Częstochowa- moje miasto

Herb miasta Częstochowy
Uchwałą nr 249/XXIX/92 Rady Miasta Częstochowy z 25 czerwca 1992 r. ustalono, że herbem Częstochowy jest: w błękitnym polu tarczy godło przedstawiające warowne mury miejskie o barwie srebrnej (białej), z bramą pośrodku i siedmioma wieńczącymi blankami. Bramę zamyka opuszczona do połowy krata, natomiast nad otworem bramy wznosi się budowla wieży bramnej, z jednym oknem, zakończona trójkątnym daszkiem. Na szczycie wieże, każda posiadająca dwa wąskie okna, jedno nad drugim, oraz zakończone trzema blankami i trójkątnymi, czerwonymi daszkami. Na szczycie wieży po prawej stronie znajduje się wspięty lew w kolorze złotym (żółtym), a na szczycie wieży po lewej czarny kruk z bochnem chleba w dziobie. Lew i kruk zwrócone są ku sobie.

Starszy herb znany z odcisku pieczęci z lat 1548, 1564 i 1646 przedstawiał mur o siedmiu blankach z bramą w środku, w której widniała opuszczona do połowy krata, elementy wieży bramnej i dwóch wyższych wież o dwóch kondygnacjach zwieńczonych gotyckim daszkiem, jak w obecnym herbie. Na szczycie wieży po prawej znajdował się złoty lew wspięty na tylnych łapach, a po lewej złoty orzeł z podniesionymi do lotu skrzydłami. Lew i orzeł nawiązywały do fundatora - Władysława Opolczyka - ks. opolskiego (orzeł) i namiestnika Rusi Czerwonej (lew). Na przełomie XVII i XVIII w. pojawiła się postać gryfa, a w latach 1755 i 1778 na pieczęci umieszczono wizerunek kruka.
Chorągiew miasta Częstochowy
Uchwałą nr 249/XXIX/92 Rady Miasta Częstochowy z 25 czerwca 1992 r. ustalono, że Chorągiew Miast Częstochowy składa się z dwóch stref, górnej białej (srebrnej), i dolnej błękitnej, pośrodku których umieszcza się żółty (złoty) pas szerokości 1/9 obu stref.

Dane statystyczne gminy Częstochowa
Powierzchnia miasta: 160 km2

liczba ludności: 255 549 (2000 r.)
256 487 (1999 r.)
257 812 (1998 r.)
gęstość zaludnienia: 1 597 osób/km2

Struktura demograficzna ludności:
ludność w wieku przedprodukcyjnym: 21,5%
ludność w wieku produkcyjnym: 62,9 %
ludność w wieku poprodukcyjnym: 15,6 %

Struktura bezrobocia wg poziomu wykształcenia
1996 r. 1997 r. 1995 r. 1998 r. 1999 r.
podstawowe i niepełne podst. 27,9 % 28,5 % 26,1% 28,5 % 31%
zasadnicze zawodowe 36,1 % 36,0 % 36,3 % 36,0 % 34,5 %
średnie i policealne 32,4 % 32,0 % 34,2 % 32,0 % 30,2 %
wyższe 3,6 % 3,5 % 3,4 % 3,5 % 4,3 %

Struktura bezrobocia wg wieku
1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r.
do 24 lat 31,4% 25,6% 25,5% 28,0% 26,1%
od 25 do 34 lat 25,0 % 25,5 % 26,5 % 26,0 % 24,9 %
od 35 do 44 lat 27,3 % 28,8 % 28,0 % 27,3 % 26,8 %
od 45 do 54 lat 13,8 % 17,2 % 17,0 % 16,0 % 19,7 %
55 lat i więcej 2,5 % 2,9 % 3,0 % 3,0 % 2,5 %

Stopa bezrobocia w poszczególnych latach:
1997 rok - 5,7 %
1998 rok - 5,9 %
1999 rok - 7,7 %
2000 rok - 13,9 %
2001 rok - 14,2 % (stan w dniu 30. 04. 2001 r.)

Gospodarka - Liczba zarejestrowanych firm
(przedsiębiorstwa prywatne i państwowe, w tym spółki prawa handlowego)
1997 - 28 353
1998 - 28 801
1999 - 27 957
2000 - 25 872 *
2001 - 30 041 (stan w dniu 31. 05. 2001 r.) *
* na podstawie ewidencji działalności gospodarczej bez spółek prawa handlowego


