwszą powieść Witkacy zaczął tworzyć latem 1910 roku. W styczniu 1911 w liście do Heleny Czerwijowskiej pisał, że ma zamiar wydać powieść pod pseudonimem Tomasz Błuzden, dedykować ją bratu i pani Borkowskiej. W lutym 1911 zarzucił pomysł wydania książki, o czym napisał w liście do Romana Jaworskiego, stwierdzając, że powieść „nie nadaje się do druku”. Witkacy otrzymał propozycję opublikowania dzieła w „Krytyce” Feldmana, ale ojciec pisarza odradzał mu to (m.in. w liście z lipca 1911). Jeszcze w 1919 roku Witkacy sporządził korektę powieści (wtedy powstała przedmowa podpisana pseudonimem Genezyp Kapen). W końcu, w 1926 roku, we wstępie do Pożegnania jesieni, autor napisał, że pierwsza powieść z powodów niezależnych od niego nie może być wydana. Przyjaciele pisarza wspominali, że Witkacy lubił czytać na głos fragmenty debiutanckiej powieści z rękopisu przy różnych okazjach. Rękopis ten (283 strony) przetrwał wojnę i trafił do Biblioteki im. Ossolińskich we Wrocławiu, gdzie przechowywany jest do dziś (sygn, 12452/II).
Rodzina Witkacego przyjaźniła się z Tadeuszem Micińskim a ich wzajemna twórczość często przenikała się. Nie inaczej było z 622 upadkami Bunga, które to zawierają sporo parafraz, cytatów, czy przytoczonych całych scen z Nietoty. Księgi tajemnej Tatr Micińskiego^[1].

Opis fabuły

Powieść opatrzona jest Przedmową; składa się z trzech części i ośmiu rozdziałów oraz Zakończenia:

• Część I: Życie i dialektyka
  • Rozdział 1: Rozmowy istotne
  • Rozdział 2: Historia nieznacznego upadku
  • Rozdział 3: Bal w pałacu Birnam i jego skutki
• Część II. Demoniczna kobieta
  • Rozdział 1: Pani Akne
  • Rozdział 2: Wielka Miłość (przez wielkie W i wielkie M)
  • Rozdział 3. Marmelada
• Część trzecia: Za późno!
  • Rozdział 1: W poszukiwaniu maski
  • Rozdział 2: Maska, która spada za późno

Akcja powieści rozgrywa się w „podgórskiej okolicy”, bohater odbywa też dwie podróże, nad Adriatyk i do Paryża. Fabuła zaczyna się jesienią i kończy dwa lata później o tej samej porze roku.

Głównymi postaciami są:

• Bungo, młody artysta malarz
• Akne Montecalfi, artystka operowa
• książę Edgar Nevermore
• baron Brummel de Buffadero-Bluff
• Tymbeusz
• Mag Childeryk

Interpretacje

Najpełniejsze omówienie powieści przedstawiła Anna Micińska. Krewna przyjaciela Witkacego obrała młodzieńczą powieść za temat swojej pracy magisterskiej, obronionej w 1960 roku. Jej staraniem zredagowane wydanie powieści ukazało się w końcu drukiem w 1972 roku.

Według Micińskiej, powieść daje się odczytać przez pryzmat biografii i sumę doświadczeń jej autora. Tym samym dzieło Witkacego jest powieścią „autobiograficzną, autotematyczną i (...) z kluczem”. Micińska podjęła próbę znalezienia pierwowzorów postaci w kręgu rodziny, przyjaciół i znajomych pisarza. Analizując poprawki rękopisu dokonała też kilku spostrzeżeń na temat ewolucji pierwotnego zamysłu powieści i warsztatu literackiego Witkacego.

Według podanego przez Micińską klucza, pierwowzorów postaci z 622 upadków szukać należy w następujących osobach:

• Bungo – alter ego autora,
• Akne Montecalfi – Irena Solska,
• baron Brummel – Leon Chwistek,
• Dolores – Emilia Anna Chwistek, siostra Leona,
• książę Nevermore – Bronisław Malinowski,
• Mag Childeryk – Tadeusz Miciński,
• Syx Abat Tyngier – Tadeusz Langier
• Bałwanow – Karol Szuster,
• Fenixana, żona Bałwanowa – Felicja Ciszewska, żona Szustera,
• Tymbeusz – Tadeusz Szymberski,
• Marta i Idzio de Monfort – Eugenia i Władysław Borkowscy,
• Teodor Buhaj – Tadeusz Nalepiński,
• księżniczka Keskeszydze – Helena Czerwijowska,
• Andżelika – Helena Czerwijowska,
• Eulalia Gagulin – Barbara Czerwijowska (ps. Barbara Zan),
• Dolfi Montecalfi – mąż Ireny Solskiej, Ludwik Solski,
• Stanisław Ignacy Zdyb – Stanisław Zdyb, Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Kontrowersje wokół pierwszego wydania

Do pierwszego wydania z roku 1972 okładkę oraz strony tytułowe zaprojektowała znana z nonkonformizmu rysowniczka Alicja Wahl. Ilustracje wywołały takie oburzenie cenzury, że po premierze na Międzynarodowych Targach Książki w Warszawie, gdzie sprzedanych zostało zaledwie 50 egzemplarzy cały nakład został wycofany. Książki wróciły do księgarń po paromiesięcznej przerwie z usuniętą stroną przed tytułową. Dziś egzemplarze z frontispisem Wahlówny są wielką rzadkością antykwaryczną^[2].

Przypisy

Bibliografia

• St.I. Witkiewicz: 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta, Wstępem poprzedziła i opracowała Anna Micińska, PIW, Warszawa 1978.

Linki zewnętrzne

• Rękopis powieści w trzech częściach w zasobach Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej
• Słuchowisko radiowe „622 upadki Bunga” na stronie NINATEKA.PL