Ochrona wzorów użytkowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów skalonych

Ustawa Prawo własności przemysłowej określa zasady udzielania patentów na wynalazki, praw ochronnych na wzory użytkowe i znaki towarowe , a także praw z rejestracji na wzory przemysłowe, topografie układów scalonych oraz oznaczenia geograficzne. Organem właściwym tym zakresie jest Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polski.
Na warunkach określonych w ustawie twórcy wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego oraz topografii układu scalonego przysługuje prawo do:
? uzyskania patentu, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji,
? wynagrodzenia,
? wymieniania go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz w innych dokumentach i publikacjach.
Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronne wzór użytkowy oraz prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługują twórcy, z następującymi zastrzeżeniami:
? współtwórcom wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego uprawnienie do uzyskania patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji przysługuje wspólnie,
? w razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy, prawo to przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba że strony ustaliły inaczej,
? w razie dokonania wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z tego wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego we własnym zakresie.
Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy albo prawa z rejestracji wzoru przemysłowego jest zbywalne i podlega dziedziczeniu.
Pierwszeństwo do uzyskania patentu, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji oznacza się według daty zgłoszenia wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym.


Patenty oraz dodatkowe prawa ochronne na wynalazki
W Polsce patenty oraz dodatkowe prawa ochronne na wynalazki udzielane są przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej. Udzielenie patentu następuje po dokonaniu formalnego zgłoszenia wynalazku, zbadaniu przez Urząd Patentowy ustawowych warunków jego udzielenia i wniesieniu opłaty za ochronę.
[Jeżeli europejskie zgłoszenie patentowe składane jest w UP RP jako urzędzie przyjmującym, pobierana jest tzw. opłata za przekazanie w wysokości 300 zł. Opłata ta powinna być wpłacona na konto UP RP.]
Zgłoszenie wynalazku powinno zawierać:
? podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego,
? opis wynalazku ujawniający jego istotę,
? zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe,
? skrót opisu.
Urząd Patentowy po upływie osiemnastu miesięcy niezwłocznie ogłasza o zgłoszeniu wynalazku w Biuletynie Urzędu Patentowego. Od dnia ogłoszenia o zgłoszeniu osoby trzecie mogą zapoznać się z opisem wynalazku, zastrzeżeniami i rysunkami. Osoby te mogą w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia zgłaszać do Urzędu Patentowego uwagi co do istnienia przeszkód uniemożliwiających udzielenie patentu. Z chwilą ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazek korzysta z tymczasowej ochrony od dnia zgłoszenia go w Urzędzie Patentowym RP.
Przez uzyskanie patentu osoba fizyczna lub prawna nabywa się prawa wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zawodowy lub zarobkowy na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Czas trwania patentu wynosi dwadzieścia lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym.
Patent jest zbywalny i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesienie patentu na osoby trzecie musi mieć formę pisemną, a przeniesienie patentu staje się skuteczne z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego.
Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego. Udzielenie patentu stwierdza się przez wydanie dokumentu patentowego, którego częścią składową jest opis patentowy obejmujący opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe i rysunki. Zastrzeżenie patentowe, wyznaczające zakres przedmiotowy ochrony wynalazku, umożliwia prawne ściganie osób, które w celach zarobkowych wykorzystują bez zgody właściciela dany wynalazek. Opis patentowy jest publikowany przez Urząd Patentowy.
Uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna). Umowa licencyjna wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia patentu.
Uprawniony z patentu lub z licencji nie może nadużywać swego prawa, w szczególności przez uniemożliwianie korzystania z wynalazku przez osobę trzecią, jeżeli jest ono konieczne do zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego interes publiczny. Osobie, której wynalazek jest wykorzystywany dla celów państwowych, przysługuje prawo do wynagrodzenia ze środków budżetu Państwa, w wysokości odpowiadającej wartości rynkowej licencji.
Wynalazek, na który obywatel polski lub polska osoba prawna chce uzyskać patent za granicą, może być zgłoszony za granicą w celu uzyskania ochrony dopiero po zgłoszeniu go w Urzędzie Patentowym RP.
Szczególnym przypadkiem wynalazku jest wynalazek tajny. Zgodnie z art. 56 ustawy Prawo własności przemysłowej wynalazek może być uznany za tajny, jeżeli dotyczy obronności lub bezpieczeństwa. Wynalazek tajny stanowi tajemnicę państwową. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek tajny zgłoszony w Urzędzie Patentowym przechodzi, za odszkodowaniem, na Skarb Państwa reprezentowany odpowiednio przez ministra do spraw obrony narodowej, ministra do spraw wewnętrznych lub szefa Urzędu Ochrony Państwa. Wysokość tego odszkodowania określa się według wartości rynkowej wynalazku.