Kultura Częstochowy

Do najciekawszych przedsięwzięć kulturalnych Częstochowy należy Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej "Gaude Mater" organizowany corocznie w pierwszych dniach maja przez Ośrodek Promocji Kultury "Gaude Mater". Festiwal jest artystyczną manifestacją kultury sakralnej zwłaszcza dawnej i współczesnej sztuki muzycznej powstałej z inspiracji religijnej. soliści, chóry, orkiestry i zespoły kameralne.
OPK "Gaude Mater" prowadzi ponadto działalność kulturalną w zakresie prezentacji spektakli teatralnych widowisk muzycznych charakterze interdyscyplinarnym; działalności wystawienniczą w dziedzinie sztuk plastycznych i fotografii artystycznej. Pod patronatem Ośrodka działa reprezentacyjny zespół folklorystyczny województwa częstochowskiego - Zespół Pieśni i Tańca Częstochowa".
W mieście funkcjonuje też, z dużym powodzeniem, Filharmonia Częstochowska dysponująca doskonałym zespołem filharmonikówi proponująca wszechstronny repertuar (stałą pozycją programową jest Wielki Koncert Muzyki Sakralnej odbywająca się 26 sierpnia na Jasnej Górze z okazji Święta Miasta) oraz Teatr im. A. Mickiewicza, Miejska Galeria Sztuki (najważniejsza impreza cykliczna to Triennale Plastyki "SACRUM" ) czy też Muzeum Częstochowskie.


Od 1994 r. działa w Częstochowie prywatny Teatr Małych Form. Ciekawe i intrygujące spektakle ( głównie uliczne przygotowuje Teatr Plastyki i Ruchu Wojtka Kołsuta. Bogata jest równie oferta częstochowskich chórów, głównie Chóru Kameralnego działającego pod patronatem Filharmonii i Chóru Kameralnego "Collegium Contorum".



Co warto zwiedzić.
Częstochowa jest jednym z największych ośrodków pielgrzymkowych w świecie chrześcijańskim. Tradycje pielgrzymowania do (Obrazu Matki Boskiej na Jasnej Górze sięgają XIV wieku. Corocznie przybywa do miasto około 4-5 mln pątników
i turystów i różnych stron świata..
Klasztor na Jasnej Górze
Zespół klasztorny Ojców Paulinów
z Cudownym Obrazem Matki Boskiej - znajdujący sięw zachodniej części miasta, na Jasnej Górze 293m.n.p.m.) - jest zabytkiem klasy "0", jednym z najcenniejszych
i najbliższych sercu każdego Polaka pomników narodowej kultury. Historia klasztoru sięga roku l 382. Jego losy od początku istnienienia nierozerwalnie związane były z dziejomi miasto. W ciągu wieków Jasna Góra wielomiejscem patriotycznych i religijnych manifestacji wiary, polskiego oporu i wytrwałości. Do historii przeszła bohoterska obrono klas zalewem wojsk szwedzkich w l655 r. utrwolona na kartach Sienkiewiczowskiego "Potopu", czy teżprowadzona w latach 1770-72 pod dowództwem jednego z przywódców Konfederacji Barskiej - Kazimierza Pułaskiego, obrona jasnogórskiej twierdzy przed atakami Rosjan
Sanktuarium Maryjne, czczone nieprzerwanie od ponad 600 lat, jest dowodem wspaniałej tradycji i historii narodu, gdzie kult religijny spuścizna duchowa
i artystyczna tworzą niepowtorzolny i niezapomniany klimat.
Dziś klasztor jasnogórski jest jednocześnie swoistym muzeum, gdzie w ciągu wieków gromodzono zarówno zabytkowe dzieło sztuki wartości artystycznej, jak
i pomiątki o znaczeniu historycznym, zwiazane z losami kraju i narodu. Podczas pielgrzymki do Cudownego Obrazu Matki Boskiej nie sposób nie zwiedzią barokowej bazyliki ze wspaniałymi freskami z XVII wieku Cdzieło Karola Donkworta) i XVIII- wiecznym ołtarzem, bogatego Skarbca, Arsenału (gdzie utworzono muzeum militariów), chorokterystycznej wieży czy teżjasnogórskich wałów.
Poza Klasztorem Jasnogórskim miłośników historii, architektury sakralnej zainteresują z pewnością i inne obiekty, będące pamiątką różnych okresów historii miasta, interesującym świadectwem przeszłości. Najciekawsze z nich to:
· Kościół pw. św. Zygmunta (XIV w. przebudowany w XVII i XVIII w.)
· Kościół pw. św. św. Andrzeja i Barbary barokowy, o interesującym wystroju wnętrza i ciekawym kształcie architektonicznym, kaplica i źródełko, związane z legendą o napadzie na klasztor i profanacji obrazu w 1430 r.
· Kościół pw. św. św. Rocha i Sebastiana - barokowy, mieszczący się na zabytkowym cmentarzu,
· kościół pw. św. Jakuba - mieszczący się w dawnej XIX-wiecznej cerkwi, o stylu neobizantyjskim.
· archikatedra pw. św. Rodziny - pochodzący z początku. XX wieku neogotycki kościół katedralny, jeden z największych w Polsce.
Godne uwagi i zwiedzenia są również:
· zabytkowy budynek Kurii Metropolitalnej przy Al. NMP z I połowy XIX w., ozdobiony majolikową płaskorzeźbą ze sceną Bożego Narodzenia, oryginalnym dziełem warsztatu Andrzeja della Robia z końca XV w.
· dawny ratusz, w którym mieści się obecnie Muzeum Częstochowskie
· rezerwat archeologiczny usytuowany w miejscu odkrycia cmentarzyska kultury łużyckiej (przy Al. Pokoju)
· Galeria Malarstwa Polskiego (przy Al. NMP 47)
· zabytkowe kamieniczki ulicy 7 Kamienic
· Rynek Starego Miasta
· ciąg Alei Najświętszej Marii Panny
· parki im. S. Staszica i 3 Maja leżące po obu stronach alei im. Sienkiewicza (powstały w 1828 r. na stokach jasnogórskiego wzgórza)
· obserwatorium astronomiczne w parku Staszica, pochodzące z początku XX w.

