Stosunki polsko-ruskie od X do XVIII wieku

Początki istnienia państwa polskiego sięgają X wieku. Polska graniczyła wtedy na wschodzie z Rusią. Od początku kontaktów tych dwóch krajów dochodziło pomiędzy nimi do wielu konfliktów. Były one spowodowane z racji wspólnej granicy i dążenia do opanowania jak największych połaci ziem, z których obydwa kraje mogły czerpać liczne korzyści.
Za panowania Mieszka I w 981 roku doszło do najazdu Rusinów na wschodnie tereny Polski. Oderwali wtedy od Polski Przemyśl wraz z Grodami Czerwińskimi. Po objęciu władzy w kraju, Bolesław Chrobry dążył do podporządkowania sobie Rusi i odzyskania utraconych wcześniej ziem. Zorganizował w tym celu wyprawę w 1018 roku. Jej oficjalnym powodem było odrzucenie jego oświadczyn. Udział w niej, oprócz wojsk polskich, wzięło 300 żołnierzy Henryka II – władcy niemieckiego. Zdobyto wtedy Kijów, wywieziono bogate łupy i przyłączono do Polski Grody Czerwińskie. Chrobry osadził też na tronie kijowskim Świętopełka, ale po ustąpieniu Polaków wyparł go brat Jarosław Mądry.
W 1031 doszło do najazdu księcia kijowskiego Jarosława Mądrego na Polskę, która w wyniku tego ponownie utraciła Grody Czerwińskie. W tym samym czasie Polskę w sojuszu z Jarosławem Mądrym zaatakował cesarz Konrad II. Zajął on Łużyce i Milsko. Władzę w Polsce przejął Bezprym, który niedługo po tym został zamordowany w 1032 roku. Po wstąpieniu na tron Kazimierza Odnowiciela stosunki polsko-ruskie ociepliły się. Kolejny władca Polski Bolesław Śmiały w latach 1073-1077 kilkakrotnie wyprawiał się na Ruś. Złupił w tym czasie Kijów. Po objęciu tronu, Bolesław Krzywousty zawarł sojusz z Rusią, który na wiele lat zapewnił pokój na wschodniej granicy Polski.
W późniejszych latach stosunki polsko-ruskie były unormowane. Nie dochodziło do poważniejszych konfliktów pomiędzy tymi krajami. Znacznie groźniejszym przeciwnikiem dla Polski stało się państwo zakonne. Jego dominacja została złamana dopiero w 1410 roku po bitwie pod Grunwaldem. Polska z Litwą były wtedy połączone unią, co oznaczało między innymi wspólną politykę zagraniczną. Było to przyczyną późniejszych konfliktów z Rusinami, którzy dążyli do odzyskania swoich ziem znajdujących się pod panowaniem litewskim. Podczas dwóch pierwszych wojen litewsko-moskiewskich Litwini utracili znaczne części swojego terytorium.
W następne wojny litewsko-moskiewskie zaangażował się Zygmunt I Stary. Trwały one w latach 1507-1508 oraz 1513-1522. Pierwsza wojna nie przyniosła zwycięzcy, a w drugiej połączone siły polsko-litewskie, w sile 25 tysięcy żołnierzy, pokonały 80 tysięcy Rosjan pod Orszą w 1514 roku. W 1520 podpisano zawieszenie broni, a dwa lata później traktat pokojowy, na mocy którego Litwa utraciła Smoleńsk i Ziemię Smoleńską.
W 1558 roku Iwan IV uderzył na Inflanty w celu ich opanowania. Siły polsko-litewskie pod dowództwem najpierw Zygmunta Augusta, a następnie Stefana Batorego zaatakowały Rosjan. Polacy zajęli w 1579 Połock, a rok później Wielkie Łuki. Oblegali także Psków, którego nie udało się jednak opanować. W 1582 podpisano pokój w Jamie Zapolskim. Według jego postanowień Rosjanie musieli opuścić grody w Inflantach, a Polska uzyskała Ziemie Połocką oraz wybrzeże Morza Bałtyckiego od Pucka po Parnawę.
Do kolejnego zatargu polsko-rosyjskiego doszło w 1604 roku, kiedy Dymitr Samozwaniec, rzekomy syn Iwana. Przy poparciu Polski doszedł do władzy w Rosji. Gdy carem został Wasyl Szujski doszło do wojny polsko-rosyjskiej. W 1610 roku hetman Stanisław Żółkiewski pokonał Rosjan pod Kłuszyniemi, a następnie ruszył na Moskwę. W tym czasie bojarzy decydowali o wyborze przyszłego cara Rosji. Jednym z kandydatów był Władysław IV, ale nie wyraził na to zgody Zygmunt III Waza. Pokój kończący wojnę podpisano w Dywilnie. Na jego mocy Smoleńsk pozostał w rękach Polaków, ale Polska musiała zrezygnować z planów podboju Rosji. Postanowienia pokoju potwierdzono w 1634 roku w Polanowie. Władysław IV musiał zrzec się pretensji do korony carskiej.
