Oktawian

Oktawian August lub Caius Octavius
(63 p.n.e.-14 n.e.), pierwszy cesarz rzymski, używający tytułu princeps (pierwszy). Syn siostrzenicy Juliusza Cezara. Cezar usynowił osieroconego Oktawiana i wyznaczył go testamentem na swego następcę.
Walka o władzę w Rzymie
Po śmierci przybranego ojca Oktawian, wykorzystując walki wewnętrzne, uzyskał poparcie senatu, w tym Cycerona (chociaż senat popierał morderców Cezara), i przejął władzę jako konsul. Po zwycięstwie nad Antioniuszem , uważającym się za prawowitego spadkobiercę Cezara, pod Mutiną (43 p.n.e.), zajął Rzym i zawarł porozumienie (tzw. II triumwirat) z Antoniuszem i Lepidusem.
Po pozbyciu się przeciwników politycznych w Rzymie ,Oktawian wystąpił przeciw Brutusowi i Kasjuszowi (zwycięstwo Oktawiana pod pod Filippi - 42 p.n.e.). Triumwirowie podzielili się państwem: Oktawianowi przypadła Italia i prowincje zachodnie. Rywalizacja między triumwirami doprowadziła do wielu zbrojnych konfliktów, z których Oktawian, m.in. dzięki talentowi Marka Agryppy, udało się wyjść obronną ręką (zwycięstwo nad Sekstusem Pompejuszem - 36 p.n.e., nad Markiem Antoniuszem i Kleopatrą - 31 p.n.e.). Oktawian przejął całą władzę w państwie.
Po powrocie ze Wschodu (29 p.n.e.) zamknął drzwi świątyni Janusa na znak pokoju i zadeklarował wobec senatu chęć złożenia władzy. Przyjął ją jednak ponownie z tytułem Augusta ("wspaniałego i świętego") jako princeps senatus. Oktawian nie zmienił na pozór nic w układzie rządów z czasów republikańskich.
Charakter rządów Oktawiana
Był pierwszym z senatorów i jednocześnie trybunem ludowym, co pozwoliło mu skupić w swych rękach władzę bez dodatkowej ostentacji. W 23 p.n.e. uzyskał tzw. imperium maius proconsulare (prokonsularną władzę wyższego rzędu). Oparł się na wojsku, weteranach, arystokracji italskiej i ekwitach. Bezpośrednia zależność prowincji dawała mu władzę nad wojskiem. Od 12 p.n.e. pełnił funkcję najwyższego kapłana (pontifex maximus).
Okres rządów Oktawiana Augusta cechowała równowaga wewnętrzna i pokój (Pax Augusta). Wojny odbywały się na dalekich granicach. Konflikty rozwiązywane były metodami dyplomatycznymi. Wytyczonych granic broniły najczęściej przeszkody naturalne oraz stacjonujące legiony dowodzone przez znakomitych wodzów (Agryppa, Tyberiusz, Druzus). Próba poszerzenia granic i przekroczenia Renu skończyła się klęską rzymskich oddziałów Warrona w Lesie Teutoburskim (9 n.e.).
Oktawian uporządkował sprawy wewnętrzne, zreorganizował finanse (wydzielenie skarbu cesarskiego zwanego fiscus), utworzył sprawną administrację składającą się z wykwalifikowanych urzędników. Dążył do odnowienia dawnych obyczajów i przeciwstawiał się upadkowi moralnemu warstw zamożnych. Przyczynił się do rozbudowy i upiększenia Rzymu (forum Augusta, Panteon Agryppy).
Był opiekunem sztuk pięknych i otaczał się ludźmi sztuki (Mecenas, Wergiliusz, Horacy). W literaturze rzymskiej okres panowania Oktawiana nazywa się "złotym wiekiem". W 17 p.n.e. Oktawian zorganizował wspaniałe obchody stulecia (Ludi Saeculares).
Oktawian trzykrotnie wstępował w związki małżeńskie (Klodia, Skrybonia i Liwia Druzylla). Miał tylko jedną córkę z małżeństwa ze Skrybonią, Julię Starszą, którą wydał za Marka Agryppę (w nim widział swego następcę). Po jego śmierci przyjął jako współrządcę, a następnie (4 p.n.e.) usynowił, Tyberiusza, syna Liwii i Klaudiusza Nerona.