Wpływ stresu na zdrowie człowieka.

Co wywołuje stres?
Stres jest powodowany przez czynniki zwane stresorami. W psychologii stresorami są różne czynniki, np. bodźce sytuacyjne działające silnie i tylko jednorazowo lub słabe, ale działające wielokrotnie, sytuacje konfliktowe i frustracyjne. W biologii natomiast stresorem może być każdy czynnik, np. biologiczny, chemiczny, termiczny oraz wysiłek, które stosownie do swojej zdolności wyzwalają w mniejszym lub większym stopniu zmiany nieswoiste. Stresory doprowadzają do zaburzenia homeostazy. Gdy to zaburzenie jest tak poważne, że organizm nie jest w stanie jej przywrócić, dochodzi do różnych uszkodzeń i chorób, które wymagają postępowania leczniczego.
Czym jest stres?
Z punktu widzenia psychologii jest to stan ogólnej mobilizacji sił organizmu jako odpowiedź na silny bodziec fizyczny lub psychiczny; wzmożenie napięcia emocjonalnego aż do podniecenia i zaburzenie w funkcjonowaniu organizmu oraz psychiki wywołane stresorem; zagrożenie i zakłócenie warunkujące niezaspokojenie potrzeb i utratę wartości przez to, iż ingeruje w tok aktywności osobnika i zmusza go do nowej koordynacji, wówczas gdy wystąpiła dezorganizacja w utrwalonych strukturach osobowości, potrzebach, wartościach, obrazie własnej osobowości.
W biologii natomiast stres jest stanem, który przejawia się swoistym zespołem składającym się z nieswoistych zmian, wywołanych w całym układzie biologicznym człowieka lub zwierzęcia przez czynnik stresujący, który działa na cały organizm lub jego część. Wyróżnia się trzy stadia stresu: alarmowe, adaptacji i wyczerpania. W stadium alarmowym człowiek odczuwa działanie stresora i przeżywa poczucie bezsilności oraz zagrożenia. Pod wpływem układu nerwowego autonomicznego dochodzi w organizmie do wielu zmian przygotowujących do odpowiedniej reakcji. Zmiany te pozwalają na opanowanie zagrożenia wywołanego przez stresor, po czym organizm wykazuje tendencje do stabilizacji (adaptacja). W tych wypadkach jednak, gdy stresor jest bardzo silny lub jego działanie przedłuża się - dochodzi do wyczerpania możliwości przystosowawczych, a wówczas dojść może do rozwijania się różnych chorób wywołanych nieprzystosowaniem, np. chorób układu krążenia, reumatycznej, zaburzeń trawienia, metabolizmu, reakcji alergicznych. Głównymi regulatorami zespołu stresowego są: mózg, nerwy, przysadka mózgowa, gruczoł tarczowy, nadnercza, wątroba, nerki, naczynia krwionośne, tkanka łączna i krwinki białe.

Jakie negatywne skutki dla zdrowia ma nadmiar stresu?
Gdy stres pomaga nam stawić czoło jakiemuś niebezpieczeństwu (co przypuszczalnie było korzystną dla naszego organizmu cechą w procesie ewolucji), to dobrze spełnia swoje zadanie. W życiu współczesnym natomiast niepokój jest najczęściej nieproporcjonalny do rozgrywających się wydarzeń i nieuzasadniony - strapienie ogarnia nas w sytuacjach, z którymi musimy żyć albo które sobie wyimaginowaliśmy, a nie w obliczu rzeczywistych niebezpieczeństw, z którymi musimy się zmierzyć. Przysadka mózgowa reguluje wydzielanie adrenokortykotropiny (ACTH), głównego hormonu wydzielanego przez organizm w stresującej sytuacji, mobilizującego ciało do walki lub ucieczki. Zmiany w przysadce wywołane długim stanem stresu lub silnym przeżyciem powodują nadmierne wydzielanie się tego hormonu - szczególnie w hipokampie, ciele migdałowatym i miejscu sinawym - alarmując ciało o zagrożeniu, którego w istocie nie ma. Kolejnymi hormonami związanymi z odczuwaniem stresu są aminy katecholowe: adrenalina i noradrenalina. One również w przypadku zagrożenia mobilizują ciało do działania.
W zamieszczonym w "Archives of Internal Medicine" przeglądzie rozległych badań nad związkiem między stresem a chorobami psycholog z Yale, Bruce McEven, podaje długą listę negatywnych skutków stresu. Obejmuje ona obniżenie odporności organizmu do poziomu, w którym następuje gwałtowne przyspieszenie przerzutów raka, zwiększenie podatności na zakażenia wirusowe, spotęgowanie procesu odkładania się blaszek miażdżycowych prowadzące do arteriosklerozy i nadkrzepliwości powodującej zawał mięśnia sercowego, przyspieszanie początku cukrzycy typu I i rozwoju cukrzycy typu II oraz - u astmatyków - pogorszenie się ich stanu albo wyzwolenie ataków astmy. Stres może również prowadzić do owrzodzenia układu trawiennego, wywołując symptomy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i zapalenia jelit. Nawet sam mózg odczuwa długofalowe negatywne skutki przedłużającego się stresu. Jednym z nich jest uszkodzenie hipokampa, a zatem upośledzenie pamięci.
Najczęściej odczuwanymi na co dzień dolegliwościami związanymi ze stresem i napięciem są: ból szyi, bóle głowy, ból w dolnej części pleców, uczucie dławienia w gardle, drżenie kończyn, przyspieszone trrzepotanie powiek oraz inne tiki nerwowe, a także przyspieszony puls, kołatanie serca, przyspieszone oddychanie, nadmierne pocenie, suchość w gardle i ustach oraz utrudnione przełykanie.
Jak walczyć ze stresem?
Natura zadbała o to, byśmy regularnie odreagowywali stres. Zazwyczaj ciało i psychika odprężają się w nocy podczas snu. W szczególnie napiętej sytuacji organizm podejmuje dodatkowe środki: zaczynamy ziewać (zwiększona dostawa tlenu) i przeciągać się (rozluźnienie mięśni) lub mimowolnie wzdychać (czyli głęboko oddychać). To nasze naturalne metody na stres.

