Antropogeneza - ewolucja człowieka

Antropogeneza zajmuje się:
- rekonstrukcją drzewa rodowego człowieka
- wyjaśnianiem procesu ewolucyjnego w kierunku powstania człowieka

Gatunek Homo Sapiens należy do rzędu ssaków naczelnych. Są one istotami o bardzo zróżnicowanych rozmiarach i masie ciała. Zdolne są do tworzenia złożonych struktur społecznych. Zalicza się do nich: małpiatki i wyższe naczelne, czyli małpy szerokonose Nowego Świata i wąskonose Starego Świata oraz człekokształtne Hominoidy.

Człowiek i małpy człekokształtne mają wiele cech wspólnych, m.in.: silny rozwój mózgoczaszki, stereoskopowo ułożone oczy, wszystkożerność, podobne DNA, zapadalność na podobne choroby. Wśród różnic, najważniejsze jest nasze człowieczeństwo. Oznacza to, że tylko człowiek osiągnął pewien poziom zachowań społecznych, których efektem jest kultura.

Najstarszym hoiminidem (małpa człekokształtna) jest Australopithekus afarensis. Budowa ich stóp, kolan i miednicy jest prawie taka sama jak u człowieka współczesnego. Świadczy to o dwunożnej, wyprostowanej postawie. Natomiast wielkością mózgowia bardziej przypominał on małpę niż człowieka. Australopithekus afarensis dał początek dwóm liniom rozwojowym. Pierwszą tworzyły bardziej zaawansowane Australopiteki - Australopithekus afarensis i jego nastepca Australopithekus robustus. Tendencją w tej linii był rozwój roślinożerności w sawannowym środowisku życia. Australopiteki wymarły bezpotomnie ok. 1,5 – 1 mln lat temu.

Drugą linię rozpoczyna gatunek Homo habilis. Pojawił się on w przedziale 2,5 – 2 mln lat temu. Początkowo występował razem z Australopithekus robustus. Różnił się od niego delikatniejszą czaszką, większym rozwojem mózgowia i zdolnością wytwarzania prymitywnych narzędzi kamiennych.

Ok. 1,5 lat temu pojawił się nowy gatunek Homo erectus. Jego szczątki znajdywane są w Afryce, Azji i Europie. W stosunku do Australopitków, Pitekantrop miał większą pojemność mózgoczaszki i większe rozmiary ciała. Homo erectus posługiwał się narzędziami i ogniem.

Bezpośrednim następcą był Homo Sapiens (człowiek rozumny). Pierwsi przedstawiciele zaliczali się do odmiany neandertalskiej i pojawili się ok. 200 tys. Lat temu. Neandertalczyk różnił się od współczesnego człowieka bardziej krępa budową ciała i niższą, wydłużoną głową. Posiadał charakterystyczne masywne wały nadczołowe i cofnięty podbródek.

Współczesna odmiana człowieka pojawiła się ok. 65-60 tys. lat temu w Afryce. Około 40 tys. Neandertalczyk wymarł i pozostała już tylko współczesna forma człowieka.