Przyczyną kolejnej wojny był układ pomiędzy Bohdanem Chmielnickim, a Rosjanami. Zawarto go w Perejasławiu. Kozacy w zamian za utrzymanie przywilejów mieli oddać Ukrainę Rosjanom. Wojna zakończyła się w 1667 roku podpisaniem rozejmu w Andruszowie. Część Zadnieprzańska Ukrainy powróciła do Polski. Postanowienia tego traktatu potwierdził pokój Grzymułtowskiego zawarty 1 maja 1686 roku w Moskwie.
W czasach saskich Rosja miała coraz większy wpływ na sprawy Polski. Podczas trwania wojny północnej przeciwko Augustowi II zawiązała się konfederacja w Tarnogrodzie. Spór został rozstrzygnięty dzięki mediacji Rosji w 1717 roku, na tzw. sejmie niemym. W 1732 roku Rosja, Prusy i Austria zawiązały traktat Trzech Czarnych Orłów mający na celu osadzenie na tronie polskim ich kandydata. Po śmierci Augusta II szlachta na króla wybrała Stanisława Leszczyńskiego. Wybór ten spotkał się ze sprzeciwem Rosji i Austrii, które chciały osadzić na tronie Augusta III – syna Augusta II. Rozpoczęła się wojna sukcesyjna trwająca w latach 1733-35. Dzięki pomocy Rosjan wygrał ją August III. Za jego rządów doszło do całkowitego rozkładu władzy ustawodawczej. Na 14 sejmów sukcesem zakończył się tylko jeden – sejm pacyfikacyjny kończący wojnę o sukcesję polską.
Po śmierci Augusta III nowym królem został popierany przez carycę Katarzynę II August Poniatowski. Za jego rządów miała miejsce tzw. sprawa dysydentów, którzy zostali pozbawienie praw politycznych. Z inicjatywy rosyjskiego ambasadora Nikołaja Repnina szlachta innowiercza zawiązała dwie konfederacje. Dzięki temu Rosja miała możliwość mieszania się w sprawy Polski. Konflikt zakończył się tzw. sejmem delegacyjnym. Szlachtę, która mogłaby protestować wywieziono do Rosji.
W 1772 roku dochodzi do pierwszego rozbioru Polski. Do Rosji przyłączono ziemie na wschód od Dźwiny i Dniepru. Rok później zebrał się sejm rozbiorowy, na którym rozbiór został potwierdzony. Podczas niego miała miejsce słynna demonstracja Rejtana sprzeciwiającego się rozbiorowi.
W latach 1788-1792 obradował Sejm Wielki, podczas którego w 1791 roku uchwalono Konstytucję 3-go Maja. Sprzeciwiało się temu stronnictwo hetmańskie. Jego członkowie zwrócili się z prośbą o pomoc do carycy Katarzyny. Po powrocie do kraju ogłosili konfederację w Targowicy. W 1792 roku na ziemie polskie wkroczyła 100-tysięczna armia rosyjska, której Polacy przeciwstawili 60 tysięcy żołnierzy dowodzonych przez księcia Józefa Poniatowskiego. Mimo początkowych sukcesów, wojna została przegrana. Jej konsekwencją był drugi rozbiór Polski. Nie uczestniczyła w nim Austria zajęta wojną z Francją. Do Rosji przyłączono tereny na wschód od rzek Druja, Pińsk i Zbrucz.
Niezadowolenie z drugiego rozbioru Polski doprowadziło do wybuchu powstania kościuszkowskiego. Decydujące starcie miało miejsce pod Maciejowicami. Bitwa została przegrana, a powstanie upadło. Konsekwencją jego upadku był trzeci rozbiór Polski. Rosja uzyskała tereny na wschód od linii rzek Niemen, Drohiczyn i Bug. Był to ostatni rozbiór, po którym Polska na 123 lata zniknęła z mapy świata.
Historia Polski jest powiązana z Rosją, jako naszym wschodnim sąsiadem. Od początku istnienia państwa polskiego, polscy władcy dążyli do uzyskania przewagi nad Rosjanami. Polacy mieli przewagę nad władcami rosyjskimi, dzięki czemu Polska w szczytowym okresie rozwoju miała nawet wpływ na to, kto zasiadał na tronie rosyjskim. Jednak z biegiem czasu, wpływy Polski zaczęły słabnąć, co w konsekwencji doprowadziło do rozbiorów Polski i utraty niepodległości na ponad 100 lat.