Organizm, który jest pod działaniem stresu, szybciej zużywa niektóre składniki odżywcze. Potrzebuje wówczas więcej witamin z grupy B, aby prawidłowo funkcjonował centralny układ nerwowy, i więcej witaminy C oraz cynku w celu zwiększenia odporności na infekcje. Dodatkowe ilości tych składników można łatwo uzyskać jedząc odpowiednie produkty. W walce ze zmęczeniem wywołanym stresem bardzo pomaga zbilansowana dieta. Najlepiej w ciągu dnia, co 3 godziny, jeść 5 - 6 małych posiłków złożonych przede wszystkim z produktów węglowodanowych, takich jak pełnoziarniste pieczywo, makarony, ryż i ziemniaki. Nie wolno jeść w pośpiechu.


Czynniki łagodzące stres:
-Regularny wypoczynek
-Spożywanie w regularnych odstępach czasu zbilansowanych posiłków
-Unikanie nadmiernych ilości kofeiny, alkoholu i tytoniu
-Regularne ćwiczenia fizyczne
-Praktykowanie technik relaksacyjnych, takich jak joga, medytacje i ćwiczenie głębokiego oddechu
-Poznanie własnej odporności na stres i nieprzekraczanie jej granic
-Posiadanie zwierząt - głaskanie psa lub kota może pomóc się odprężyć; nie bez znaczenia są też spacery z psem
-Rozmowa o dręczących problemach


Techniki walczenia ze stresem:
Joga - prastara nauka pochodząca z Indii - oddziałuje na wszystkie obszary ludzkiego życia. Na Zachodzie znana jest przede wszystkim Hathajoga. Polega ona na dużej liczbie pozycji ciała (asany) i ćwiczeń oddechowych (pranayama), których nadrzędnym celem jest rozluźnienie całego ciała i uspokojenie umysłu przez uwolnienie go od ciągłego natłoku myśli;
Stretching - polega na wyciąganiu i rozciąganiu skurczonych, krótkich mięśni i na odpowiednim oddychaniu;
Trening autogenny - bardzo efektywna metoda, w której wpływa się przez pewien rodzaj autohipnozy na mięśnie, oddychanie, ukrwienie i pracę serca. Metody tej nauczają wykwalifikowani lekarze lub rehabilitanci;
Masaż - znana na całym świecie metoda, która przez uciskanie, ugniatanie, oklepywanie i tarcie rozluźnia napięte mięśnie ciała;

Alternatywne metody relaksacji:
Taką alternatywną metodą może być np. aromaterapia przy wykorzystaniu różnych ziół i kwiatów:
lawenda i bergamotka działają uspokajająco;
szałwia likwiduje stres, rozjaśnia umysł;
olejek miętowy rozluźnia i uwalnia od lekkiego bólu głowy
dziurawiec przeciwdziała depresjom często występującym w okresie dojrzewania

Człowiek zawsze doznawał stresu, chociaż w czasach prehistorycznych jego układ odpornościowy był prawdopodobnie silniejszy. W naszym ciągle kontrolowanym życiu stres może osiągać zbyt wysoki poziom, powodując wiele chorób. Wywołują go nie tylko negatywne, ale też pozytywne wydarzenia. Kiedy w życiu następują ważne zmiany, pojawia się napięcie. Jeśli zapanuje się nad stresem i wykorzysta jego możliwie pozytywne oddziaływanie, to zamiast niszczyć, zacznie on stymulować do działania.