Sudety

Sudety

Sudety?.
Opis ogólny:

<< Lokalizacja >>

Sudety to stary łańcuch górski o zróżnicowanej budowie geologicznej, znajdujący się pomiędzy Bramą Morawską na wschodzie, a doliną Łaby na południu i zachodzie, oraz Niziną Śląską na północy. Pasma Sudetów leżą na terenie Czech, Polski i Niemiec. Natomiast całość przynależy do północnej części Masywu Czeskiego - łańcucha pasm górskich leżących wzdłuż czeskiej granicy na północy, zachodzie i południu. Sudety są zarazem największym i najwyższym pasmem Masywu Czeskiego. W Polsce Sudety leżą na południowo-zachodnim krańcu kraju.
Od wschodu Sudety graniczą z Karpatami
od południowego wschodu i częściowo na południu z Wyżyną Morawską, od południa przez dolinę Łaby z Wyżyną Środkowoczeską, a od południowego zachodu poprzez te samą rzekę z Krusznymi Górami (Rudawami Czeskimi). Natomiast od północnej strony Sudety przechodzą albo pasmem pogórzy, albo poprzez Przedgórze Sudeckie, w teren nizinny. Od południa Sudety nie dochodzą do samej Łaby i ani Średniogórze czeskie ani okoliczne tamtejsze wzgórza nie są już zaliczane do Sudetów. Najwyższe pasmo to Karkonosze, a najwyższy szczyt to Śnieżka-1602 m.
n.p.m.

Śnieżka-1602m.n.p.m

<>

Sudety są to góry zrębowe, składające się z kilkunastu bloków oddzielonych od siebie uskokami tektonicznymi i rozległymi kotlinami. Powstały w fałdowaniu kaledońskim. Zostały podwyższone w fałdowaniu hercyńskim. Są to góry stare, które popękały w fałdowaniu alpejskim.

Bardzo długa historia geologiczna
Historia geologiczna Sudetów sięga początków historii ziemi sprzed 4,5 miliarda lat. Oczywiście w tym czasie teren obecnych Sudetów przeszedł wielokrotną metamorfozę. Niemniej jednak najstarsze skały przeobrażone - archaiczne gnejsy będące budulcem Gór Sowich sięgają historią najodleglejszych okresów geologicznych.

 Budowa mozaikowa
Ponieważ powstanie Sudetów związane jest z różnymi procesami geologicznymi ich budowa nie jest jednorodna. Efektem tych procesów jest właśnie mozaikowa struktura składająca się z obszarów o rozmaitej budowie geologicznej.
W związku z odmiennymi efektami starszych i młodszych procesów górotwórczych wyróżnia się dwa różne piętra strukturalne.

 Starsze piętro strukturalne
związane jest z hercyńską orogenezą (przeszło 300 mln lat temu) i zbudowane jest ze skał metamorficznych i skał magmowo - głębinowych i skał wulkanicznych.


 Młodsze piętro strukturalne
to skały osadowe z okresu późnokarbońskiego jak i pochodzenia trzeciorzędowego oraz czwartorzędowego. Ponadto na młodsze piętro strukturalne składają się trzeciorzędowe wylewy bazaltowe.
 Stary budulec i nowe góry na miejscu hercyńskich Prasudetów.

W okresie hercyńskim w wyniku ruchów górotwórczych na terenie dzisiejszych Sudetów powstały potężne góry nazywane Prasudetami. Ponieważ działo się to wszystko ponad 300 mln lat temu jedyną pozostałością po nich są skały głębinowe, wulkaniczne i przeobrażeniowe, które są składnikami starszego piętra strukturalnego.
Fałdowanie alpejskie wyniosło i ukształtowało na nowo góry ze starego budulca. Między innymi właśnie taka specyficzna budowa geologiczna leży u podstaw różnicy w rzeźbie Sudetów i Beskidów.

 Jedność gór z przedgórzem
Podczas orogenezy alpejskiej doszło do wypiętrzenia Sudetów nad Przedgórze Sudeckie i Nizinę Śląską. Powstałe góry podobnie jak hercyńskie prasudety mają charakter zrębowy. Powstały uskok oddzielił więc jednolity geologicznie obszar na góry i przedgórze.

