Czteroletni plan inwestycyjny Eugeniusza Kwiatkowskiego

Istnieje wiele odrębnych przekonań na temat polityki gospodarczej Eugeniusza Kwiatkowskiego. Człowiek ten włożył niewątpliwie wiele wysiłku w odbudowę państwa polskiego po pierwszej wojnie światowej, symbolami odżywczej roli jego polityki było między innymi utworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego oraz rozbudowy portu w Gdyni. Patrząc jednak chłodnym okiem na statystyki dotyczące tegoż właśnie okresu w dziejach gospodarki polskiej, możemy jasno stwierdzić, że sytuacja gospodarcza nie tylko nie uległa poprawie(mowa tu oczywiście o znacznym polepszeniu warunków, ponieważ niejaką poprawę daje się zauważyć), a wręcz przeciwnie - statystyki wykazują, iż wskaźnik produkcji przemysłowej w przeliczeniu na jednego mieszkańca spadł, nie rozwiązano wielu problemów, trapiących polską gospodarkę, takich jak: przeludnienie wsi, czy też słabość kapitału polskiego. Niemniej jednak, po wnikliwym przestudiowaniu dokonań Eugeniusza Kwiatkowskiego na polu gospodarki polskiej , a także uwzględnieniu bardzo ważnego czynnika, a mianowicie - niekorzystnej sytuacji Polski międzywojennej, czynników zewnętrznych uniemożliwiających rozwój, oraz niedawnej wojnie i wytworzeniu się specyficznych stosunków pomiędzy państwami - myślę, iż ogólna ocena polityki gospodarczej Kwiatkowskiego, generalnie byłaby pozytywna.

Skupmy się zatem na dokonaniach Kwiatkowskiego, a szczególnie na jego osiągnięciu w dziedzinie rozwoju gospodarki, a mianowicie - na czteroletnim planie inwestycyjnym. W dalszej części mojej pracy zamierzam zatem omówić

Już pod koniec 1935 roku zaznaczyła się w Polsce wyraźna poprawa koniunktury gospodarczej. Wynikało to z poprawy tejże w Europie. Do Polski napływał kapitał zagraniczny, widoczne było znaczne ożywienie w gospodarce polskiej. Wiązało się to też ze wzrostem zatrudnienia, które jednak rosło wolniej niż produkcja. W wyniku nierównomiernego wzrostu tych dwóch czynników miliony młodych ludzi pozostawało bez pracy, a bezrobocie - paradoksalnie - miast maleć, wciąż rosło. Właśnie na tym polu dało się odczuć wpływ polityki wicepremiera Kwiatkowskiego, który w roku 1936, w czerwcu w Sejmie przedstawił program rozwoju gospodarki połączony ze wzrostem zatrudnienia w postaci czteroletniego planu inwestycji państwowych. W ramach tej inicjatywy, w okresie od lipca 1936 do lipca 1940 planowano wydać 1650 do 1800 mln złotych ze źródeł rządowych, słusznie przewidując, iż inwestycja ta pociągnie za sobą zainteresowanie i wzmożoną działalność kapitału prywatnego. Tak też się stało i w roku 1937 zaczęto budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP). W widłach Wisły i Sanu (6 mln ludzi i 60 tysięcy km2) postanowiono stworzyć centrum polskiego przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego. Lokalizacja COP-u ma znaczenie strategiczne - jest on oddalony od granic państwa. W jego obrębie powstają min. zapora w Rożnowie, Stalowa Wola, zakłady przemysłu lotniczego w Rzeszowie i Mielcu, fabryka kauczuku w Dębicy, fabryki zbrojeniowe w Radomiu i Sanoku oraz zakłady chemiczne w Niedomicach. Wydatki na jego rozwój dochodzą do 50% wszystkich inwestycji państwowych w roku 1939, inwestują tu także przedsiębiorcy prywatni (około 50 zakładów). Poważny postęp notowano także w rozbudowie portu w Gdyni. Budowa polskiego portu trwa już od 1920 roku, wraz z postępem budowy rozwija się sama Gdynia (z 1000 mieszkańców w 1920 do 120 000 w roku 1939) Gdynia z czasem staje się największym portem bałtyckim (istnieje tu także stocznia).prężnie rozwija się polska flota. W 1939 liczy ona 71 okrętów o łącznym tonażu 102 000 BRT (30 razy mniejszy od francuskiego).

Po nadspodziewanym sukcesie planu czteroletniego, który ukończony został na początku roku 1939, Eugeniusz Kwiatkowski występuje z nowym projektem, już w grudniu 1938. Tym razem jest to plan piętnastoletni, podzielony na pięć odcinków, z w których zajmowano by się poszczególnymi sektorami gospodarki - urbanizacji, uprzemysłowieniu, rolnictwie, oświacie itp. Realizację tego planu przerwał wybuch wojny, zdążono jednak opracować i rozpocząć realizację pierwszego odcinka, tj. produkcji zbrojeniowej i systemu komunikacyjnego.

Odpowiedź na pytanie, czy za ministra Kwiatkowskiego Polska przeżyła swój wzlot, czy też był to jej upadek, pozostaje niezmiennie bardzo trudna. Na korzyść premiera Kwiatkowskiego świadczy wiele sukcesów na bardzo różnych polach - budowa COP, stymulacja budownictwa, przemysłu, komunikacji, transportu i łączności, budowa własnego portu w Gdyni i uniezależnienie się tym samym od coraz bardziej zdominowanego przez Niemców Gdańska, stopniowy wzrost płac i poziomu życia ludności. Pozostaje jednak nieodmiennie bardzo duży margines niezadowolenia - przeludnienie wsi było ogromne, statystyki zaś wyraźnie wskazywały, że w przeliczeniu na jednego mieszkańca wskaźnik produkcji spadł (w porównaniu z rokiem 1913). Plan czteroletni odniósł jednak niebagatelny sukces, tak sam sukces miałby z pewnością szansę odnieść plan piętnastoletni. Polska zmuszona była jednak do zaprzestania jego realizacji - jako że w 1939 roku wybuchła II Wojna Światowa.