Romantyzm - pojęcia

Pejzaż romantyczny-przyroda majestatyczna,potega natury,stanowi się przeciwstawną nikłości człowieka,przyroda fascynująca,nie dotknięta ludzką ręką,budząca grozę,tajemnicza,niepoznawalna i okrutna,ma siłę niszczącą,

Pojęcie natury:1romantycy nie stawiali znaku równości miedzy naturą a przyrodą, 2 ma wlasne Zycie i osobowość,3 jest organizmem przenikniętym duchową energią, 4 mowi do człowieka wlasnymi slowami(mowa natury), 5 jest podobna do człowieka(jednoczenie ducha i materii), 6 żeby ją poznac trzeba najpierw poznac wlasne wnętrze,7 człowiek jest zwierciadłem odbijającym caly swiat,8 romantycy często udawali się w podroz(chca usłyszeć glos natury,chca miejsc nieskazonych ludzką ręką,cenią surowość,niepowtarzalność,indywidualny charakter)

Obraz stepu-dzikie puste pola,plaska ogromna przestrzen,nie tknięty ręką człowieka,dziki,roślinność bujna,barwna,bezruch,świadek wojen. Romantyk spostrzega go tak: poczucie wolności i swobody,step zyje wlasnym zyciem niedostępnym dla człowieka,słychać to co niesłyszalne,tajemniczość,staje przed historią(kurhany,grobowce wojownikow), można odkrywac tajemnice natury

CECHY ROMANTYZMU:1 przewaga uczucia,intuicji,wiary nad rozumem,2 uznanie wzniosłościi głębi przezyc za wartosci ważniejsze niż piekno,3 protest przeciw uniwersalizmowi klasycyzmu-powrot do konkeru,lokalnego kolorytu,narodowej orginalnosci,4 wkraczanie w swiaty ukryte-w Zycie wewnętrzne człowieka,w tajemnice bytu, 5 indywidualizm,bunt przeciw kanonom i konwencjom,umilowanie wolności,fascynacja żywiołowością natury,jej dynamizmem i malowniczością,6 historyzm(widzenie teraźniejszości w perspektywie historycznej),7 poetyczność w zyciu i w sztuce,przeciwstawiona prozaiczności,8 symboliczność,majaca najlepiej wyrazic duchową nature człowieka KRÓCEJ-unikanie ścisłych norm i regul,dominacja uczuc i intuicji,glebia przeżyć,indywidualizm i orginalnosc,narodowy charakter kultury,wolność.zywiołowość i dynamizm,symboliczność,fantastyka i metafizyka,

STYL ROMANTYCZNY:elementy mowy codziennej( w tym wyrazy dosadne,pospolite i regionalne),nawiązywanie do jezyka twórczości ludowej,słowa rzadkie i przestarzałe,egzotyzmy(np.wyrazy orientalne),wyrażenia ekspresywne.

PROGRAM IDEOWY ROMANTYKÓW:idea wspolnego dzialania,solidarności,braterstwa,apoteoza młodości(podnoszenie wartości),idea wspolnego celu,celem jest szczescie wszystkich ludzi,poswiecenie zycia jednostki dla ogolu,poswiecenie zycia w imię ideałow,przełamanie oświeceniowych konwekcji,racjonalizmu,idea solidarności,jedności calego swiata,wspolne mysli,poczucie sily,która pozwala na przemianę,przeobrażenie swiata,zapowiedź walki,działań w skutek których przeobrazi się swiat,idea dzialania, idea buntu:konflikt pokolen. Mlodzi(motyw ikaryjski-przelamywanie barir,nieposłuszeństwo,realizacja Marzen,wlasnych celow,nawet za cene zycia,idea wolności,swobody)

BALLADA(cechy: fantastyka,spirytualizm,irracjonalizm,wiara uczucia intuicja) wywodzila się ze sztuki ludowej,utwor narracyjny,wierszowany,synkretyczny(łączący cechy roznych rodzajow literackich epiki liryki dramatu),ludowość,kodeksc ludowy moralny,mowa ludowa,nastroj utworu(noc tajemniczość,obecność duchow,elementy grozy),przyroda.