 Aktywność wulkaniczna
Ruchy górotwórcze związane są z wieloma procesami geologicznymi, takimi jak ruchy sejsmiczne, przemieszczanie się całych płyt kontynentalnych, oraz właśnie aktywność wulkaniczna.
Wylewy wulkaniczne z okresu paleozoicznego miały charakter wylewów podmorskich, późniejsze - permskie były wylewami porfirowymi i melafirowymi. Ostatnie wylewy - trzeciorzędowe pozostawiły po sobie najbardziej widoczne ślady w postaci stożków, kominów i żył bazaltowych.

 Materiał geologiczny Sudetów

Główne rodzaje skał
Skały dzielmy według rodzaju ich powstawania na magmowe głębinowe, magmowe wylewne, przeobrażone (metamorficzne), osadowe zwięzłe i osadowe luźne.
W Sudetach występują następujące typy różnych rodzajów skał:

? Skały magmowe głębinowe to granity, sjenity i gabra. W Sudetach pojawiły się w skutek dawnych intruzji (wylewów) magmy, która uległa zastygnięciu. Ten typ skał jest wyjątkowo twardy i odporny na erozję. Granity stanowią trzon Karkonoszy i Gór Izerskich, Wzgórz Strzelińskich i Strzegomskich, a gabro jest widoczne w partiach szczytowych Ślęży.
? Skały magmowe wylewne to porfiry, melafiry i bazalty. Odmienny od nagłych intruzji magmowych rodzaj skał. Jest również bardzo twardy i odporny na erozję budulec.
? Skały przeobrażone (metamorficzne) to gnejsy, zieleńce i łupki krystaliczne oraz hornfelsy (specyficzny rodzaj). Skały tego rodzaju wskutek swojej bardzo długiej historii (mierzonej w setkach milionów lat) powstały po przeobrażeniu i krystalizacji (w warunkach olbrzymiego ciśnienia i temperatury) z zupełnie innych skał i różnych minerałów. Zazwyczaj widać w nich strukturę. Są najczęściej twarde ale często też kruche. Niektóre z nich to najstarsze skały z początku historii ziemi.
? Skały osadowe zwięzłe to najczęściej zlepieńce, piaskowce i wapienie. Skały osadowe powstały w sensie geologicznym niedawno wskutek wietrzenia, sedymentacji, oraz przeobrażenia resztek organicznych (węgiel, ropa naftowa, czy też wapień). Skały osadowe zwięzłe powstały w górnym karbonie (piaskowce, wapienie, węgiel kamienny, zlepieńce) i trzeciorzędzie (węgiel brunatny). Zalegają w nieckach, są budulcem kotlin górskich, oraz mniejszych pasm górskich. Wyjątkiem są tu Góry Stołowe, które powstały wskutek wyniesienia całej płyty piaskowców z dawnego dna morskiego.
? Skały osadowe luźne to gliny piaski, żwiry powstały w okresie trzeciorzędu i czwartorzędu. W okresach zlodowacenia lądolód przesuwał je i ukształtował z nich wiele form górskich i podgórskich. Spotykane są głównie w dnach kotlin i w dolinach rzecznych.

<<>>

Teren Sudetów to kilkanaście pasm górskich wraz z dolinami i kotlinami śródgórskimi, oraz Przedgórze oddzielone od nich uskokiem tektonicznym. Pasma mają swoje własne pogórza (np. Wałbrzyskie i Kaczawskie) ,które składają się na Pogórze Zachodniosudeckie. Ponadto Sudety dzieli się na Wschodnie, Środkowe i Zachodnie.

Sudety Wschodnie:

Góry Odrzańskie, Niskie i Wysokie Jesioniki , Góry Opawskie, Góry Złote, Góry Bialskie, oraz Masyw Śnieżnika.
Od Sudetów Środkowych oddziela je Rów Górnej Nysy, Kotlina Kłodzka i Przełęcz Kłodzka.

Sudety Środkowe:

Góry Bardzkie, Góry Sowie, Góry Wałbrzyskie, Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, Góry Stołowe, oraz Góry Kamienne. Brama Lubawska i dolina górnego Bobru oddzielają je od Sudetów Zachodnich, a konkretnie od Rudaw Janowickich i Karkonoszy. Natomiast granica miedzy Górami Wałbrzyskimi a Kaczawskimi jest mniej wyraźna.