Obserwatorium Astronomiczne w parku Staszica
Kościół pw. św. Jakuba


Ołtarz z cudownym obrazem Matki Boskiej




Sport
Wśród działających na terenie miasta instytucji zajmujących się sportem i rekreacją wymienić można około 50 stowarzyszeń sportowych, 10 ognisk Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej oraz- administrujący kilkoma dużymi obiektami sportowymi - Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Instytucje te prowadzą w szerokim zakresie szkolenie nie tylko dla dzieci i młodzieży.
Zawodnicy z poszczególnych klubów tują bardzo wysoki poziom na sportowych arenach krajowych i międzynarodowych oraz cieszą się dużą popularnością wśród kibiców. W ostatnich latach największe sukcesy sportowe odnotowano w: siatkówce mężczyzn (mistrzostwo Polski - w roku 1990,1993,1994,1995), lataniu precyzyjnym
i rajdowo-nawigacyjnym (mistrzostwo świata -1990 l991 1993 1994, 1995 r., mistrzostwo Europy -1993 r.), odelarstwie (mistrzostwo świata -1992 i 1994 r.), lekkoatletyce (częstochowska lekkoatletyka brała udział w Igrzyskach Olimpijskich w Barcelonie), piłce nożnej (I liga), żużlu (I liga).
Do najprężniej działających klubów należą: AZS (siatkówka mężczyzn), AZS WSP (tenis stołowy kobiet), RKS "Raków" siatkówka mężczyzn), CKM "Włókniarz" (żużel), KS "Kolejarz" (kolarstwo
i badminton), CKS "Budowlani" atletyka) automobil klub,Częstochowski, Aeroklub Częstochowski.
Miejski Ośrodek Sportu
i Rekreacji świadczy usługi
w zakresie sportu, turystyki i rekreacji, administruje Hali Widowiskowo- Sportową "Polonia" (1200 miejsc siedzących, 20 miejsc noclegowych), która stanowi doskonałą bazę na obozy treningowe zgrupowania " koncerty wystawy i widowiska; pływalnią krytą (o wym. 25 x 12,5 m i gł.1,0 - 3,8 m, z wieżą i trampolinami); dwiema pływalniami letnimi i sztucznym lodowiskiem. MOSiR zarządza także pięknym kempingiem kat I - "Oleńka" - dysponując miejscami noclegowymi w domkach turystycznych (80 miejsc) i na polu namiotowym (400 miejsc).
Spośród rozlicznych imprez sportowych i rekreacyjnych organizowanych w Częstochowie wiele weszło na stale do kalendarza krajowych i międzynarodowych
i stanowi atrakcję nie tylko dla mieszkańców miasta, ale i miasta ale i przybywających gości. Szczególnie ciekawe są Wyścigi Kolarski "Grand Prix Częstochowy", Bieg Uliczny "Złota Mila Częstochowy", Zawody Makiet Latających na Uwięzi o memoriał Z. Szajewskiego i J. Ostrowskiego, "Europa Star Cup" (zawody modeli redukcyjnych latających na uwięzi), Zawody żużlowe o memoriały B. Idzikowskiego i M. Czernego, cykliczne turnieje szachowe o randze krajowej i międzynarodowej.