SONET-Czternastowersowy utwór liryczny o kunsztownym układzie rymów. Najczęściej pierwsze dwie strofy są czterowersowe o układzie rymów abba, zaś kolejne sześć wersów podzielone jest na dwie tercyny (strofy trzywersowe) o rymach odmiennych (np. cdc, dcd)

Utwory synkretyczne to takie, które charakteryzują się synkretyzmem rodzajowym (mają cechy co najmniej 2 z 3 rodzajów literackich) lub synkretyzmem gatunkowym (zawierają cechy co najmniej dwóch różnych gatunków literackich). Przykładem takiego utworu synkretycznego będzie np. III część "Dziadów" Adama Mickiewicza

CECHY BUDOWY DRAMATU ROMANTYCZNEGO:1.otwarta kompozycja utworu 2zwprowadzenie na scenę duchow 3.Pozarozumowe uzasadnienie przedstawianych wydarzeń-fantastyka i irracjonalizm 4.zerwanie z łańcuchem przyczynowo-skutkowym 5.Ludowość 6.Kreacja bohaterów 7.Poszczególne epizody cechowała duża niezależność 8.Utwór nie podlega zasadom poetyki klasycystycznej jak zasada pieciu jedności,czy zasada pieciu aktów 9.Łączenie groteski,realizmu,fantastyki,komizmu,tragizmu 10.Synkretyzm rodzajowy 11,Fragmentarycznosc akcji 12.Problematyka narodowa

BOHATER ROMANTYCZNY:dojrzewa,buntuje się przeciw starym,bo nie chce być taki jak oni.Wolałby umrzeć młodo?Kiedy przezywa wielką i nieszczesliwa milosc to porzuca swój dawny swiat.Czuje ze uczucie go niszczy,ze sam sobie jest teraz obcy,jeszcze nie wie ze znalazł się na nowej drodze,rusza w podróż i odkrywa nieznane światy.Wspina się na najwyższe szyczty,zegluje po wzburzonych morzach,zatraca się w bezkresnych stepach.Kiedy przezywa piekno i grozę natury,pojmuje ze podróżując czuka samego siebie?Zamaskowany,wyniosły,ironiczny-jest tajemnicą dla innych.Kiedy sam zagląda w swoje wnętrze widzi ciemność i pustkę,Szuka Boga,chce z nim rozmawiac przezywa mistyczny trans,czasem wątpi,a nawet bluźni,i znajduje Go we wlasnym sercu?Walczy o wolność swego narodu,konspiruje,bierze udzial w powstaniu,jest wieziony,ginie bohaterską śmiercią.Jego Zycie jest cząstką historii,może być jej ofiarą ale może tez ją tworzyc?Jego Zycie jest dramatyczne,jakby toczyło się na wielkiej scenie,gdzie walczą ze sobą dobro i zło.on sam przechodzi przemianę,musi umrzec żeby narodzic się na nowo?Wie ze istnienie ojczyzny zalezy od niego.Walczy o nią na polach bitwy., slucha muzyki,czasem gra,spiewa,Ale chciałby najbardziej sam zostac bohaterem piesni.Przezywa gwałtowne i bolesne przemiany.

MILOSC SENTYMENTALNA CZY ROMANTYCZNA? Są dwa rozne pojecia miłości.Sentymantalna cenila łagodność czułość słodycz smutku i lez.Romantyczna przeciwnie-wymagala aktywności,zbudzala uczucia gwałtowne,skrajne,czasem niszczace lub wrecz prowadzace do zbrodni.

PROMETEIZM - szlachetna, idealistyczna postawa oparta na dobrowolnym, samotnym poświęceniu, cierpieniu w imię szczęścia, dobra ludzkości, jakiejś szlachetnej idei. Pojęcie obejmuje także sprzeciw wobec boskich decyzji, bunt przeciw siłom natury.
Mesjanizm jest to ideologia, która zakładała iż jakiś wybrany naród np. Polska poprzez swoje cierpienie może doprowadzić do zbawienia własnego i innych. Ten naród jest niejako Mesjanem, który musi przezwyciężyć krzyż a potem nastąpi zmartwychwstanie. Polska została nazwana Chrystusem narodów.