Dodatkowe prawo ochronne udzielane są na produkty lecznicze oraz produkty ochrony roślin, zgodnie z przepisami Unii Europejskiej. Dodatkowe prawo ochronne udzielane jest przez Urząd Patentowy RP i podlega wpisowi do rejestru patentowego.

Prawa ochronne na wzory użytkowe
Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy następuje po dokonaniu formalnego zgłoszenia wzoru, zbadaniu przez Urząd Patentowy ustawowych warunków jego udzielenia i wniesieniu opłaty za ochronę.
Przez uzyskanie prawa ochronnego na wzór użytkowy jego twórca nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru w sposób zawodowy lub zarobkowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Czas trwania prawa ochronnego wynosi dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym.
Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych, a ich udzielenie stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Częścią składową tego świadectwa jest opis ochronny wzoru użytkowego obejmujący opis tego wzoru, zastrzeżenia ochronne i rysunki. Opis ochronny wzoru użytkowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy.
Szczegółowe wymogi, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie wzoru użytkowego, szczegółowy zakres i tryb rozpatrywania oraz badania zgłoszeń w Urzędzie Patentowym, uwzględniając w szczególności sposób i formę ogłoszenia o zgłoszeniu wzoru użytkowego, a także sposób udostępniania i rozpowszechniania opisów ochronnych wzorów użytkowych określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych (Dz. U. 2001 Nr 102, poz. 1119) wraz z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2005 Nr 109, poz. 910).
Prawo z rejestracji na wzór przemysłowy
Przez uzyskanie prawa z rejestracji nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do wytworów tego rodzaju, dla których nastąpiło zgłoszenie. Zakres przedmiotowy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego określają łącznie rysunek wzoru i jego istotne cechy wskazane w opisie.
Udzielenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. Udzielone prawa z rejestracji wzorów przemysłowych podlegają wpisowi do rejestru wzorów przemysłowych, a uprawniony otrzymuje dokument w postaci świadectwa rejestracji.
Czas trwania prawa z rejestracji wynosi dwadzieścia pięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru przemysłowego w Urzędzie Patentowym.
Szczegółowe wymogi, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie wzoru przemysłowego, oraz szczegółowy zakres i tryb rozpatrywania zgłoszeń, uwzględniając w szczególności sposób udostępniania i rozpowszechniania opisów ochronnych wzorów przemysłowych określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych (Dz. U. Nr 40, poz. 358) wraz z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2005 Nr 106, poz. 893).
Prawo ochronne na znak towarowy
Udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy następuje po dokonaniu formalnego zgłoszenia wzoru, zbadaniu przez Urząd Patentowy ustawowych warunków jego udzielenia i uiszczeniu opłaty ochronnej.
W zgłoszeniu znaku towarowego należy określić znak towarowy oraz wskazać towary, dla których znak ten jest przeznaczony. Jedno zgłoszenie może dotyczyć tylko jednego znaku.
O zgłoszeniu znaku towarowego Urząd Patentowy dokonuje ogłoszenia niezwłocznie po upływie 6 miesięcy od daty dokonania zgłoszenia. Od dnia ogłoszenia osoby trzecie mogą zapoznać się ze wskazanym w zgłoszeniu znakiem towarowym oraz wykazem towarów, dla których znak jest przeznaczony, jak też zgłaszać do Urzędu Patentowego uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie prawa ochronnego.
Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Zasady używania znaku towarowego na podstawie wspólnego prawa ochronnego określa regulamin znaku przyjęty przez przedsiębiorców.
Używanie znaku towarowego polega w szczególności na:
? umieszczaniu tego znaku na towarach objętych rejestracją lub ich opakowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu,
? umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług,
? posługiwaniu się nim w celu reklamy.
Udzielone prawa ochronne na znaki towarowe podlegają wpisowi do rejestru znaków towarowych, a ich udzielenie stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Uprawniony może wskazać, że jego znak został zarejestrowany, poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku towarowego litery "R" wpisanej w okrąg.
Czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi dziesięć lat od daty jego zgłoszenia w Urzędzie Patentowym i może zostać na wniosek uprawnionego przedłużony dla wszystkich lub części towarów, na kolejne okresy dziesięcioletnie.
Prawo ochronne na znak towarowy jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy może udzielić innej osobie upoważnienia do używania znaku, zawierając z nią umowę licencyjną. Udzielenie sublicencji na używanie znaku towarowego jest niedopuszczalne. Licencjobiorca może wskazać, że korzysta z licencji na używanie znaku towarowego, poprzez umieszczenie oznaczenia "lic." w sąsiedztwie znaku towarowego.