Turystyka

Niezwykle malowniczy region częstochowski ze względu na urozmaiconą, unikalną w skali całego kraju rzeźbę, jest bardzo atrakcyjnym miejscem wypoczynku. Naturalne walory tej okolicy, nie wykorzystane dotychczas w pełni, tworzą niepowtarzalne warunki do różnorodnych form turystyki. Bogata szata roślinna, godny klimat, oazy ciszy, gdzie utworzono liczne rezerwaty leśne (tworzą kompleksy tzw. parków krajobrazowych), wspaniałe krajobrazy, których dominującym akcentem są białe, jurajskie skały wapienne o niezwykłych kształtach, głębokie wąwozy, zabytki budownictwo drewnianego, ruiny średniowiecznych budowli obronnych- z pewnością zainteresują tylko wytrawnych turystów.
Liczne jaskinie są ogromną atrakcją dla speleologów, a fantastyczne formy ostońcowe - miejscem pierwszych kroków przyszłych taterników W bogatych kompleksach leśnych wytyczono tereny łowieckie. Coś dla siebie znajdą też amatorzy wędkarstwa, sportów konnych, turystyki pieszej, rowerowej, kajakowej. Miejscowy aeroklub umożliwia organizację przelotów widokowych nad miastem i okolicą oraz uczestniczenia w ciekawych kursach i szkoleniach.
Do dyspozycji gości jest około 2000 miejsc noclegowych (w hotelach, motelach, domach wycieczkowych, pokojach gościnnych obiektach pozostających pod opieką zgromadzeń zakonnych i instytucji kościelnych). Miasto dysponuje także licznymi sezonowymi noclegowymi - na kempingu, polach namiotowych, w schroniskach młodzieżowych i internatach. Na terenie Częstochowy działa 40 biur podróży, świadczących usługi mieszkańcom miasta i obsługujących ruch przyjazdowy. Biura oferują współpracę w zakresie organizacji przyjazdów i pobytu w Częstochowie oraz okolicy. Wiele z nich dysponuje atrakcyjnymi programami wycieczek jedno- i kilkudniowych.
Przy całym tym bogactwie zarówno miasto, jak
i okolica wymagają odpowiedniego zagospodarowania
i inwestycji. Na przełomie lat 1992/93 włoska firma konsultingowa "Team" we współpracy z Urzędem Miasta Częstochowy opracowała "Program dostosowania Częstochowy do pełnienia funkcji światowego centrum pielgrzymkowo-turystycznego". Celem tego programu, mającego charakter marketingowo-urbanistycznego, jest stworzenie propozycji dla potencjalnych inwestorów, którzy być może właśnie w Częstochowie interesujące ich możliwości. Program określa metody, cele i kolejności działania, związanych z realizacją śmiało nakreślonej wizji zagospodarowania miasta pod kątem kompleksowej obsługi licznych rzesz pielgrzymów i turystów. Zarówno analiza marketingowa miejscowego turystycznego, przeprowadzona w latach 1992/93 przez warszawski Instytut Turystyki na zlecenie władz miasta, jak i badania dokonane przez firmę "Team" wykazują, iż mimo stałego rozwoju miasta, odważny inwestor może jeszcze bardzo wiele zdziałać w zakresie rozbudowy; infrastruktury noclegowej, żywieniowej, transportowej oraz niezbędnych usług towarzyszących. Plan firmy "Team" przewiduje m.in.
· budowy baz wypoczynkowo-recepcyjnych (tzw. centrów wielofunkcyjnych)
· urządzenie po zachodniej stronie wzgórza jasnogórskiego zaplecza dla organizacji większych uroczystości religijnych i kulturalnych bazy hotelowej
· budowę ośrodka pomocy ludziom starszym i niepełnosprawnym
· rozbudowę istniejącego dworca kolejowego Stradom, itp.
Miejscowe władze podejmują szereg działań mających na celu prezentację walorów regionu oraz wszystkich możliwości turystycznych Kilkakrotnie Częstochowa uczestniczyła w międzynarodowych targach turystycznych w Warszawie i Poznaniu, w 1994 r. w targach w Londynie, a w 1995 r.- największej tego rodzaju imprezie- targach ITB w Berlinie.