irracjonalizm - pogląd przeciwstawiający się myśleniu racjonalnemu; eksponujący to co nieracjonalne, wbrew logice, pojmowane poprzez wyobraźnię, imaginacje,
b) tajemniczość - romantycy uwielbiają aurę niezwykłości, niedopowiedzenia; akcja często dzieje się w niezwykłych okolicznościach, w aurze nocy, ciemności; ujawnienie bytów duchowych,
c) ludowość - szczególna fascynacja kulturą, podaniami i pieśniami ludowymi, wiara w przesądy, w życie pozagrobowe, widma i zjawy,
d) spirytualizm - przekonanie o możliwości nawiązania kontaktu z duchami zmarłych,
e) mistycyzm - przekonanie o możliwości nawiązania kontaktu z Bogiem, bóstwem,
f) mesjanizm - termin pochodzi od słowa Mesjasz - Zbawiciel; przypisywanie jednostce lub całemu narodowi roli zbawczej,
g) historyzm - romantycy szczególnie interesowali się historią średniowiecza, najbardziej odległą, tajemniczą, niezwykłą,
h) indywidualizm - podkreślenie ludzkiej wyjątkowości, geniuszu, wybitności; liczy się to co indywidualne, a nie zbiorowość.

orientalizm-cecha lub ogół cech charakterystycznych dla krajów Wschodu.

spirytualizm-idealny pogląd filozoficzny, według którego konkretnie istnieje tylko świat duchowy, a świat materialny jest tylko wtórnym wytworem świata duchowego.

Walenrodyzm - postawa bohatera romantycznego, który podejmuje walkę podstępną, skrytą, niehonorową i ratując ojczyznę dopuści się zdrady.

BAJRONIZM- postawa na wzór Byrona oraz jego bohaterów. Typ człowieka dumnie odwróconego od świata samotnego, niepospolitego niezrozumianego przez tłumy.

Elegia - utwór liryczny wyrażający żal po stracie kogoś bliskiego lub przez autora cenionego, a także ból z istnieniem w ogólności. Przywołuje często konkretne, tragiczne, budzące smutek wydarzenie.Wyróżniamy także elegie miłosne (wyrażające cierpienia osoby nieszczęśliwie zakochanej lub żal po utracie ukochanej osoby) oraz patriotyczna

Werteryzm ? Mianem werteryzmu uwaza się postawe człowieku który chce być uwazany za jednostke obdarzoną szczegolna wrażliwością.Pragnie,by dostrzozono ze ta wyjątkowość wynosi go ponad przyziemne Zycie,lecz zarazem skazuje na glebokie cierpienie i samotność
Historia koncepcja romantyzmu=romantyzm był czasem budzenia się świadomości narodowej w roznych krajach europy.Dla Polakow którzy byli pozbawieni panstwa i nie mogli na nim budowac swej tożsamości, pojecie narodu było szczegoolnie wazne.Narod miał być duchową wspolnotą ludzi, wywodzącą się ze zbiorowego doświadczenia pokolen i dziedzictwa kultury.Nie polityczne struktury,tylko zywotbnosc ducha gwarantowala jego byt.

Stepy Akermanskie bohater- Podmiotem lirycznym jest pielgrzym, wędrowiec, tułacz. Jest on jednocześnie głównym bohaterem lirycznym tekstu. Znajduje się, jak sam tytuł wskazuje, na stepie, otwartej przestrzeni, która romantykom kojarzyła się ze swobodą i wolnością. w pielgrzym nie jest sam, ale z całą pewnością jest samotny. Cechuje go typowa dla romantyków tęsknota i pewien smutek. Wędrówka po stepie ukraińskim jest okazją do kontemplacji przyrody, chwilą refleksji, zadumy. To człowiek znajdujący się w dość trudnym momencie życia

POEZJA NORWIDA-
Poezja Norwida jest poezja trudną, poeta ma tendencje do skrótu, stosuje niedomówienia, zmusza czytelnika, by wszedł z nim w dialog, wymaga od niego skupienia, samodzielnego docierania do sensów. Norwid dba o wartość słowa - nie ma słów zbędnych, wielosłowia czy licznych określników. Przeciwnie, jedno słowo nieraz niesie wiele znaczeń; Neologizmy i własne znaczenia słów. Gdy nie wystarcza znaczeń i słów już istniejących, tworzy nowe; Norwid stosuje często ironię, parabolę, aluzję, kontrast;

Kompozycja otwarta-calosc dziela często zostaje niedomknieta i wieloznaczna,jakby utwor miał byc kontuowany.

Cechy wspólne szlachty:
a) przywiązanie do tytułów szlacheckich, herbów, rodów, koligacji,
b) patriotyzm, przywiązanie do ojczyzny, umiejętność zjednoczenia się wobec Boga,
c) szanowanie tradycji narodowych,
d) duma, poczucie wyjątkowej roli w społeczeństwie, czasem pycha,
e) awanturnictwo, samowola, pieniactwo, nieposzanowanie prawa,
f) religijni, deklarują wiarę w Boga i przywiązanie do tradycji katolickiej.