Organizacja posiadająca osobowość prawną, powołana do reprezentowania interesów przedsiębiorców, może uzyskać prawo ochronne na znak towarowy przeznaczony do używania w obrocie przez tę organizację i przez zrzeszone w niej podmioty (wspólny znak towarowy). Zasady używania w obrocie wspólnego znaku towarowego oraz przez zrzeszone w niej podmioty określa regulamin znaku przyjęty przez tę organizację.
Szczegółowe wymogi, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie znaku towarowego, oraz szczegółowy zakres i tryb rozpatrywania zgłoszeń określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 lipca 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych (Dz. U. 2002 Nr 115, poz. 998) wraz z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2005 Nr 109, poz. 911).
Prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne
Udzielenie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne następuje po dokonaniu formalnego zgłoszenia oznaczenia, zbadaniu przez Urząd Patentowy ustawowych warunków jego udzielenia i wniesieniu opłaty za ochronę.
Zgłoszenie oznaczenia geograficznego powinno zawierać:
? dokładne określenie oznaczenia oraz elementów, z którymi będzie ono używane w obrocie (etykiety, opakowania),
? wskazanie towarów, dla których jest ono przeznaczone,
? dokładne określenie granic terenu, do którego się ono odnosi,
? określenie szczególnych cech towarów, jako pochodzących z danego terenu,
? warunki korzystania z oznaczenia geograficznego obejmujące sposób wytwarzania, szczególne cechy lub właściwości towarów, inne przesłanki, które muszą być spełnione przez osoby chcące używać takiego oznaczenia,
? wskazanie przedsiębiorców, którzy używają lub będą używać tego oznaczenia.
Zgłoszenia może dokonać organizacja upoważniona do reprezentowania interesów producentów, działająca na danym terenie, lub organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, właściwy ze względu na teren, do którego odnosi się oznaczenie geograficzne.
Ochrona oznaczenia geograficznego jest bezterminowa i trwa od dnia dokonania wpisu do rejestru oznaczeń geograficznych, prowadzonego przez Urząd Patentowy.
Udzielone prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne podlegają wpisowi do rejestru oznaczeń geograficznych, a uprawnienia stwierdza się przez wydanie świadectwa rejestracji.
Uprawnieni do oznaczania towarów zarejestrowanym oznaczeniem geograficznym mogą wskazać, że oznaczenie to zostało zarejestrowane poprzez umieszczenie na towarze określenia "Zarejestrowane oznaczenie geograficzne" albo litery "G" wpisanej w okrąg w sąsiedztwie tego oznaczenia.
Szczegółowe wymogi, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie oznaczenia geograficznego, a także szczegółowy zakres i tryb rozpatrywania zgłoszeń określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń oznaczeń geograficznych. (Dz. U. 2002 Nr 63 poz. 570).
Prawo z rejestracji topografii układów scalonych
Udzielenie prawa z rejestracji topografii układów scalonych następuje po dokonaniu jej formalnego zgłoszenia, zbadaniu przez Urząd Patentowy ustawowych warunków jego udzielenia i wniesieniu opłaty za pierwszy okres ochronny.
Uprawnionym do uzyskania prawa z rejestracji topografii jest twórca, jego następca prawny albo osoba, z którą twórca jest związany stosunkiem pracy bądź inną umową lub która udzieliła twórcy pomocy przy powstaniu topografii.
Przez uzyskanie prawa z rejestracji nabywa się prawo wyłącznego korzystania z topografii w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Udzielone prawa z rejestracji topografii podlegają wpisowi do rejestru topografii układów scalonych, a ich dzielenie stwierdza się przez wydanie świadectwa rejestracji topografii.
Ochrona topografii ustaje po dziesięciu latach od końca roku kalendarzowego, w którym topografia lub układ zawierający taką topografię był wprowadzony do obrotu, lub końca roku kalendarzowego, w którym dokonano zgłoszenia topografii w Urzędzie Patentowym, w zależności od tego, który z tych terminów upływa wcześniej.
Prawo z rejestracji topografii wygasa również po piętnastu latach od jej dokonania i utrwalenia, jeżeli okres ten upływa wcześniej niż okres, na jaki zostało udzielone prawo z rejestracji, a topografia nie była w tym czasie wykorzystywana w celach handlowych.
Szczegółowe wymogi, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie topografii, oraz szczegółowy zakres i tryb rozpatrywania zgłoszeń określa Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 października 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń topografii układów scalonych (Dz. U. 2001 Nr 128, poz. 1413).