Historia Częstochowy

Nazwa Częstochowa pochodzi prawdopodobnie od imienia założyciela osady- Częstocha. Najdawniejsza wzmianka o wsiach: Częstochowa
(położonej na lewym brzegu Warty)
i Częstochówka ( usytuowanej ok. 3km na zachód od rzeki, przy trakcie wieluńskim), pochodzi z 1220 roku.
Wieś Częstochowa rozwijała się głównie dzięki dogodnemu położeniu na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych, odbywających się tu targom
i prawu do pobierania myta. W 1356 roku, za przyzwoleniem Kazimierza Wielkiego, nadano jej przywilej lokacyjny na prawie średzkim. Między 1370 a 1377, rokiem, po objęciu tutejszych ziem przez księcia Władysława Opolczyka, Częstochowa otrzymała prawa miejskie. Następnym niezwykle istotnym dla rozwoju miasta była fundacja 1382 roku klasztoru Ojców Paulinów, sprowadzonych tu z Węgier przez Władysława Opolczyka. Osadzono ich na jasnogórskim wzgórzu, przekazując jako siedzibę istniejący kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Tam też paulini złożyli przywieziony przez fundatora klasztoru z Bełza na Rusi, otaczany wielką czcią obraz- wizerunek Matki Boskiej. Rosnąca sława Cudownego Obrazu sprawiła iż- z założenia eremicki- klasztor stał się celem coraz liczniejszych pielgrzymek wiernych, a także miejscem składania cennych darów wotywnych. W tym czasie rozpoczęto rozbudowę kościoła na Jasnej Górze. W 1430 roku klasztor stał się miejscem bandyckiego napadu podczas którego sprawcy nie tylko splądrowali i ograbili obiekt, ale także dokonali profanacji i nie odwracalnego zniszczenia obrazu Matki Boskiej. Obraz odnowiony został na polecenie króla Władysława Jagiełły przez średniowiecznych artystów, którzy zdjęli z deski resztki pierwotnej ikony i namalowali wierną jej kopię. Dla upamiętnienia barbarzyńskiego napadu, na obrazie w miejscu cięć szablą dokonanych przez rabusiów, zaznaczono rylcem ślady.
Bardzo pomyślny dla życia gospodarczego i rozwoju Częstochowy był wiek XVI, aż do połowy w. XVII, kiedy to otrzymała ona szereg przywilejów ekonomicznych. Mimo iż rozwój handlowy liczne klęski, epidemie przemarsze wojsk i grabieże miała Częstochowa swój dobry czas. Działały tu liczne cechy rzemieślnicze, powstawały, młyny, browary, karczmy. Odbywały się liczne targi i jarmarki. Sukcesywnie wzrastała liczba mieszkańców miasta. Tak pomyślny rozwój trwał do roku 1655, kiedy to po tragicznym w skutkach najeździe szwedzkim, miasto zaczęło chylić się ku upadkowi, tym bardziej iż w ciągu następnych lat było stale terenem walk i starć zbrojnych. W tym czasie dużo pomyślniej potoczyły się losy przyklasztornej Częstochówki. W 1717 roku August II nadał jej prawa miejskie. Nastąpiło to w czasie niezwykle uroczystej koronacji obrazu Najświętszej Marii Panny, dokonanej z upoważnienia papieża Klemensa XI. Przybyło tu wówczas około 200 000 wiernych. Miasto przybrało nazwę Nowa Częstochowa.
W 1826 roku nastąpiło formalne zatwierdzenie połączenia Starej i Nowej Częstochowy w jeden organizm miejski. Miasta połączone zostały wytyczoną w 1818 roku wspólną arterią komunikacją Aleją Najświętszej Marii Panny, kontynuowano rozpoczętą wcześniej regulację zabudowy. W 1846 roku po uruchomieniu linii warszawsko- wiedeńskiej, Częstochowa otrzymała bardzo dogodne połączenie komunikacyjne z Warszawą.
Koniec XIX wieku to okres dynamicznego rozwoju miasta. W oparci m.in. o kapitał belgijski, francuski i niemiecki rozwijał się przemysł włókienniczy, chemiczny
i galanteryjny. W latach 1897-1902 powstała obecna Huta "Częstochowa". Zwiększyła się szybko liczba ludności, wznoszono nowe zabudowania mieszkalne
i osiedla. W 1909 roku miasto było miejscem organizacji prestiżowej, ogólnopolskiej wystawy przemysłu i rolnictwa ( ponad 600 wystawców, około pół miliona zwiedzających).
W 1925 roku na mocy bulli papieża Piusa XI powstała diecezja częstochowska. Rozwój miasta przerwała II wojna światowa. Częstochowę włączono do Generalnej Guberni. W czasie II wojny światowej region częstochowski był bardzo silnym ogniwem ruchu oporu na okupowanych ziemiach polskich. Po wyzwoleniu w 1945 roku rozpoczął się intensywny okres rozbudowy miasta. Rozwijano tradycyjne gałęzie przemysłu wznoszono nową zabudowę. Powstało wiele osiedli mieszkaniowych, szereg obiektów użyteczności publicznej. Coraz prężniej rozwijała się nauka
i kultura.
W 1966 roku na Jasnej Górze odbywały się obchody Tysiąclecia Chrztu Polski z udziałem Prymasa Tysiąclecia kardynała Stefana Wyszyńskiego. W 1975 roku Częstochowa stała się stolicą województwa. Powstały nowe obiekty sportowe
i rekreacyjne, oddano do użytku szereg obiektów turystycznych.
W kolejnych latach: 1979, 1983, 1987 oraz 1991 z pielgrzymką na Jasnej Górze przebywał Ojciec Święty Jan Paweł II. W 1991 roku Częstochowa była miejscem spotkania papieża z ponad 1,5 milionową rzeszą młodych ludzi z całego świata, podczas VI Światowego Dnia Młodzieży.
W 1992 roku Częstochowa została stolicą metropolii w nowym podziale administracyjnym diecezji Kościoła Rzymskokatolickiego. Najnowszy okres rozwoju miasta to faza wchodzenia w gospodarkę rynkową czemu towarzyszą głębokie
i skomplikowane procesy restrukturyzacji gospodarki regionu.






