Barok - architektura

BAROK

Cechy szczególne baroku są najlepiej widoczne na przykładzie architektury. Najwspanialszymi budowlami były wówczas kościoły i pałace. Bardzo okazałe bywały również klasztory i kamienice. Wtedy właśnie powstały pierwsze wielkie założenia urbanistyczne: Londyn, Petersburg, Rzym, Wersal. Zainteresowano się nie tylko samymi budynkami, ale również ich otoczeniem (barokowy styl ogrodowy). Aby wzmocnić efekt, łączono w jedną całość architekturę, rzeźbę i malarstwo, a także muzykę, strój i ceremoniał. Wprowadzono iluzjonizm, który sprawiał, że budowle wydawały się jeszcze wspanialsze niż były. Tworzono oryginalne fasady i rzuty (owalne, podłużne, centralno-podłużne, wieloboczne).

ARCHITEKTURA

Barok w architekturze został zapoczątkowany we Włoszech w 2. połowie XVI w., trwał do połowy XVIII w. Główne okresy baroku to barok wczesny, dojrzały i późny.
Cechuje ją monumentalność, dynamika, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych, hieratyzacja elementów kompozycyjnych kumulująca na osi środkowej. Efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie elewacji, przerywanie gzymsów, wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami (często iluzjonistycznymi). Charakterystyczne dla epoki było organiczne łączenie architektury, malarstwa i rzeźby. W architekturze sakralnej najczęściej spotykany typ przestrzenny wywodzący się z rzymskiego kościoła Il Ges. Różnorodne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów (fasad parawanowe, wieże, kopuły na skrzyżowaniu naw, plany podłużne, podłużno-centralne, eliptyczne). Monumentalne założenia klasztorne, zbliżone do pałacowych.

W architekturze świeckiej typ pałacu między dziedzińcem i ogrodem (Wersal, Vaux-le-Vicomte), zazwyczaj na osi głównej, sala i reprezentacyjna klatka schodowa, ogród o układzie osiowo-geometrycznym i promienistym (barokowy styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki - liczne owalne, okrągłe i prostokątne place z zasadą trójramienistego rozgałęzienia arterii (Rzym, Wersal).

Europa:

Pałac wersalski został wzniesiony na polecenie Ludwika XIII w małej wiosce na południowy zachód od Paryża (Wersal). Początkowo miał on pełnić rolę pałacu myśliwskiego. Za panowania Ludwika XIV zaczęła się jego rozbudowa, która zakończyła się w 1690 r. Prace nadzorowali Louis Le Vau, Jules Hardouin-Mansart i Andr Le Ntre, który zaprojektował wspaniałe ogrody. W 1682 r. do Wersalu został sprowadzony rząd, aby móc sprawować kontrolę nad jego członkami. Tym samym Wersal przejął od Paryża rolę stolicy Francji.
Okres świetności Wersalu kończy się 6 października 1789 r., kiedy to król wrócił do Paryża po marszu przekupek na Wersal. Pałac pozbawiony dworu królewskiego zaczął podupadać. Wielokrotnie plądrowany, stracił wiele cennych dzieł sztuki. Dopiero za panowania Ludwika Filipa I został odnowiony i przekształcony w Muzeum Historii Francji. W 1870 r. okupowany przez Niemców Wersal stał się sceną koronacji Wilhelma I Hohenzollerna na cesarza Niemiec. Proklamowano tu również Republikę Francuską, a w 1919 r. podpisano traktat pokojowy z Niemcami (traktat wersalski).
Pałac w Wersalu to jedna z najznakomitszych budowli klasycyzmu barokowego, która była inspiracją dla architektów i artystów późniejszych lat.
Przed pałacem znajduje się obszerny, półkolisty plac (Place d`Armes). Ponadto budowla ta posiada trzy dziedzińce: Cour des Ministres (Dziedziniec Ministrów) z konnym posągiem Ludwika XIV, Cour Royale (Dziedziniec Królewski) i Cour de Marbre (Dziedziniec Marmurowy) z częścią zabudowań stanowiących zaczątek Pałacyku Ludwika XIII z białego kamienia, przeplatanego czerwoną cegłą.

POLSKA

Zamek Ujazdowski - zamek w Warszawie przy Trakcie Królewskim.
Znajduje się na miejscu dawnej osady Jazdów, która została zniszczona w 1262 po najeździe Litwinów. W 1516 roku w dworze w Jazdowie mieszkała księżna mazowiecka Anna Radziwiłłówna z synami Januszem i Stanisławem, a później po 1546 roku czasami królowa Bona Sforza, której Jazdów był własnością. W latach 70. XVI wieku królowa Anna Jagiellonka kazała zbudować nowy piętrowy drewniany dwór na północ od dzisiejszego zamku. W dworze tym odegrano przed królem Stefanem Batorym sztukę Jana Kochanowskiego "Odprawa posłów greckich".
Murowany zamek zaczęto budować w roku 1624 na polecenie króla Zygmunta III Wazy pod kierunkiem nadwornego architekta Matteo Castelli w stylu wczesnego baroku, a ukończono za panowania króla Władysława IV. W założeniu miała to być nieoficjalna rezydencja królewska villa suburbia z trójarkadową loggią z widokiem na dolinę Wisły. Zamek, będący w istocie budowlą reprezentacyjną, a nie obronną, łączy w sobie cechy północnoeuropejskie (wieże, strome dachy) z cechami wczesnego baroku rzymskiego (symetria, amfilady). Budowla ta najpełniej uosabia polski styl wczesnego baroku.
Za czasów Potopu został zniszczony i ponownie odbudowany.
W 2 poł. XVII wieku właścicielem pałacu stał się Stanisław Herakliusz Lubomirski, który kazał Tylmanowi z Gameren przebudować wnętrza. W 1717 roku na polecenie króla Augusta II Mocnego zbudowano pod pałacem Kanał Piaseczyński o długości 820 metrów. W 1766 roku, pałac kupił król Stanisław August Poniatowski, który go znacznie przebudował. W 1784 roku, król przekazał pałac na koszary Gwardii Pieszej Litewskiej dlatego pałac znowu przebudowano. Tym razem w stylu klasycystycznym (proj. Stanisław Zawadzki).
Murowany zamek zaczęto budować w roku 1624 na polecenie króla Zygmunta III Wazy pod kierunkiem nadwornego architekta Matteo Castelli w stylu wczesnego baroku, a ukończono za panowania króla Władysława IV. W założeniu miała to być nieoficjalna rezydencja królewska villa suburbia z trójarkadową loggią z widokiem na dolinę Wisły. Zamek, będący w istocie budowlą reprezentacyjną, a nie obronną, łączy w sobie cechy północnoeuropejskie (wieże, strome dachy) z cechami wczesnego baroku rzymskiego (symetria, amfilady). Budowla ta najpełniej uosabia polski styl wczesnego baroku.
Za czasów Potopu został zniszczony i ponownie odbudowany.
W 2 poł. XVII wieku właścicielem pałacu stał się Stanisław Herakliusz Lubomirski, który kazał Tylmanowi z Gameren przebudować wnętrza. W 1717 roku na polecenie króla Augusta II Mocnego zbudowano pod pałacem Kanał Piaseczyński o długości 820 metrów. W 1766 roku, pałac kupił król Stanisław August Poniatowski, który go znacznie przebudował. W 1784 roku, król przekazał pałac na koszary Gwardii Pieszej Litewskiej dlatego pałac znowu przebudowano. Tym razem w stylu klasycystycznym (proj. Stanisław Zawadzki).