Partenon

Partenon jest słynną świątynią Ateny Partenos (partenos oznacza dziewica) zbudowany na Akropolis w Atenach. Wzniesiona została w latach 447-432 r.p.n.e. (przybliżona data) przez Iktinosa i Kallikratesa z inicjatywy Peryklesa. Świątynia stoi w miejscu dwóch innych świątyń: Hekatompedonu i niedokończonego tzw.starszego Partenonu, który został zburzony przez Persów.

Jest dziełem architektury attyckiej, łączy w sobie styl dorycki (prostota i logika) z elementami jońskimi (dekoracyjność, lekkość proporcji i smukłość). Partenon został wzniesiony z marmuru na trzystopniowej podbudowie (fachowo- stylobacie) w typie doryckiego peripterosu (8 na 17 kolumn) z płytkim pronaosem i opistodomosem o 6 kolumnach.

Wymiary świątyni: 69,51 m na 30,86 m. Wnętrze Partenonu dzieliło się na 2 części: trójnawową cellę o długości 100 stóp (gdzie przechowywano posąg Ateny-bogini mądrości-dłuta Fidiasza) oraz Partenon właściwy- sala o 4 jońskich kolumnach dla dziewcząt w służbie bogini. Dekoracje wykonali artyści pod czujnym okiem Fidiasza.

Partenon ma burzliwe dzieje. We wczesnym średniowieczu świątynia została zamieniona na kościół chrześcijański, a w 1460, po wybudowaniu minaretu, na meczet. W 1674 ambasador Ludwika XIV przy Wysokiej Porcie markiz C.M.F. de Nointel polecił sporządzić rysunki detali Partenonu. Rysownikami byli: nieznany z imienia Carrey, prawdopodobnie Flamandczyk, i tzw. anonim Nointel, o którym nic nie wiadomo.

Partenon uległ częściowemu zniszczeniu w czasie oblężenia Aten przez wojska weneckie w 1687 (Partenon był wtedy arsenałem), kiedy to oficer floty Wenecji trafił z działa okrętu w zgromadzone tam prochy. Rysunki Carreya i Nointela mają ogromne znaczenie dla poznania wyglądu zabytku i jego rekonstrukcji. W latach 1802-1812 część zachowanych rzeźb Partenonu wywiózł (wyrywając je z ich naturalnych miejsc i niszcząc przy tym) do Londynu (dziś w British Museum) lord T.B. Elgin (Elgina marmury).

Ruiny Partenonu poddano wstępnej konserwacji w połowie XIX w. W 1929-1930 dokonano częściowej rekonstrukcji kolumnady północnej. W miejsce wywiezionych przez Elgina metop (rząd Grecji stara się od lat o zwrot rzeźb) wmontowano kopie. Obecnie w Partenonie trwają bardzo szeroko zakrojone prace restauracyjne, które w wielu środowiskach wywołują polemiki nad granicą odbudowy zabytków.