Wyżyna Krakowsko- Częstochowska
Wyżyna Krakowsko Częstochowska leży w zachodniej części Wyżyny Małopolskiej. Ciągnie się ona wydłużonym pasem okolic Krakowa na północ i północny-zachód aż po Wieluń. Od strony Wyżyny Śląskiej, to jest zachodniej, urywa się stromą krawędzią, a ku wschodowi obniża się łagodnie ku Niecce Nidziańskiej. Wysokość wyżyny waha się w granicach 350-400 m nad poziomem morza (n.p.m.). Najwyższe wzniesienia tworzy pasmo wapiennych skał, które koło Ogrodzieńca osiąga 504 m n.p.m. (Góra Zamkowa). Za Częstochową, w stronę Wielunia, wzgórza stają się coraz niższe, a wapienie giną z powierzchni. Ku południowi pasmo wapiennych skał dochodzi do Wisły pod Krakowem, tworząc odosobnione wzgórza: Wawel, Górę Św.Bronisławy z Kopcem Kościuszki i Tyniec.
Pasmo skalistych wapieni jest najciekawszą częścią Wyżyny Krakowsko Częstochowskiej. Ze względu na ich wiek geologiczny zostało nazwane Jurą Krakowską. Jura jest to środkowy okres średniowiecznych dziejów ziemi sprzed 140-160 milionów lat.
Wśród wielu znanych i cenionych zakątków Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej szczególnym pięknem wyróżnia się Dolina Prądnika i Ojców. Licznych turystów
i przyrodników przyciągają tam uroki skalnego krajobrazu, bogactwo żywej przyrody, różnorodność zbiorowisk roślinnych, występowanie reliktów polodowcowych
i rzadkich gatunków świata roślinnego i zwierzęcego oraz pięknych zabytków architektury pałacowej. Przyroda ojcowska w wielu miejscach; zwłaszcza trudniej dostępnych, zachowała jeszcze swój naturalny charakter. Już od początku XIX w. Dolina Prądnika stała się obiektem wielu badań przyrodniczych, etnograficznych
i historycznych. Myślę jednak, że walory krajobrazowe, czyste powietrze przesycone olejkami eterycznymi wydobywającymi się z drzew i bujnej roślinności biorą górę nad wszystkim. Wiemy wszyscy, jak wspaniale jest jechać w miejsce, w którym oddycha się lekko, gdzie jesteśmy z przyrodą zbratani i zgodni. Zapewniam, że Ojcowski Park Narodowy jest takim miejscem, gdzie nie tylko możemy wypocząć, lecz miejsce to dostarczy nam niepowtarzalnych wrażeń estetycznych. Rys historyczny ochrony przyrody na świecie i w Polsce
Na kształtowanie się stosunku człowieka do przyrody wpływały właściwości natury ludzkiej wiążące się z jej wewnętrznymi potrzebami, które w miarę rozwoju społeczeństwa, stały się elementem kultury, to pociągnęło za sobą powstanie ruchu ochrony przyrody. Najdawniejsze przejawy działania człowieka na rzecz ochrony przyrody wynikały przede wszystkim z motywów gospodarczych. Świadczą o tym wprowadzone w niektórych krajach już w starożytności zakazy wycinania lasów, np. prawo chroniące lasy wprowadzone w Chinach w X w. p.n.e. W średniowieczu wydawano zakazy tępienia niektórych zwierząt lub niszczenia roślin.
W Polsce najdawniejsze przejawy tej działalności wyrażały się np. we wprowadzonym za panowania Władysława Jagiełły w 1423 r. prawie chroniącym cis, ogłoszeniu w 1443 r. ograniczenia polowań na dzikie konie, łosie i tury, bądź w datującej się od czasów Bolesława Chrobrego ochronie bobra.
Ruch ochrony przyrody powstał w warunkach gospodarki, którą cechowało dążenie do osiągnięcia jak największych zysków z produkcji dóbr materialnych. Na takich zasadach było oparte również wykorzystanie przyrody. Pociągało to za sobą jej dewastację wskutek nadmiernego eksploatowania jej bogactw naturalnych i sił produkcyjnych. Początki ruchu ochrony przyrody sięgają XVIII i XIX w. i wiążą się z działalnością A. Humboldta, który wprowadził pojęcie "pomnika przyrody". Podstawy ochrony przyrody łączą się z motywami wynikającymi z oceny wartości przyrody lub jej określonych składników.
Ruiny zamku w Olsztynie pod Częstochową