Sudety Zachodnie:

Góry Izerskie, które stanowią w dużej mierze pod względem geologicznym całość z Karkonoszami (wspólny trzon granitowy). Dalej za bramą Żytawską i kotliną miasta Liberec znajdują się Góry Łużyckie, oraz Grzbiet Jesztedzki (Jesztedstko-kozakovsky hrebet). Ten ostatni w niektórych klasyfikacjach jest włączany w obręb Gór Łużyckich. Biorąc pod uwagę kwestię podziałów od strony krajobrazowej, wygodnie jest jednak przyjąć, że Sudety kończą się w tym rejonie: na zachodzie - na dolinie Łaby; a na południu - na Jesztedstko-kozakovskim hrebetcie.

Przedgórze Sudeckie:

Od północy Sudety przechodzą w Przedgórze Sudeckie Wraz
Z Sudetami stanowi ono całość geologiczną. Przedgórze Sudeckie nie zostało jednak wydźwignięte podczas orogenezy alpejskiej. Dlatego też jest to obecnie rozległy, pofałdowany obszar, przykryty w plejstocenie osadami lodowcowymi, głównie glinami i lessami. Monotonię krajobrazu urozmaicają pojedyncze strzeliste stożki gór zbudowanych z bazaltu i granitu: Ślęży , Ostrzycy i Wzgórz Strzegomskich. Przedgórze pocięte jest dolinami spływających z Sudetów lewobrzeżnych dopływów Odry.

< W Sudetach>>



Ważniejsze bogactwa mineralne Sudetów: węgiel kamienny i brunatny, rudy miedzi, niklu, cyny, chromu, żelaza, arsenu, baryt , kamienie bud., zwł. granity i bazalty; głównie w miastach w Sudetach: Jelenia Góra, Wałbrzych ,Nowa Ruda, Kłodzko; liczne źródła miner. (gł. szczawy).

<<< SudeTY Jako znane
MIEJSCA RuChu TURyStyCznEGO>>>

Znane uzdrowiska?.

Świeradów-Zdrój,
Cieplice Śląskie-Zdrój,
Szczawno-Zdrój,
Kudowa-Zdrój,
Duszniki-Zdrój,
Polanica-Zdrój,
Lądek-Zdrój.

Ich walory lecznicze oraz ciekawa historia regionu stanowią doskonałą bazę wypadową.
Sudety należą do najlepiej zagospodarowanych turystycznie regionów Polski i Czech. Region ten posiada bogaty krajobraz górski ze specyficznym klimatem, charakteryzujący się bogactwem form górskich( Góry Stołowe). Wiele szlaków wiedzie przez stare wioski, parki i rezerwaty. Miejsca te tworzą niepowtarzalny klimat do wspólnych wycieczek rodzinnych. Zabytkowe miasta, liczne parki, a także multum zabytkowych kościołów, zamków ze starymi fortyfikacjami, a także znane podziemne fabryki zbrojeniowe- czynią ten region "perełką" historyczną.
Każdy miłośnik przyrody znajdzie coś dla siebie. A zwłaszcza przepiękne tereny Karkonoskiego Parku Narodowego, czy też niepowtarzalne Góry Stołowe. Bardzo interesujące są stare wygasłe wulkany, które występują na Pogórzu Sudeckim, w górach Kamiennych, Kaczawskich i Wałbrzyskich. Liczne sztuczne zbiorniki wodne a także naturalne górskie rzeki z wodospadami tworzą wspaniałe miejsce do wypoczynku.

Atrakcje??.

Do głównych atrakcji tego rejonu należy turystyka, sporty i narciarstwo. W Karkonoszach mieszczą się najlepsze kompleksy narciarskie oferujące cały przekrój tras, nowoczesną infrastrukturę, pełną ofertę rozrywek wieczorowych, oraz co najważniejsze, świetne warunki śniegowe. Ponadto wyciągi znajdują się także w Górach Izerskich i Kaczawskich. Sieć tras biegowych w większości przygotowywanych ratrakami przebiega przez Góry Izerskie i Karkonosze zarówno po polskiej jak i po czeskiej stronie. W planach jest ich połączenie, tak aby np. W Górach Izerskich powstał kompleks około 200 km tras.
Ze względów klimatycznych doceniają to miejsce również amatorzy psich zaprzęgów. Na wiosnę urządzają oni w Jakuszycach zawody zaprzęgów psów północy.
Na rowerzystów czeka świetny teren tras szosowych i terenowych. Można tutaj znaleźć pełen przekrój trudności i długości tras. Ostatnimi laty w okolicach Szklarskiej Poręby wytyczono 12 tras rowerowych po Karkonoszach i Górach Izerskich i opisano je w specjalnie wydanym przewodniku.