Romantyczne rodowody bohaterów powieści pozytywistycznych

"Nad Niemnem":
Emilia Korczyńska - kobieta rozczytana w romansach, żyjąca w iluzorycznym świecie wyobraźni, tęskniąca za wymyślonym mitem miłości romantycznej. Jej wypowiedzi śmieszą, a postawa jej bywa denerwująca, tym bardziej, że bujając w "obłokach" lekceważy zwykłe, lecz szczere uczucie Benedykta
Zygmunt Korczyński - Wybitna jednostka, uduchowiony artysta, wyobcowany w tłumie przeciętniaków. Oczywiście należy to rozumieć ironicznie. Ta jednostka koniecznie potrzebuje Paryża- by twożyć i romansu- by snuć romantyczną miłość.
Różyc (podobny do Hrabiego) Nie wzbudza pogardy, lecz współczucie. Jego wyobcowanie, bierność życiowa, ciągłą potrzeba sztucznych podniet ukazuję romantyczną manierę, pozostałość po romantyku, spłowiałą szatę.
Orzeszkowa gardzi schematami romantycznymi, ich biernymi postawam. Mimo to skłąda hołd minionej epoce wprowadzając wątek patriotyzmu i czci, jaki skłąda bohaterom ostatniego zrywu romantycznego

Kmicic - Jest u sienkiewicza bohaterem romantycznym. Ma wiele wspólnego z Jackiem Soplicą. Oboje są bohaterami w dwóch wcieleniach. Ta zmiana pozwala im na rehabilitacje. Oboje za młodu lubili pohulać. Budzą postrach przez co są samowolni. Na strachu budują swój autorytet. Jedyna wartość w ich przeszłości to romantyczna miłość. Oboje niesprawiedliwie zostali posądzeni o zdradę. Oboje się rehabilitują przez służbę ojczyźnie. Niestety skończyli inaczej

"Lalka" - Wokulski Doktor Schuman powiedział o Stachu: "Skupiło się w nim dwóch ludzi: romantyk sprzed roku 1860 i pozytywista z 1870". Osobowość Wokulskiego ukształtowała się w epoce romantyzmu, ale żyć i działać przyszło mu w potywiźmie. Cechy jakie się w nim skupiły, ich kontrowersyjność, wywołująca brak ideowej, konsekwentnej postawy, doprowadziło do klęski w życiu osobistym głównego bohatera.
Cechy romantyczne:
1. skomplikowana, niepospolita, wyjątkowa indywidualność
2. skłócony ze światem
3. uczestniczył w powstaniu styczniowym, za co został zesłany na Syberię
4. traktował miłość i kobietę z wielką czcią
5. zdolny był do ofiar i poświęceń
6. jego tragiczna i romantyczna miłość do Izabeli zakończyła się prawdopodobnie samobójstwem
7. zagadkowość i tajemniczość jego losów
8. postać bogata wewnętrznie, ponadprzeciętna
Cechy pozytywistyczne:
1. kult wiedzy (wychowanek Szkoły Głównej w Warszawie)
2. zainteresowanie wynalazkami
3. przedsiębiorczość, dyscyplina i konsekwencja w pomnażaniu majątku
4. zainteresowanie ekonomicznymi sprawami kraju i nędzą klas najuboższych
Miłość do Izabeli przemieniła Wokulskiego z człowieka krytycznego i rozsądnego w zakochanego do szaleństwa romantyka. Stracił pewność siebie, przestał wierzyć w pracę, przeżywał rozterki, nie potrafił znależź dla siebie miejsca na ziemi.
Prezesowa Zasławska i Rzecki są prawdziwymi romantykami ( zarówno ze względu na wiek, jak i charakter). Oboje w powieści umierają. Jest to sygnał, że pokolenie romantyków już się skończyło.