Rzadkie występowanie pewnych tworów przyrody jako podstawa wartościowania była najdawniejszym źródłem dwu motywów, które do chwili obecnej odgrywają w ochronie przyrody najważniejszą rolę- motywu naukowego i gospodarczego. Wśród innych motywów uzasadniających ochronę określonych tworów przyrody lub pewnych obszarów na uwagę zasługują motywy historyczno- pamiątkowe i kulturalne. Podstawą wartościowania są także walory estetyczne zarówno pojedynczych jej tworów, jak i zbiorowisk lub fragmentów krajobrazu. Uzupełnieniem tych motywów, odgrywających dużą rolę w kształtowaniu się historycznym rozwaju ruchu ochrony przyrody, stał się w ostatnich czasach, wytworzony już w społeczeństwie motyw społeczny, który łączy się coraz silniej odczuwaną obecnie potrzebą zacieśnienia związku człowieka z przyrodą. W dążeniu tym wyraża się potrzeba zapewnienia człowiekowi warunków do regeneracji sił przez rozwijanie turystyki, rekreację i wypoczynek. Z realizacją tych potrzeb społecznych
i zdrowotnych wiąże się konieczność ochrony środowiska przyrodniczego przed wyniszczeniem go przez człowieka.
Przedmiotem nauki o ochronie przyrody jest właśnie dynamika przemian zachodzących w niej pod wpływem działalności człowieka, badanie skutków naruszenia przez tę działalność naturalnej równowagi dynamicznej panującej w przyrodzie, oraz wskazywanie metod i środków zabezpieczających środowisko naturalne przed nieodwracalnym zniszczeniem. Wśród obiektów przyrodniczych objętych ochroną na pierwszy plan wysuwają się parki narodowe. Obejmują one obszary wyróżniające się nieprzeciętną wartością naukową i wyjątkowymi walorami estetyczno- krajobrazowymi. Terminologia dotycząca innych kategorii chronionych obiektów nie jest dotąd całkowicie i dostatecznie ujednolicona w skali światowej. Z treścią i zakresem pojęcia parku narodowego wiążą się również pewne różnice występujące w poszczególnych krajach.
Ustawy o parkach narodowych mają raczej charakter regulaminów określających gospodarkę i sposób zachowania się w rezerwacie, tak aby nie było mowy o zniszczeniu lub zakłóceniu harmonii zapewniającej trwałość ich użytkowania. Próby ujednolicenia ustaw i pojęcia określającego park narodowy są prowadzone przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów. Pomimo istnienia różnic w praktycznym rozumieniu pojęcia parku narodowego jest on powszechnie uważany za kategorię chronionego obszaru, któremu przyznano niekwestionowaną, najwyższą rangę wśród podlegających ochronie w danym kraju obiektów przyrodniczych. Niewątpliwym celem parku narodowego jest zaliczenie go do obszaru zmierzającego do zabezpieczenia wartości naukowych oraz ma na względzie cele wychowawcze i udostępnienie parku dla zwiedzających. Bardzo ważne są przepisy dotyczące tego, jak należy zachować się w miejscu nazwanym parkiem narodowym.
Starania o ochronę przyrody Doliny Prądnika sięgają początku XIX w. i wiążą się z pierwszymi badaniami. W ciągu ubiegłego stulecia odkryto tu wiele interesujących gatunków roślin i zwierząt oraz dokonano naukowej eksploatacji jaskiń. Oprócz tego ojcowski krajobraz stał się tematem reportaży i wspomnień oraz natchnieniem dla wielu artystów malarzy i poetów. Piękno Doliny Prądnika, bogata flora i fauna, interesująca przeszłość archeologiczna skłoniły licznych przybyszów do objęcia ochroną tego zakątka ówczesnego Królestwa Kongresowego, nazwanego nawet "Polską Szwajcarią".
Na łamach prasy pojawiły się głosy protestu przeciwko eksploatacji lasów, m.in. piętnujące barbarzyńskie poczynania wrocławskich kupców niszczących ojcowskie lasy, którzy nie bacząc na warunki postawione w kontrakcie sprzedaży wycięli drzewostan pokrywający wierzchowinę jurajską w rejonie Snardzowic, Woli Kalinowskiej i Sąspowa.
Ówczesne prawodawstwo zupełnie pomijało zagadnienia ochrony przyrody. Bezkarnie rozkopywano namuliska jaskiń, wydobywając z wielu cenny materiał nawozowy. Najwięcej strat poniosły jaskinie Koziarnia i Nietoperzowa, których eksploatację prowadził wlatach 1877-78 Górnośląski Urząd Górniczy pod kierunkiem O. Grubego. W pozostałych jaskiniach ogólnie dostępnych do zwiedzania odłamywano nacieki, przeciwko czemu protestowano w opisach Ojcowa i artykułach prasowych m.in. L. Anczyc pisał pod adresem turystów, którzy ogołocili Jaskinie Ciemaz "prześlicznych sopleńców".
Duże zasługi w ochronie przyrody Ojcowa położył także były jego właściciel Jan Zawicza, pierwszy badacz tutejszych jaskiń, który rozpoczął stopniowe wykupywanie Doliny Prądnika i okolic z rąk wrocławskich kupców. Dalsze wykupy kontynuował kolejny właściciel Ojcowa- Ludwik Krasiński. Społeczeństwo polskie widzące niszczenie przyrody Doliny Prądnika szybko reagowało na przejawy wandalizmu. Mimo braku odpowiednich zarządzeń ze strony ówczesnych władz podejmowano pierwsze kroki w kierunku ratowania przyrody. I tak spółka akcyjna założona pod koniec XIX w. z inicjatywy Adolfa Dygasińskiego wykupiła zamek w Pieskowej Skale wraz z otaczającymi golasem i skałami. Dydaktyczną funkcję w zakresie ochrony przyrody Doliny Prądnika odegrało także muzeum regionalne w Ojcowie założone przez S.J. Czartoryskiego pod koniec XIX w.
Jednakże te i tym podobne poczynania pojedynczych osób do I wojny światowej nie miały większego znaczenia, gdyż nie podejmowano starań o otoczenie Doliny Prądnika ochroną prawną. Dopiero gdy w okresie międzywojennym powołano Państwową Komisję Ochrony Przyrody, przekształconą później w Państwową Radę Ochrony Przyrody, na czele której stanął prof. dr. Władysław Szafer, innej rangi nabrało zagadnienie ochrony przyrody ojcowskiej. Z inicjatywy prof. Szafera została opracowana pierwsza monografia przyrodnicza Doliny Prądnika i Sąsowskiej, opublikowana w roczniku "Ochrona Przyrody" (z 4.1924 r.) w którym zamieszczono charakterystykę środowiska geograficznego okolic Ojcowa oraz plan i opis granic przyszłego rezerwaty. Rezerwat przyrody, oprócz całkowitej ochrony znajdujących się w nim skarbów natury, według autorów projektu prof. W. Szafera i inż. S. Richtera "miał służyć nauce jako teren badań naukowych, a dla turystów przygodnie odwiedzających te strony oraz dla letników (...) stanowić źródło niezapomnianych wrażeń estetycznych".
Mimo publikowania projektu rezerwatu poważne niebezpieczeństwo zagroziło ojcowskim jaskiniom ze strony Towarzystwa dla Przedsiębiorstw Górniczych, które podjęło w owym czasie eksploatację namulisk jaskiniowych. W wyniku polemiki prasowej i zdecydowanego stanowiska archeologów ostatecznie jednak zaniechano rozkopywania namulisk. Poważne spustoszenie spustoszenie wśród ojcowskich lasów przyniosła surowa zima na przełomie 1928 i 29 r., w wyniku której wymarzło wiele drzew bukowych i jodłowych. Większość wymarłych drzew natychmiast usuwano, a niektóre pozostawione ożyły i do dziś są unikalnymi egzemplarzami w szacie leśnej Parku.
Okres międzywojenny nie przyniósł w końcu postępu w otoczeniu ochroną prawną okolic Ojcowa. Tylko dzięki zdecydowanemu stanowisku prof. Szafera zdołano osłabić lub nawet oddalić realizację groźnych zamierzeń dla tutejszej przyrody.
Po II wojnie światowej wznowiono starania o utworzenie rezerwatu. I tym razem energiczna działalność prof. Szafera ówczesnego delegata Ministra Oświaty do spraw Ochrony Przyrody, przyczyniła się do organizowania wielu konferencji, na których powracano do utworzenia projektowanego w Ojcowie rezerwatu, a z czasem parku narodowego. Obok prof. Szafera na uznanie zasługuje W. Marcinkowski i S. Smólski. W latach 1946-53 odbyło się na temat przyszłego Parku kilka zebrań na szczeblu wojewódzkim i pod kierownictwem prof. Szafera zajęto się realizacją zadań ochrony przyrody Ojcowa i okolic oraz opracowaniem projektu rozporządzenia Rady Ministrów o powołaniu do życia Ojcowskiego Parku Narodowego. Po zatwierdzeniu projektu przez Państwową Radę Ochrony Przyrody Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 I 1956 r. został utworzony Ojcowski Park Narodowy o powierzchni 1590,59 ha. Planuje się powiększenie granic Parku o ok. 140 ha.
GLEBY na Wyżynie Krakowsko Częstochowskiej to: gleby brunatne, gleby i gleby bielicowe


Bibliografia

· Encyklopedia PWN w trzech tomach,
· Multimedialna Encyklopedia PWN,
· Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna- WIEM,
· „Częstochowa urbanistyka
i architektura”- Juliusz Braun,
· Program komputerowy- „Szlak Orlich Gniazd”- Maciej Jezierski,
· Internetowy serwis informacyjny Urzędu Miasta Częstochowy- http://www.czestochowa.um.gov.pl/